گرفتار بین بد و بدتر

گروه انرژی- اذعان به کم‌کاری دولت‌ها، نه‌تنها دولت سیزدهم، بلکه دولت دوازدهم هم در تامین بنزین کم‌کاری کرده است. این گفته‌های مالک شریعتی نماینده مجلس است که روایت می‌کند در اولین سالی که او به عنوان نماینده کار خود را شروع کرده، کشور صادرکننده بنزین بوده و حالا وارد‌کننده است.
روایت مالک‌ شریعتی از سال‌های دور نیست، بلکه به همین پنج سال پیش برمی‌گردد. وقتی که مصرف بنزین در کشور حداکثر به ۸۰ میلیون لیتر می‌رسید. به تدریج با افزایش تولید خودرو، مصرف بنزین هم در مدار افزایشی قرار گرفت. کار به جایی رسیده که حتی ظرفیت پتروشیمی‌ها هم کفاف تقاضای داخلی را نمی‌دهد.
ناترازی بنزین پس از گاز، برق و آب مهم‌ترین مساله این روزهای دولت ابراهیم رییسی است. پس از آنکه طرح‌های محدودکننده و طرح‌های پیشنهادی برای افزایش قیمت، به جمع‌بندی نرسید، گزینه واردات روی میز دولت قرار گرفته است. برای واردات هم ظاهرا چاره‌ای جز تهاتر نیست. به هر روشی که کسری بنزین مورد نیاز کشور تامین شود، بخشی از منابع کشور از دست می‌رود، حالا این منابع نفت باشد یا دلارهای نفتی. مهم این است که برای تامین بنزینی که قیمت آن حتی از یک لیتر آب هم ارزان‌تر است راهکار دیگری در دست نیست.
آن‌طور که مالک شریعتی گفته در بودجه سال آینده ۸۰ هزار میلیارد تومان برای واردات بنزین بودجه در نظر گرفته شده است؛ عددی که تصویب آن نه تنها بار سنگینی بر بودجه است بلکه هدر رفتن منابع عمومی کشور است که خود به فاجعه نزدیک‌تر است.
اگر هم باشد-‌مثل افزایش قیمت- عواقب آن با توجه به شرایط سخت اقتصادی و معیشت مردم آنقدر سخت و مساله‌دار است که دولت برای اجرای آن احتیاط می‌کند که مبادا حوادث گذشته تکرار شود.
ظاهرا از میان گزینه‌های موجود دو راهکار جدی‌تر از بقیه است؛ محدودکردن سهمیه‌ها و اختصاص بنزین به کد ملی. هر دو گزینه تاکید بر صرفه‌جویی دارد، اما همین راهکار به ظاهر ساده هم هنوز در میانه شک و تردید قرار گرفته است.پیشنهاد اختصاص بنزین به هر کد ملی در جریان تصویب بودجه سال آینده در کمیسیون انرژی و تلفیق بودجه مورد بحث قرار گرفته و در نهایت به دلیل مخالفت‌های بسیار به جمع‌بندی برای تصویب نرسید. با این حال زمزمه‌هایی مبنی بر بررسی مجدد آن به گوش می‌رسد. نمایندگان موافق تلاش می‌کنند که نظر مخالفان را تغییر دهند.
فاجعه ۸۰ هزار میلیارد تومانی
مالک شریعتی‌نیاسر نماینده مردم تهران می‌گوید: وضعیتی که ما الان با آن مواجه هستیم، قابل قبول نیست. سال اولی که وارد مجلس یازدهم شدیم، کشور ما صادرکننده بنزین بود، امروز وارد‌کننده بنزین شده‌ایم. البته بحث بنزین جنبه‌های مختلفی دارد. لازم است که مصرف خودروها اصلاح شود. پالایشگاهی هم در دولت قبل ساخته نشد. ما در تولید نتوانستیم ناترازی را جبران کنیم، بنابراین باید کاری می‌کردیم که اگر شرایط بدتر می‌شود، حداقل ضررش برای طبقه محروم نباشد. حال آنکه الان شاید بدتر شده است. ما صادرکننده بودیم، درآمد داشتیم، الان وارد‌کننده شده‌ایم و از جیب همه مردم در حال وارد کردن بنزین هستیم.او با طرح این سوال که چه کسی از واردات بنزین نفع می‌برد، گفت: طبق گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۴۵ درصد خانوار‌های کشور فاقد حتی یک دستگاه خودرو هستند. واردات بنزین به زیان کسانی است که هیچ سهمی از یارانه بنزین ندارند و هیچ سهمیه‌ای به آنها تعلق نمی‌گیرد. وضعیت مصرف و ناترازی به نحوی پیش رفته که کشور دارد برای واردات بودجه صرف می‌کند‌. ما برای سال آینده ۸۰ هزار میلیارد تومان بودجه برای واردات بنزین تصویب کردیم. این رقم از جیب همه مردم دارد می‌رود. ما در حوزه گاز و برق توانستیم کاری کنیم، گفتیم نظام ‌IBT؛ نظام افزایش پلکانی، یعنی یک الگوی مصرف تعریف کردیم، گفتیم به ۷۵ درصد مردم یارانه می‌دهیم. هر کس بیشتر مصرف کرد پولش را بیشتر بدهد.او افزود: در بنزین این کار را نمی‌توانیم کنیم، چرا؟ چون توزیع گسترده نیست. توزیع عادلانه نیست. توزیع عمومیت ندارد، نمی‌توانیم برای همه مردم الان بگوییم، فقط برای خودرو‌ها می‌توانیم این کار را کنیم که حدود ۵۰ درصد خانوار‌های کشور هستند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه بعضی‌ها ما را متهم می‌کنند که شما دنبال افزایش قیمت ناگهانی هستید، تصریح کرد: اتفاقا ما با افزایش قیمت مخالفیم. همین سیستم موجود کاملا قابلیت دارد که ما سیستم یارانه بنزین را بین خانوار‌ها براساس کد‌ملی کاملا توزیع کنیم‌. این کار را که انجام دادیم اگر شرایط بدتر شد، برای همه می‌شود، اگر بهتر شد، برای همه بهتر می‌شود. اگر قیمت افزایش پیدا کرد که همه ضرر می‌کنند، اگر افزایش پیدا نکرد، همه نفع می‌برند. ما شرایط را طوری پیش می‌بریم که طبقه محروم ضرر می‌کند و آنهایی که مرفه‌تر هستند به نسبت، چون آن که خودرو دارد لزوما مرفه نیست، نسبی است.
شریعتی عنوان کرد: ما دهک‌بندی‌ها را داریم. نسبتا آنهایی که دهک‌های بالاتری هستند خودرودارتر هستند. پس مرفه‌تر هستند. پس آن کس که مرفه‌تر و خودرودارتر است، از بدتر شدن شرایط کمتر ضرر می‌کند و از بهتر شدن شرایط بیشتر نفع می‌برد. چرا باید این طور باشد؟ این عادلانه نیست. رهبری هم در سال ۹۶ گفتند و هم در ۱۴۰۰ به دولت فعلی گفتند که این روش را اصلاح کنید، این ناعادلانه است. عدالت باید برقرار باشد. عدالت هم با مساوات، مساوی و یکی نیست. ما قائل نیستیم که همه باید مثل هم باشند، عدالت یعنی اینکه اگر اموال عمومی است، مال همه است، همه نفع ببرند، اگر ضرر هم دارد، همه ضرر ببرند. اقتصاد مال یک قشر خاص و فقط افراد برخوردار در جامعه نیست.
انگیزه‌ای برای کاهش مصرف نیست
مصطفی نخعی نماینده مردم خراسان جنوبی در مخالفت با اظهارات شریعتی گفت: من با این طرح مخالفم. این طرح کارشناسی نیست. دوستان نظرشان این است که ما علاوه بر سهمیه‌ای که برای افراد دارای خودرو مد نظر است، به تمامی افراد جامعه، به کدملی‌های افراد جامعه سهمیه بنزین بدهیم. در حالی که ما صحبت از ناترازی می‌کنیم؛ فاصله بین تولید و مصرف بنزین که الان هم روز‌به‌‌روز افزایش پیدا می‌کند. همین امسال هم ما چیزی حدود ۱۰ میلیون و بیشتر بنزین وارد کشور می‌کنیم.
وی افزود: سوال این است اگر قرار باشد به هر کد ملی بنزین اختصاص یابد، چه انگیزه‌ای در افراد برای صرفه‌جویی می‌ماند؟ کسی که سهمیه دارد، سهمیه‌اش را استفاده می‌کند. آن کس هم که خودرو ندارد، سهمیه‌اش را می‌فروشد، بنابراین اولین مساله‌ای که وجود دارد این است که ما به افزایش مصرف بنزین در جامعه دامن می‌زنیم، یعنی هیچ انگیزه و موضوعی وجود ندارد مصرف بهینه‌تر شود یا کمتر شود.
نخعی با بیان اینکه افرادی که در روستا‌ها و مناطق کمتر برخوردار در کشور زندگی می‌کنند، دسترسی کمتری به شبکه حمل‌ونقل عمومی کمتری دارند. اگر دنبال عدالت هستیم، عدالت این نیست. ضمن اینکه تجربه مشابه یک چنین کاری را، در گذشته داشتیم، یعنی آمدیم به مردم یارانه دادیم، قیمت بنزین را در یک مقطعی هفت برابر کردیم، دودش به چشم چه کسی رفت؟ تورم انتظاری که در جامعه ایجاد شد اتفاقا دودش در چشم همین مردم بی‌بضاعت و کمتر برخوردار و ضعیف جامعه رفت. او اضافه کرد: شک نکنید وقتی چنین طرحی اجرا شود، نتیجه این خواهد شد که سهمیه بنزین، تبدیل به نقدینگی می‌شود و حتما تورم انتظاری در جامعه به وجود خواهد آمد. این شرایط را چطور می‌خواهید مدیریت کنید؟ مثل این است که یک ریال در جیب مردم بگذارید، چند برابر آن از جیب مردم برداشته ‌شود. شک نکنید این مساله کاملا تورم‌زاست و اتفاقا به ضرر افراد کم‌درآمد جامعه است.