آینده بریکس زیر تیغ ترامپ

وحید شقاقی‌شهری*
گسترش بلوک‌های اقتصادی و سیاسی در جهان، پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر در عصر جهانی‌شدن است. بریکس، به عنوان یکی از این بلوک‌های نوظهور، با ادعای ایجاد نظمی نوین در اقتصاد و سیاست جهانی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است اما آیا این اتحاد، آنچنان‌که به نظر می‌رسد، مستحکم و پایدار است؟ بررسی دقیق‌تر ساختار بریکس، تردیدهای جدی را در مورد آینده‌ آن ایجاد می‌کند.
نخستین چالش پیش‌روی بریکس، ناهمگونی بنیادین اعضای آن است. این گروه متشکل از کشورهایی با نظام‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی متفاوت است. از چین و روسیه گرفته تا هند و آفریقای جنوبی در حال توسعه، هر یک منافع و اولویت‌های خاص خود را دنبال می‌کنند. این تنوع، به‌جای آنکه به عنوان یک نقطه قوت تلقی شود، می‌تواند به عاملی برای اختلاف و تضعیف اتحاد تبدیل شود. رقابت اقتصادی میان چین و هند، دو غول آسیایی، نمونه‌ای بارز از این ناهمگونی و تضاد منافع است. این رقابت می‌تواند به شکاف عمیق‌تری در بریکس منجر شود و آینده‌ این بلوک را به خطر بیندازد.
چالش دوم بریکس، ضعف اقتصادی برخی اعضای آن است. کشورهایی مانند آفریقای جنوبی و آرژانتین با مشکلات اقتصادی جدی دست و پنجه نرم می‌کنند و توانایی مشارکت موثر در یک بلوک اقتصادی قدرتمند را ندارند. این ضعف اقتصادی نه‌تنها مانعی برای پیشرفت بریکس است بلکه می‌تواند به بحرانی برای سایر اعضا نیز تبدیل شود. ایده‌ ایجاد پول واحد بریکس، به عنوان چالشی دیگر، در برابر این بلوک قرار دارد. تجربه‌ یورو در اتحادیه‌ اروپا نشان می‌دهد که ایجاد پول واحد، بدون وجود یک بستر اقتصادی مستحکم و همگرایی سیاسی کافی، محکوم به شکست است. ناهمگونی اقتصادی و سیاسی اعضای بریکس، تردیدهای جدی را در مورد موفقیت این طرح ایجاد می‌کند. تحریم‌های احتمالی آمریکا، به عنوان عامل خارجی، می‌تواند فشار بیشتری بر بریکس وارد کند. بسیاری از اعضای بریکس، روابط تجاری قوی با آمریکا دارند و تحریم‌های این کشور می‌تواند به اقتصاد آنها ضربه جدی وارد کند. این عامل می‌تواند کشورهای عضو بریکس را وادار به بازنگری در سیاست‌های خود و حتی خروج از این بلوک کند. در این میان، جایگاه ایران در بریکس نیز پرسش‌برانگیز است. حجم تجارت ایران با اعضای بریکس، به‌ویژه در بخش غیرنفتی، بسیار محدود است بنابراین عضویت در بریکس به تنهایی نمی‌تواند مشکلات اقتصادی ایران را حل کند و نیازمند یک استراتژی بلندمدت و همه‌جانبه برای گسترش روابط تجاری با این کشورهاست.
از طرفی تهدید ترامپ می‌تواند آینده بریکس را تحت‌الشعاع قرار دهد. ترامپ در توئیت خود مطرح کرده کشورهایی که می‌خواهند به سمت ارز واحد بریکس برای حذف دلار پیش بروند، با تعرفه 100درصدی مواجه خواهند شد، طبیعتا بخش عمده‌ای از تجارت‌شان که با آمریکاست، مختل خواهد شد. در مجموع به نظر می‌رسد بریکس با چالش‌های جدی روبه‌رو است و آینده‌ آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ناهمگونی اعضا، ضعف اقتصادی برخی کشورها، چالش ایجاد پول واحد و تحریم‌های احتمالی آمریکا همگی عواملی هستند که می‌توانند به تضعیف و حتی فروپاشی این بلوک منجر شوند. در چنین شرایطی، ایران باید با دقت و هوشیاری عمل کند و با اتخاذ یک رویکرد واقع‌بینانه، منافع ملی خود را در اولویت قرار دهد.
* اقتصاددان