آینده شکننده دلار

کشورهای بریکس، به ویژه چین با اجرای موفقیت‌آمیز یوآن دیجیتال، علاقه زیادی به استفاده از فناوری بلاکچین برای پیوند ارزهای ملی نشان داده‌اند.
یوری اوشاکوف، دستیار ارشد سیاست خارجی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه‌ اعلام کرد گروه بریکس که شامل اقتصادهای نوظهور می‌شود، قصد دارد یک سیستم پرداخت مبتنی بر فناوری ارزهای دیجیتال ایجاد کند. اتحاد بریکس با برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی قصد دارد ارز جدیدی را برای تسویه پرداخت‌های تجاری بین‌المللی معرفی کند تا وضعیت ذخیره جهانی دلار آمریکا را به چالش بکشد. این احتمال وجود دارد که این بلوک به ‌طور مشترک تصمیم بگیرد که ارز جدید «بریکس» را در اجلاس بعدی خود اعلام کند. کشورهای بریکس به دنبال تقویت حاکمیت مالی خود و کاهش وابستگی به سیستم‌های پولی فعلی هستند.
چشم‌انداز کشورهای بریکس در توسعه ارز جدید
کشورهای بریکس هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی برای معرفی ارز قابل مبادله جدید با پشتوانه طلا هستند. ارز جدید محور بحث در نشست وزرای خارجه کشورهای بریکس بود. این پیشنهاد بلندپروازانه که بانک توسعه جدید را مامور بررسی امکان معرفی ارز می‌کند، به دنبال کاهش سلطه دلار ایالات‌متحده بوده که برای مدت طولانی به عنوان استاندارد پولی جهانی عمل کرده است.
اهمیت ایجاد یک وسیله پرداخت جدید برای نخستین بار توسط الکساندر باباکوف، معاون رییس دومای دولتی، در مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ در دهلی‌نو در مارس ۲۰۲۳ مورد تاکید قرار گرفت و به گفته وی، پرداخت دیجیتال ‌می‌تواند کاربردی‌ترین گزینه باشد. علاوه بر این، باباکوف پیشنهاد کرد که این ارز جدید توسط طلا و سایر کالاها، ازجمله اقلام کمیاب، پشتیبانی شود. رییس‌جمهوری برزیل لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا با این پیشنهاد موافقت کرد و ۱۳ آوریل ۲۰۲۳ در پکن گفت: چرا همه کشورها باید تجارت خود را بر مبنای دلار قرار دهند؟
گزارش‌ها و برآوردها حاکی از آن است که تمرکز ایجاد ارز روی بانک توسعه جدید (NDB) باشد که توسط گروه BRICS تاسیس شده است. به نظر می‌رسد بانک توسعه جدید به معادل بریکس صندوق بین‌المللی پول تبدیل شود. روند خلاص شدن از دلار در سال ۲۰۲۲ پس از تحریم‌های غرب علیه روسیه، در برنامه کشورهای بریکس بود. بانک‌های مرکزی این کشورها در سال ۲۰۲۲ رکورد خرید طلا را شکستند، به طوری که شورای جهانی طلا (WGC) افزایش ۱۸ درصدی تقاضای طلا در سال ۲۰۲۱ (۴۷۴۱ تن) را گزارش کرد که بیشترین مقدار بوده و تقاضا برای طلا به بالاترین سطح خود در ۵۵ سال گذشته رسیده است. این امر عمدتا به دلیل تنوع بخشیدن به ذخایر از سوی بانک‌های مرکزی به ‌ویژه پس از مسدود شدن دارایی‌های ایالات‌متحده است.
برخی از کشورهای بریکس قبلا یک‌سری سوآپ ارزی دوجانبه را برای افزایش استفاده از ارزهای ملی در تجارت و دور زدن دلار اجرا و مسیرهای دلارزدایی خود را عمیق‌تر کرده‌اند. چین قراردادهایی را با روسیه و برزیل امضا کرده تا دلار آمریکا را در تجارت کاهش دهد. جریان تجاری یوآن بین روسیه و چین در سال گذشته افزایش یافت. در ۲۱ مارس ۲۰۲۳، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه اعلام کرد که از کاربرد یوآن چین در تجارت بین روسیه، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین حمایت می‌کند. یکی دیگر از گام‌های تاریخی چین انجام اولین تجارت LNG با یوآن بین شرکت ملی نفت چین و توتال فرانسه از طریق بورس نفت و گاز شانگهای بود.
در واقع، کشورهای بریکس به دنبال ایجاد یک نظام اقتصادی جدید موازی با سیستم نهادهای بین‌المللی کنونی بودند و به روش‌های جدیدی برخورد می‌کنند که دلار را به عنوان واسطه و معیار قیمت ارز، وسیله پرداخت و حتی یک واحد از معاملات خود حذف می‌کند. برای تسویه بین‌المللی بریکس تاکنون نهادهای جدیدی ایجاد کرده است که به دنبال ایجاد یک سیستم اقتصادی مالی بین‌المللی جدید هستند. این نهادها بدون سر و صدا یا تلاشی برای بر هم زدن نقش سازمان‌های بین‌المللی همتای خود، کار خود را آغاز کردند.
برای چندین دهه، دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره پیشرو در جهان از سلطه مالی برخوردار بوده است. دلار در بیش از ۷۴ درصد کل تجارت بین‌المللی، ۹۰ درصد مبادلات ارزی، نزدیک به صد درصد تجارت نفت و کمتر از ۶۰ درصد از کل ذخایر ارزی بانک‌ها استفاده می‌شود. با توجه به جایگاه آن به عنوان پرکاربردترین ارز قابل تبدیل و استفاده از آن به عنوان یک شاخص در بازار فارکس، تقریبا تمام بانک‌های مرکزی در سراسر جهان دلار را نگه می‌دارند. نشانه‌هایی از تاثیر تغییرات ژئوپلیتیکی بر دلار وجود دارد. براساس داده‌های مربوط به ترکیب ارزی رسمی ذخایر ارزی منتشرشده توسط صندوق بین‌المللی پول، سهم دلار از ذخایر جهانی کوچک شده و از ۶۶ درصد سال ۲۰۰۳ به حدود ۵۸ درصد در سال‌های اخیر کاهش یافته است. با افزایش محبوبیت یورو و یوآن، دلار همچنان پرکاربردترین ارز ذخیره است.
تاثیر بالقوه ارز جدید بریکس بر دلار آمریکا نامشخص است و کارشناسان در مورد توانایی آن در به چالش کشیدن سلطه دلار تردید دارند. به باور آنها بعید است که ارز بریکس جایگزین دلار شود، بلکه در کنار نظام پولی جهانی مبتنی بر دلار، رقابت خواهد داشت. در مورد کشورهای «بریکس» موانعی بر سر راه معرفی واحد پولی واحد وجود دارد، زیرا تعداد عملیات تجاری بین کشورهای عضو در مقایسه با عملیات تجاری بین آنها و کشورهای اصلی، نسبتا محدود است، به همین دلیل کشورهای عضو باید نرخ ارز دوجانبه را هماهنگ کنند.
اهمیت ارز دیجیتال
بلوک بریکس که اکنون گسترش یافته و قدرت‌هایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، ایران، مصر و اتیوپی را دربر می‌گیرد، در انتخاب مبنای ارز بالقوه خود با یک تصمیم محوری مواجه است. از یک طرف امکان ارز با پشتوانه طلا وجود دارد. چنین ارزی نیازی به سیاست مالی یکپارچه یا بازار اوراق قرضه در میان کشورهای بریکس ندارد که ارزشی باثبات و شناخته‌شده در سطح جهانی مرتبط با طلا ایجاد کند.
کشورهای BRICS، به ویژه چین با اجرای موفقیت‌آمیز یوآن دیجیتال، علاقه زیادی به استفاده از فناوری بلاکچین برای پیوند ارزهای ملی نشان داده‌اند. نقش یوآن دیجیتال در حل و فصل معاملات مهم نفتی، پتانسیل آن را به عنوان یک ارز دیجیتال مدل برای کشورهای بریکس نشان می‌دهد. این رویکرد می‌تواند نوسازی و کارایی در تراکنش‌ها را در راستای گرایش جهانی به سمت ارزهای دیجیتال فراهم کند.
در سال ۲۰۲۴، جهان نظاره‌گر است تا ببیند بلوک بریکس چه مسیری را در پیش خواهد گرفت. ارز دیجیتال BRICS می‌تواند از قدرت فناوری بلاکچین استفاده کند و راه‌حلی پیشرفته در راستای دیجیتالی شدن امور مالی جهانی ارائه دهد. این گزینه معاملات بین‌مرزی را تسهیل می‌کند و یکپارچگی تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو را افزایش می‌دهد. در واقع، معرفی ارز بریکس نشان‌دهنده گامی جسورانه در جهت حذف دلار است و سلطه دلار آمریکا در تجارت و امور مالی بین‌المللی را به چالش می‌کشد. این حرکت می تواند به‌ طور قابل توجهی پویایی تجارت جهانی و بازارهای ارز را تغییر دهد و دوره جدیدی از همکاری‌های مالی بین این قدرت‌های اقتصادی نوظهور را نوید دهد.
نتیجه‌گیری
کشورهای بریکس در تلاش هستند تا با کاهش وابستگی به دلار آمریکا و اتخاذ مکانیسم‌های پرداخت جایگزین، حاکمیت مالی خود را تقویت کرده و خود را از تاثیر تحریم‌های غرب جدا کنند. اجلاس آتی بریکس می‌تواند نقطه عطفی حیاتی و آغاز دوره جدیدی در امور مالی جهانی باشد. ایجاد یورو در سال ۱۹۹۹ را می‌توان به عنوان گواهی مبنی بر امکان ارز بریکس در نظر گرفت. با این حال این امر مستلزم سال‌ها آماده‌سازی، ایجاد یک بانک مرکزی جدید و توافقی بین کشورها برای حذف تدریجی ارزهای مستقل است، همچنین احتمالا برای موفقیت در سطح بین‌المللی به حمایت صندوق بین‌المللی پول نیاز خواهد داشت. تاثیر جنگ اوکراین بر تضعیف اقتصاد روسیه و ارزش روبل تاثیر داشته و چین مصمم است که قدرت یوآن را در سطح بین‌المللی افزایش دهد. شکاف گسترده‌ای از نابرابری اقتصادی بین چین و سایر کشورهای بریکس وجود دارد. اینها موانع کوچکی برای غلبه بر آنها نیست.
در واقع، احتمال موفقیت ارز گروه بریکس امکان‌پذیر است، اگرچه بسیاری از سوالات عملی بی‌پاسخ مانده است، چنین ارزی می‌تواند دلار آمریکا را به عنوان ارز ذخیره اعضای بریکس جایگزین و موقعیت دلار را متزلزل کند. علی‌رغم موانع خلاص شدن از شر دلار، نباید عزم بریکس برای اقدام را نادیده گرفت. این بلوک توانسته سیاست‌های مشترکی را توسعه دهد و از بحران‌های بزرگی مانند درگیری‌های مرزی چین و هند و جنگ در اوکراین جان سالم به در ببرد. بریکس همکاری خود را عمیق‌تر و در موسسات مالی جدید سرمایه‌گذاری کرده است.