از نقد بر «پایتخت» تا مخالفت با آزادی بیان

جلال جلالی‌زاده*
زندگی بشر در طول تاریخ آمیخته با مسائلی بوده است که حول و حوش انسان می‌گذرد و انسان‌ها هم در هر جایگاهی کارگر، نماینده مجلس، کشاورز، رییس‌جمهور و… دارای خصوصیاتی هستند. در زندگی جدید و امروزی نیز به واسطه آسان شدن ارتباطات و احاطه بر مسائل مختلف از طریق وسایل ارتباط جمعی و… نحوه بیان مسائل، انتقادات و اعتراضات دچار تحول شده است. در زمان قدیم کتاب‌هایی مثل کلیله و دمنه و آثار عبیدزاکانی و… بود که در قالب طنز مسائل سیاسی و… را مطرح می‌کرد اما در عصر جدید از زبان و ادبیات دیگری و از قالب‌هایی مثل فیلم سینمایی، سریال تلویزیونی و… استفاده می‌شود. سوال اما اینجاست که چرا باید نسبت به این انتقادات حساسیت داشته باشیم؟
سریال پایتخت زبان طنز داشت و طنز نیز ابزاری برای بیان حقیقت و واقعیت است و مخاطب و جامعه آن را به خود نمی‌گیرد و پذیرای آن است.
نکته قابل توجه این است که نمایندگان مجلس تافته جدابافته از مردم نیستند. مخصوصا با این نظارت استصوابی که از ورود افراد بسیاری از افراد فرهیخته و فرهنگ‌ساز جلوگیری کند، شیوه ورود به مجلس با روش واقعا درست و مطلوب خیلی فاصله دارد. به هر حال از این کانال و محل گذر یک عده نماینده وارد مجلس می‌شوند و اینها فارغ از اینکه نماد جامعه و فضایل جامعه هستند، به محض ورود به مجلس به یک فرد معصوم، خبره و نخبه تبدیل نمی‌شوند. بنابراین حوادثی ممکن است برای آنها رخ دهد. رفتار نمایندگان در داخل و خارج از مجلس، وظایف نمایندگان و… بر قضاوت مردم از نماینده تاثیر دارد. جامعه، نماینده‌ای را که چند میلیارد خرج می‌کند تا وارد مجلس شود، نماینده‌ای که می‌خواهد خود را در صحن علنی بیشتر نشان داده و در مقابل خبرنگاران خودنمایی کند و… می‌شناسد. طرز نشستن نماینده و رفتارش در صحن و… مسائلی نیست که امروز بخواهیم و بتوانیم از مردم و رسانه‌ها مخفی کنیم. بنابراین حساسیت نشان دادن روی این مسائل از جاهای دیگری سرچشمه می‌گیرد. شاید کسی بخواهد افرادی را زیر سوال ببرد یا برای خود یک شخصیت کاذب و دروغین ایجاد کند اما بدیهی است که نماینده واقعی باید از هر انتقادی به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم استقبال کند. سوء‌استفاده‌هایی که توسط برخی نمایندگان و اطرافیان آنان صورت گرفته در عالم واقع و نزد افکار عمومی قابل پوشش نیست. همچنان که ما نباید با این همه ادعا و شعار اصلاح‌طلبی به برخی هنرمندان، بازیگران و کسانی که در این موقعیت بحرانی که مردم از نظر روانی دچار سختی هستند سخت بگیریم و برایشان مساله ایجاد کنیم.
من شخصا سریال پایتخت را دیده‌ام و معتقدم که سریال خوبی بود. هم از نظر شخصیت‌ها و هم از بیان مسائل و جذب مخاطب اثرگذار بود و به موضوعات خوبی هم اشاره کرد. به نظر من نباید با این وسواس به فیلم و نمایش نگریست که به یک شیر بی‌یال و دم تبدیل شود. فیلم و آثار هنری باید در کمال لطافت و زیبایی قادر به بیان حرف خود باشد بنابراین انتقاد نمایندگان به این صورت نوعی مخالفت با آزادی بیان است.
اگر ما این همه ادعا داریم چرا باید از یک نقد ساده این‌قدر واهمه داشته باشیم. اولا آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است؟ از سوی دیگر اگر قرار باشد هر کسی که در هر موردی انتقادی نسبت به مسوولی انجام دهد با تندی و مانع مواجه شود، یعنی کم‌کم فضا را چنان تنگ کرده‌ایم که هیچ‌کس جرات نقد نداشته باشد. روشن است که این از جامعه، یک جامعه مرده و بی‌حرکت می‌سازد.
* نماینده مجلس در دوره ششم مجلس