احیای امید اجتماعی با ابزار امنیتی!

عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات: اجرای وعده‌ها سرمایه اجتماعی را تقویت می‌کند

گروه سیاسی- مسعود پزشکیان دیروز در حالی که درست 150روز از آغاز به کار رسمی دولتش گذشته، رسما طلب کمک کرده تا مگر راهکاری برای «ایجاد امید، آرزو و پایبندی مردم به کشور» پیش پایش بگذارند! جالب‌تر آنکه مخاطب این استمداد رییس‌جمهوری، «معاونان و مدیران وزارت اطلاعات» بودند و مسعود پزشکیان نیز در حالی چنین درخواستی را پیش می‌کشید که به مناسبت چهلمین سال تاسیس این وزارتخانه در این جمع سخنرانی می‌کرد. سخنانی درباره مردم و در راستای تاکید بر اهمیت و قدرت ملت. پزشکیان گفته: «اگر مردم را همراه خودمان کنیم، هیچ قدرتی نمی‌تواند ما را زمین‌گیر کند و مشکل هم پیدا نمی‌کنیم. باید مردم را داشته باشیم و مشکلات مردم را مشکل خودمان بدانیم و برایش راه‌حل داشته باشیم. باید در عمل هرچه را که گفتیم، همانطور عمل کنیم.»
استمداد رییس‌جمهور از وزارت اطلاعات
رییس‌جمهور سپس به آن مساله اصلی که همان «ایجاد امید در جامعه» باشد، اشاره کرده و با تاکید بر ضرورت ایجاد این امید اجتماعی و این اعتماد عمومی گفته: «باید کاری کنیم که مردم نسبت به حکومت و نسبت به آینده کشور امیدوار شوند.» پزشکیان سپس خطاب به حضار در این نشست که چنانکه اشاره شد، شماری از معاونان و مدیران ارشد وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بودند، گفته است: «من از شما برای ایجاد امید، آرزو و پایبندی مردم به کشور کمک می‌خواهم؛ باید بررسی شود آیا به افرادی که مسوولیت داده‌ایم، درست کار کرده‌اند یا نه؟ باید جواب بدهیم که چرا قدرت داشتیم ولی مشکل را حل نکردیم، باید مملکت را به دست افرادی که توان مدیریت و تخصص خوبی دارند، بسپاریم.»
این سخنان رییس‌جمهور اما در شرایطی که درست 150روز از عمر دولتش می‌گذرد و کم‌کم با پایان پنجمین ماه از سال نخست ریاست‌جمهوری او، وارد ششمین ماه می‌شود و در این ماه‌ها نیز نه بهبودی در بحث معیشت شهروندان حاصل شده، نه گشایشی در هیچ‌یک از محورهایی که او در جریان کارزار انتخاباتی‌اش وعده می‌داد، این پرسش را نزد ملت ایجاد کرده که تا کی قرار است شاهد چنین مواضع و سخنانی باشند به‌ویژه آنکه ازقضا درست در همین روزها و هفته‌های گذشته، شهروندان هم علاوه‌بر مشکلات شدید معیشتی و گرانی، هنگامی که در منازل‌شان بودند، ناچار به تحمل خاموشی‌های چندساعته و بی‌برقی بودند و وقتی هم که از کوچه و پس‌کوچه‌های شهرهای‌شان می‌گذشتند، ناچار به تنفس مازوت و هوایی غیرقابل تنفس!
زندگی زیر خط فقر در هوای آلوده
هوای آلوده‌ای که بی‌تردید برای چیزی در حدود 30‌درصد جامعه که بنابر آمار رسمی
زیر خط فقر روزگار می‌گذرانند، به‌طور مضاعف و دوچندان موجب تنگی نفس و فشردگی سینه خواهد بود. تلخ‌تر آنکه اگر بخواهیم تصویری دقیق‌تر از وضعیت معیشت ملت داشته باشیم، اتفاقا باید به سراغ آمار به‌اصلاح «غیررسمی» برویم. هرچند حتی اگر آمار «رسمی» را هم معیار قرار دهیم، با شکافی عمیق روبه‌رو خواهیم بود و آبی که به اصطلاح از سر میلیون‌ها ایرانی گذشته و به قول معروف، دیگر تفاوتی ندارد که چند وجب در عمق این فاجعه فرو رفته‌ایم. چنانکه به‌عنوان مثال در سال ۱۴۰۳، خط فقر، بنابر گزارش‌های منابع رسمی، ۲۰‌میلیون تومان برآورد و اعلام شده در حالی که حقوق پایه ماهانه کارگران در سال جاری ۷‌میلیون و ۱۶۶‌هزار و ۱۸۴تومان است. این در حالی است که چندی پیش یکی از اعضای کمیسیون‌ اقتصادی مجلس با اشاره به این بحث، مدعی شد که دست‌کم در پایتخت، خط فقر به‌مراتب بیشتر از 20‌میلیون تومان است. محمد باقری بناب که ازجمله اعضای ارشد فراکسیون اقلیت مجلس است، معتقد است: «باتوجه به تورمی که در یکی، دو سال اخیر شکل گرفته، به نظر می‌رسد که در تهران خط فقر ۳۰‌میلیون تومان باشد.»
این در حالی است که وزیر رفاه دولت پزشکیان نیز چندی پیش در اظهارنظری درباره جمعیت شهروندانی که باتوجه به میزان درآمدشان، عملا زیر خط فقر روزگار می‌گذرانند، این رقم را چیزی درحدود 30‌درصد کل شهروندان اعلام کرده بود. احمد میدری که درخصوص برنامه دولت چهاردهم برای از بین بردن فقر مطلق با پایگاه خبری-تحلیلی جماران گفت‌وگو می‌کرد، گفته است: «یکی از احکام برنامه و شعاری که در دولت آقای روحانی و شهید رییسی هم مطرح بود، بحث رفع فقر مطلق بود؛ حال آنکه به لحاظ شاخص‌ها الان حدود ۳۰‌درصد از جمعیت کشور ما زیر خط فقر هستند» چراکه باتوجه به آنکه بنابر آخرین آمار، جمعیت ایران چیزی بیش از 89‌میلیون نفر است، می‌توان نتیجه گرفت که 30‌درصد از این حدود 90‌میلیون نفر، تنها اندکی کمتر از 30‌میلیون نفر خواهد بود.
راهکار رمضان‌زاده برای ترمیم اعتماد عمومی
با این همه اما چنانکه اشاره شد، «آمار غیررسمی» که ظاهرا به‌مراتب دقیق‌ترند از آنچه به‌عنوان «آمار رسمی» اعلام می‌شود، از این واقعیت تلخ حکایت دارند که جمعیت ایرانیان زیر خط فقر، چیزی تا دوبرابر آماری است که رسما اعلام شده است.
نکته‌ای که ازقضا روز گذشته عبدالله رمضان‌زاده، چهره سیاسی اصلاح‌طلبی که سابقه همکاری با دولت سیدمحمد خاتمی در قامت سخنگوی دولت اصلاحات را نیز در کارنامه دارد، به آن اشاره کرد. رمضان‌زاده که در این رابطه با پایگاه خبری-تحلیلی خبرآنلاین گفت‌وگو می‌کرد، با تاکید بر اینکه «آنچه جامعه امروز ما را تهدید می‌کند، مساله معیشتی مردم است»، گفته: «براساس آنچه گفته می‌شود بیش از ۶۰ تا۷۰‌درصد جامعه زیر خط فقر قرار گرفتند و این زنگ خطر بزرگی برای ناامنی و نابسامانی در کشور است و اقدامات خلاف قانون و گسترش آسیب‌های اجتماعی است.» این چهره سیاسی اصلاح‌طلب که معتقد است «این امر ناشی از عملکرد حاکمیت در حوزه‌های سیاست خارجی و داخلی است»، می‌گوید: «طبیعتا اصلاح رویه‌های حاکمیتی می‌تواند به گسترش امنیت و رفاه عمومی کمک کند و فکر می‌کنم اگر این اتفاق نیفتد، می‌توان هر پیشامدی را پیش‌بینی کرد.»
رمضان‌زاده که مشخصا به دلایل تضعیف روزافزون سرمایه اجتماعی حاکمیت نیز پرداخته، در این رابطه گفته است: «مشکلی که در کشور ما پیش آمده، این است که وعده‌هایی که داده می‌شوند، عملیاتی نمی‌شوند و این عملیاتی نشدن وعده‌ها منتج به ضربه به اعتماد اجتماعی می‌شود و این وضعیت، سرمایه اجتماعی را که مورد نیاز برای توسعه کشور است، از بین می‌برد یا کمرنگ می‌کند بنابراین هر قدمی در راستای اجرای وعده‌ها کمکی به تقویت سرمایه اجتماعی است.» او که بر این باور است که «پزشکیان دنبال پیاده کردن وعده‌های داده‌شده است»، می‌گوید: «فکر می‌کنم تا حدی هم که بتواند به این وعده‌ها عمل کند، مورد تایید مردم قرار می‌گیرد و این برای کل کشور و حاکمیت مثبت است.»
سخنگوی دولت اصلاحات که پیشتر از اهمیت سیاست خارجی و داخلی در بروز وضعیت کنونی و متعاقبا بهبود اوضاع در صورت بازنگری در این حوزه‌ها سخن گفته بود، مشخصا به بحث FATF اشاره کرده و با تاکید بر اینکه گروه ویژه اقدام مالی، «ابزاری برای تعامل با دنیاست»، می‌گوید: «ما باید تکلیف سیاست خارجی خود را روشن کنیم، به این ترتیب که می‌خواهیم با دنیا تعامل داشته باشیم یا خیر. اگر بخواهیم با سیستم مالی دنیا تعامل داشته باشیم و از دور زدن غیرقانونی برخی روندها خودداری کنیم، مجبور هستیم FATF را قبول کنیم، مگر اینکه سازوکار دیگری در دنیا وجود داشته باشد که بدون FATF امکان مبادله مالی وجود داشته باشد که این فعلا مقدور نیست و کسی سراغ ندارد.» او می‌گوید: «همچنین مواردی مانند بریکس هم در مراحل ابتدایی هستند در حالی که ما الان به تعامل با دنیا نیاز داریم، نه در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده؛ ما همین الان نیازمند تعامل با دنیا هستیم.» رمضان‌زاده که ظاهرا نسبت به روند تحولات خوش‌بین است، تلویحا از احتمال تعیین‌تکلیف پرونده ایران در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی سخن گفته و در این رابطه می‌گوید: «به نظر ‌می‌رسد که منطق در حال حاکم شدن بر کل نهادهای حاکمیتی است.»
تحلیل یک مدرس حوزه از مصائب ایران
با این همه اما واقعیت این است که همه ناظران همچون رمضان‌زاده خوش‌بین نیستند. چنانکه یک مجتهد و مدرس حوزه که به‌تازگی در گفت‌وگویی ویدئویی با وبسایت دیدارنیوز درباره اوضاع و احوال مملکت اظهارنظر کرده، نه‌تنها امید چندانی به بهبود اوضاع در دوران ریاست‌جمهوری پزشکیان ندارد بلکه در عین حال معتقد است که حتی «متفکرینی مانند ‌هاشمی و خاتمی هم نتوانستند کار جدی در این کشور انجام دهند.» محمدتقی اکبرنژاد که در این بحث، مشخصا به بحث مصوبه حجاب و موضوع پوشش شهروندان اشاره می‌کرد، در ادامه به بحث‌های اساسی توسعه نیز پرداخته و می‌گوید: «ریل‌گذاری برای پیشرفت، ریل‌گذاری اشتباهی است و راننده قطار هم نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد چون ریل را اشتباه گذاشتند و به‌جای رفتن به شمال به سمت کویر هدایت می‌شویم.» او با اشاره به اینکه «همه رییس‌جمهورهای این کشور شکست خوردند و بعضا ممنوع‌التصویر شدند»، در توضیح علت این ناکامی مشخصا از نواقص و «اشتباهات ساختار» سخن می‌گوید. این مجتهد و مدرس حوزه می‌گوید: «من در جایگاهی نیستم که بخواهم عملکرد رییسی را نقد کنم اما کاش کسی بگوید که او در مدت سه سال چه‌کار کرد!» جالب آنکه او در حالی معتقد است «پزشکیان هم نمی‌تواند کاری کند» که در ادامه با اشاره به عملکرد دولت در این چند ماه و ناکامی در تحقق وعده‌ها، به همان نکته‌ای اشاره می‌کند که رییس‌جمهور نیز در جمع معاونان و مدیران ارشد وزارت اطلاعات مطرح کرد. اکبرنژاد معتقد است: «بهتر از مردم ایران نداریم.» هرچند او در ادامه بلافاصله با طرح پرسشی اساسی می‌گوید: «با این همه چه شد که در طول د‌هه‌های گذشته چین و کره اینطور پیشرفت کردند اما در ایران هر روز فشار زندگی و بحران‌ها بیشتر می‌شود، به تعبیری کشور کلکسیون کلان بحران‌ها شده در محیط‌زیست، سیاست و فرهنگ!» این روحانی منتقد که معتقد است «اصلی‌ترین کاری که در مملکت انجام می‌شود، استفاده از سیاست تولید تنش است»، می‌گوید: «حال آنکه ما باید تنش را مدیریت کنیم؛ مردم ایران فکر می‌کنند شهروند درجه دو هستند!»