گشت ‌ارشاد مسوولان

«جهان‌صنعت»- رفتار تناقض‌آمیز مسوولان کشور که در شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی فیلترشده حضور دارند و فعالیت می‌کنند، همواره مورد انتقاد قرار گرفته است. یکی از آخرین نمونه‌های این رفتار متناقض گرفتن تیک آبی صفحه «اینستاگرام» و «توئیتر» ابراهیم رییسی در روزهایی بود که اینترنت با محدودیت‌های فراوان مواجه بود و «اینستاگرام» هم به صف شبکه‌های اجتماعی فیلترشده در کشور پیوسته بود. اظهارات اخیر یکی از معاونان مرکز ملی فضای مجازی درباره طرحی که در این مرکز تدوین شده به همین رفتار تناقض‌آمیز مسوولان کشور مربوط می‌شود و آن‌طور که قاسم خالدی، معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی گفته، بناست گشت ارشاد مسوولان در فضای مجازی باشد.
پیش از این یکی از پرسش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی فیلترشده این بود که در صورت ممنوعیت استفاده از این پلتفرم‌ها، مسوولان چطور امکان استفاده از آنها را دارند؟ اگر کاربر ایرانی قرار است در شبکه‌های اجتماعی فیلترشده حضور نداشته باشد، دلیل حضور مسوولان و انتشار محتوا در آن چیست. این طرح سوال البته از آنجایی بود که به ضرورت و اهمیت نیاز به حضور در شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی تاکید شود. حالا مرکز ملی فضای مجازی نه‌تنها امکان حضور کاربران عادی را در این پلتفرم‌ها ممکن نکرده، بلکه خبر از ضابطه‌مند‌شدن حضور مسوولان داده است. همچنین از آنها خواسته به حضورشان در پلتفرم‌های خارجی پایان دهند و در پیام‌رسان داخلی فعالیت کنند. اما منظور این نهاد مسوول درباره ضابطه‌مند‌شدن قوانین برای حضور در شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده چیست؟
پیام‌رسان داخلی ما ‌به ‌ازای پلتفرم‌های فیلتر‌شده است
خالدی در توضیح علت و ضرورت تدوین طرح «ضوابط و الزامات حضور مسوولان و دستگاه‌های اجرایی در رسانه‌های اجتماعی» این‌طور توضیح داده است: «اگر در جمهوری اسلامی قانونی گذاشته می‌شود باید همه اقشار به آن قانون عمل کنند حتی اگر قرار است استثنایی وجود داشته باشد این استثنا نیز باید در قالب قانون باشد.» او در ادامه اشاره کرده است که برخی اقشار و گروه‌ها در جامعه ممکن است نیازهای خاصی به پلتفرم‌هایی که در کشور فیلتر شده‌اند، داشته باشند؛ بنابراین لازم است سطوح دسترسی متفاوتی برایشان تعیین شود. خالدی البته اعتقاد دارد دادن سطح دسترسی متفاوت به اقشار خاص به معنای اعطای اینترنت طبقاتی نیست و توضیح می‌دهد: «اگر سکویی مسدود می‌شود ممکن است گروه‌هایی به هر دلیلی نیاز ویژه به آن سکو داشته باشند و ما باید این نیازها را برطرف کنیم؛ لذا باید برای آن خدمت مابه‌ازای داخلی داشته باشیم. مانند تماس صوتی، تصویری و گروهی، اینترکانکشن یا ارتباط بین پیام‌رسان‌ها که در حال ارائه و تکمیل هستند. اما به هر دلیلی بخشی از نیازها برای گروه‌های خاصی تامین نمی‌شود و در نهایت باید به این گروه‌ها خدمات و دسترسی خاص داده شود. به عنوان مثال خبرنگاران باید همه سکوهای داخلی و خارجی را در رصد خود داشته باشند و باید این نیاز برای آنها به نحوی مرتفع شود. این نه طرح صیانت است نه طرح طبقاتی.»
استفاده مسوولان از فضای فیلترشده، حسب ضرورت
معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی، معتقد است که مسوولان کشور هم ممکن است به فراخور مسوولیت‌ها و وظایفی که دارند نیازمند حضور در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی باشند؛ بنابراین لازم است طرحی داشته باشیم تا این حضور را ضابطه‌مند کند. خالدی در این خصوص به مهر گفت: «اگر مسوولی برحسب ضرورت بخواهد در فضای مجازی خارجی تعامل داشته باشد و بر اساس ضرورت شغلی‌اش می‌خواهد در فضای بین‌الملل پیامی را نشر دهد، باید ضوابطی را برای این منظور تعیین کنیم.» به گفته او، کشورهای مختلف دنیا هم این موضوع را در دستور کار قرار داده‌اند؛ برخی کشورها توانسته‌اند با سیاست‌های توصیه‌ای این طرح را اعمال کرده و پیش ببرند و برخی هم این موضوع را به قانونی در کشور خود تبدیل کرده‌اند.
مرکز ملی فضای مجازی هم با در نظر داشتن این نیازها، دو سال قبل کار بررسی و تدوین طرح «ضوابط و الزامات حضور و فعالیت مسوولان و دستگاه‌های اجرایی در رسانه‌های اجتماعی» را آغاز کرد که به گفته خالدی توسط کارشناسان مختلف بررسی شده و تا امروز در یک جلسه در شورای‌عالی فضای مجازی هم به بحث گذاشته شده است که در این جلسه «برخی نکات حقوقی مطرح و قرار شد مجددا توسط مرکز ملی بررسی، اصلاح و عودت شود». او در ادامه افزود: «در این مسیر با چالش‌ها و پرسش‌هایی مواجه بودیم که باید به آنها پاسخ می‌دادیم، برای مثال آیا حساب کاربری یک مسوول، حساب رسمی است؟ آیا یک مسوول با حساب رسمی حقوقی خود می‌تواند رفتار حقیقی داشته باشد یا نه و بالعکس.»
اولویت مسوولان باید حضور در سکوهای داخلی باشد
معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی تاکید کرده که این مرکز مصر به تصویب این سند است تا مسوولان بی‌محابا در سکوهای خارجی حضور و فعالیت نداشته باشند. خالدی همچنین به موضوع دیگری اشاره کرد که مرکز ملی فضای مجازی آن را دنبال می‌کند و بنا است مسوولان را به پلتفرم‌های داخلی کوچ دهد: «قرار شده است مرکز ملی فضای مجازی با پیگیری از مسوولان دعوت کند تا در سکوهای داخلی فعالیت داشته باشند و برای بستن حساب‌شان در سکوهای خارجی در صورت عدم ضرورت نیز اقدام کنند. حداقل همه مسوولان اولویت‌شان باید حضور در سکوهای داخلی باشد.»
او این موضوع را نوعی گشت ارشاد مجازی خواند که قصد دارد مسوولان را به رعایت قوانین ملزم کند: «برای این منظور پیگیری‌هایی انجام داده‌ایم و در حال رصد فعالیت مسوولان در فضای مجازی هستیم، یعنی به نوعی گشت ‌ارشاد مدیران در فضای مجازی داشته باشیم تا مدیران به قوانینی که خودشان تعیین و تصویب می‌کنند عمل کنند.»