از بحران انسانی تا فروپاشی اقتصادی

افغانستان پس از سلطه طالبان یکی از بدترین بحران‌های انسانی را در جهان تجربه می‌کند. در این مدت، کمک‌های مالی بین‌المللی برای امدادرسانی به مردم آسیب‌دیده به شدت کم ‌بود، هزاران افغان مجبور به ترک خاک پاکستان و بازگشت به افغانستان شده‌اند و هزاران نفر دیگر هنوز در انتظار مهاجرت به کشورهای غربی هستند.
به گزارش یورونیوز، دیده‌بان حقوق بشر در هفته جاری اعلام کرد که که طالبان از زمان به قدرت رسیدن در افغانستان در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ (۲۴ مرداد ۱۴۰۰)، جدی‌ترین بحران حقوق زنان در جهان را ایجاد کرده‌اند.
افغانستان تنها کشوری است که از زمان روی کار آمدن طالبان، از تحصیل دختران در مقاطع بالاتر از صنف ششم ممانعت کرده است. طالبان همچنین حق آزادی تردد زنان را نقض کرده‌اند، حق آنها از مشغول به کار شدن در بسیاری از حرفه‌ها را منع کرده، موانعی برای دسترسی آنها به مراقبت‌های بهداشتی ایجاد کرده و آنها را از ورزش و حتی بازدید از پارک‌‌ها منع کرده‌اند.
اوضاع به گونه‌ای است که ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان، این وضعیت را به عنوان «سیستم نهادینه شده تبعیض، تفکیک، بی‌احترامی به کرامت انسانی و محرومیت زنان و دختران» توصیف کرده است.
طالبان از ماه ژانویه ۲۰۲۴ تا کنون زنان و دختران را در کابل و سایر ولایات به دلیل آنچه «بد حجابی» می‌خوانند، بازداشت کرده‌اند. کارشناسان سازمان ملل گزارش داده‌اند که برخی از بازداشت‌شدگان برای روزها بدون ارتباط و تحت «خشونت فیزیکی، تهدید و ارعاب» قرار گرفته‌اند.
بحران انسانی در پی فروپاشی اقتصادی
طالبان علاوه بر تشدید محدودیت‌ها بر حقوق زنان و دختران، آزادی بیان و رسانه‌ها را نیز به شدت محدود کرده و معترضان، منتقدان و خبرنگاران را بازداشت و شکنجه کرده است.
قطع کمک‌های توسعه‌ای نیز به طور قابل‌توجهی به دامن زدن به بحران انسانی در افغانستان شده است. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل گزارش داده است که ۲۳‌میلیون نفر در افغانستان یعنی بیش از نیمی از جمعیت این کشور، با ناامنی غذایی روبه‌رو هستند. زنان و دختران از جمله افرادی هستند که از این بابت به شدت آسیب دیده‌اند.
علاوه بر این، بودجه برنامه واکنش بشردوستانه سازمان ملل متحد برای سال ۲۰۲۴ ناکافی است،‌ به حدی که کشورهای کمک‌کننده تا ماه آگوست (ماه هشتم از سال میلادی)، تنها ۱۲‌درصد از بودجه وعده داده شده را تامین کرده‌اند.
لغو کمک‌های خارجی، ضربه سختی به نظام مراقبت‌های صحی (بهداشتی) افغانستان وارد کرده است، سوءتغذیه را بدتر کرده و بیماری‌های ناشی از مراقبت‌های پزشکی ناکافی را افزایش داده است.مضافا اینکه محدودیت‌های اعمال‌شده توسط طالبان بر زنان و دختران، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی را برای آنها محدودتر کرده و سلامت آنها را به خطر می‌اندازد.
وضعیت مهاجران افغان در سایر کشورها
در جریان سرکوب مهاجران و پناهندگان خارجی توسط دولت پاکستان، بیش از ۶۶۵‌هزار افغان از سپتامبر ۲۰۲۳ تا‌کنون به افغانستان عودت داده شده‌اند. بسیاری از آنها ده‌ها سال در پاکستان زندگی کرده بودند. این ارقام به میلیون‌ها نفری که در داخل افغانستان آواره شده‌اند، افزوده است و حمایت‌های بشردوستانه موجود را کم‌اثرتر می‌کند.
در حال حاضر سرنوشت هزاران افغان که پس از تسلط طالبان از کشورشان فرار کردند و در کشورهایی مانند ایران، ترکیه، امارات متحده عربی و دیگر کشورها ساکن شدند، در‌ هاله‌ای از ابهام قرار دارد. روند اسکان مجدد در کشورهایی که وعده پذیرفتن افراد در معرض خطر را داده بودند- از جمله ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و کانادا- برای رفع نیازهای فوری این پناهندگان کند و ناکافی بوده است.
کارنامه دیپلماتیک طالبان
دولت طالبان پس از گذشت سه سال از حکومت خود بر افغانستان با وجود تحکیم قدرت و اجرای نسخه سختگیرانه خود به برخی دستاوردهای دیپلماتیک دست یافته است.
حاکمیت طالبان بر افغانستان عمدتا به دلیل محدودیت‌های شدید آنها بر زنان هنوز از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده است. با این حال، نگرانی‌ها در مورد عمیق‌تر شدن بحران انسانی افغانستان، تهدید تروریسم و ملاحظات عملی، باعث شده تا برخی از تعاملات بین‌المللی با طالبان رقم بخورد.
بارزترین نمونه، مشارکت دولت طالبان برای اولین بار در مذاکرات به میزبانی سازمان ملل در ماه ژوئن در قطر بود که با موضوع مسائل اقتصادی و تلاش‌های مبارزه با مواد مخدر بود.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد دولت طالبان که رهبری این هیات را بر عهده داشت، گفت که این گردهمایی گواه دیگری است بر اینکه «افغانستان از انزوا خارج شده است.»مجاهد با بیان اینکه در حال حاضر روابط بسیار خوبی با کشورهای همسایه، منطقه و مسلمان داریم، گفت: «حدود ۴۰ کشور در افغانستان سفارت یا کنسولگری دارند.»در حالی که سه سال است سفارتخانه‌های کشورهای غربی در کابل بسته شده است؛ پاکستان، چین، روسیه، ایران و جمهوری‌های آسیای میانه در عمل روابط دیپلماتیک خود را با کابل برقرار کرده‌اند، هرچند هنوز به لحاظ حقوقی به رسمیت شناخته نمی‌شود.
روسیه نیز در حال آماده شدن برای حذف طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی خود است. پکن هم اولین سفیر خود را در کابل از زمان تصرف این سازمان تعیین کرده است.
ترس از تهدید امنیتی فزاینده شاخه خراسان داعش نیز زمینه تعامل طالبان با سازمان ملل را فراهم آورده است. سازمان ملل هفته گذشته هشدار داد که داعش خراسان بزرگ‌ترین تهدید تروریستی خارجی برای اروپاست.مجاهد اصرار داشت که تهدید داعش بیش از حد در حال افزایش است. مقامات طالبان با وجود اینکه افغانستان دیگر درگیر جنگ نیست و اقتصاد آن در وضعیت وخیمی قرار دارد، اما هنوز هم بخش بزرگی از بودجه ملی خود را به موضوع امنیت اختصاص می‌دهند. در عین حال مجاهد معتقد است که نسبت به تهدید داعش بزرگنمایی شده است.