آتش‌بس یا آتش‌افروزی؟

عرفان ناظریه – در حالی که روز‌به‌روز بر پیچیدگی‌های جبهه نبرد لبنان افزوده شده و اسرائیل دامنه و شدت آتش خود بر سر این کشور را افزایش می‌دهد، چندی از رسانه‌های غربی خبر نزدیک بودن آتش‌بس در این منازعه را می‌دهند. طبق ادعای خبرگزاری رویترز، دولت لبنان و حزب‌الله با پذیرش طرح پیشنهادی طرف آمریکایی برای برقراری آتش‌بس موافقت کرده و پذیرفتند که این طرح را اجرا کنند. این خبرگزاری در ادامه گزارش خود اذعان داشت که علی حسن خلیل، دستیار نبیه بری رییس مجلس لبنان به رویترز گفته است این کشور پاسخ مکتوب خود را روز دوشنبه به سفیر آمریکا در لبنان تحویل داده و آموس هوکشتاین، فرستاده ویژه کاخ سفید که سه‌شنبه وارد بیروت شد، برای ادامه مذاکرات در این خصوص با مقامات مربوطه دیدار کرد. با این حال گفتنی است این خبر در حالی مطرح می‌شود که از طرفی تل‌آویو تا این لحظه نیز بر سر شهرهای لبنان آتش می‌ریزد و از سوی دیگر هنوز هیچ راه‌حل و پیشنهادی برای برطرف ساختن ریشه‌های ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری منازعات در این منطقه ارائه نشده البته لازم به ذکر است که روز چهارشنبه المانیتور به نقل از منابع دیپلماتیک اعلام کرد که بنیامین نتانیاهو آماده امضای توافقنامه آتش‌بس در لبنان است که شامل نقش نظامی آمریکا برای نظارت بر اجرای توافقنامه آتش‌بس باشد. براساس این گزارش، تصمیم نتانیاهو ناشی از تمایل برای راضی ساختن دونالد ترامپ رییس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده است.
لبنان و اسرائیل در میان آتش
در همین راستا گفتنی است هرچند طرف آمریکایی از اوایل شروع تهاجم زمینی اسرائیل به لبنان سخن از پیشبرد طرح آتش‌بس را سر می‌داد اما هزینه فاصله میان سخن تا عمل در این خصوص، جان لبنانی‌هایی بود که در حملات جنگنده‌ای اسرائیلی از دست می‌رفت. به همین جهت حزب‌الله نیز به منظور تلاش برای برقراری موازنه در این ستیز، ابتدا معادله حمله به اماکن نظامی در سرزمین‌های اشغالی را مطرح ساخته و سپس به سمت هدف قرار دادن دیگر اهداف نیز حرکت کرد؛ اقداماتی که با هدف بالا بردن هزینه و کم کردن شدت حملات اسرائیل صورت پذیرفت. در همین خصوص و در آخرین مورد از حملات دو طرف به یکدیگر تا زمان تنظیم این گزارش، خبرگزاری آمریکایی سی‌ان‌ان گزارش داد که جنگنده‌های اسرائیلی با حمله مرکز بیروت در جایی که تنها چند صد متر با پارلمان و دفتر نخست‌وزیری لبنان فاصله دارد، حداقل پنج ‌شهروند لبنانی جان خود را از دست داده‌ و 31‌نفر نیز زخمی شده‌اند؛ حمله‌ای که سومین مرتبه از هجوم اسرائیل به مرکز پایتخت لبنان طی دو‌روز دوشنبه و سه‌شنبه بود. از سوی دیگر حزب‌الله نیز با شلیک موشک‌های بالستیک خود به سوی تل‌آویو و شمال سرزمین‌های اشغالی سعی در پاسخ به این اقدام اسرائیل داشت. حال در چنین شرایطی است که صحبت از آتش‌بس مجدد مطرح شده است.
هوکشتاین در بیروت
به گزارش سی‌ان‌ان و به نقل از آژانس خبری دولتی لبنان، آموس هوکشتاین، فرستاده ویژه کاخ سفید در امور لبنان، سه‌شنبه وارد بیروت شد. سی‌ان‌ان که این سفر را نشانه‌ای از پیشرفت مذاکرات آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله می‌داند، معتقد است که نمی‌توان هنوز هم یک توافق در این زمینه را قریب‌الوقوع و حتمی دانست. علی حسن خلیل، دستیار نبیه بری، رییس مجلس لبنان به خبرگزاری رویترز گفت که این کشور پاسخ مکتوب خود را روز دوشنبه به سفیر آمریکا در لبنان تحویل داده است زیرا به ادعای یورونیوز، حزب‌الله، نبیه بری، رییس پارلمان لبنان و حزب امل را به عنوان نماینده خود در مذاکرات آتش‌بس معرفی کرده است.
به همین منظور، دستیار نبیه بری با بیان اینکه مذاکرات اخیر جدی‌ترین تلاش تاکنون برای پایان دادن به درگیری‌ها بوده است، گفت که لبنان نظرات خود را در فضایی مثبت بر این پیشنهاد ارائه کرده است. وی از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد اما افزود تمام نظراتی که ارائه طرف لبنانی مطرح کرده است بر پایبندی دقیق به قطعنامه‌۱۷۰۱ سازمان ملل با تمامی مفاد آن تاکید دارد.
قطعنامه‌ای که به جنگ قبلی میان حزب‌الله و اسرائیل در سال‌۲۰۰۶ پایان داد و در مفاد خود از حزب‌الله می‌خواهد که هیچ حضور مسلحانه‌ای در منطقه میان مرز لبنان و اسرائیل و رودخانه لیتانی که در حدود ۳۰‌کیلومتری شمال مرز قرار دارد، نداشته باشد و از طرفی دیگر اسرائیل نیز جنگنده‌های خود را وارد حریم هوایی
لبنان نکند.
با این حال هرچند که اسرائیل هنوز به سخنان طرف لبنانی واکنشی نشان نداده اما نشریه واشنگتن پست، چند روز پیش و به نقل از چند مقام آگاه نوشته بود که تل‌آویو در حال تلاش برای نهایی کردن یک توافق آتش‌بس با لبنان به عنوان نوعی هدیه به دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری منتخب ایالات‌متحده آمریکاست. اقدامی که شاید بتوان آن را تلاش نتانیاهو برای جلب رضایت ترامپ در نظر گرفت تا بتواند در آینده اقدامات خود، همراهی رییس جدید کاخ سفید را به‌طور موثری همراه داشته باشد.
آینده منازعات خاورمیانه
با این همه باید در نظر داشت که تحولات و رفت و برگشت‌های طرف‌های دولتی و غیردولتی در منطقه چالش‌خیز خاورمیانه را نمی‌توان با چند اقدام و قرارداد سطحی برطرف کرد. در واقع تا زمانی که بحران ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری فلسطین به‌طور خاص و منازعه و برخورد اندیشه‌ای و تمدنی در خاورمیانه به‌طور عام برطرف نشود، سخن به میان آوردن از صلح دائمی بی‌معنا بوده و این آتش سوزان خاورمیانه کماکان گاه شعله‌ور و گاه زیر خاکستر باقی خواهد ماند.