گام ‌‌های لرزان همتی

احمد بخشایش اردستانی: روح حاکم بر نشست ارزی، تلاش برای توقف استیضاح همتی بود

علیرضا کیانپور- نرخ دلار از مرز 90‌هزار تومان گذشته و با چنان شتابی سر به فلک گذاشته که بسیاری از همین حالا در نخستین روز واپسین ماه1403 همه هم و غم و نگرانی‌شان افق1404 خورشیدی است و اوضاع و احوالی که در انتظار نرخ دلار و این بازار پرتلاطم ارز نشسته است. انتظاری که امید چندانی به طولانی شدنش نیست و بسیاری را نگران کرده که مبادا این چند گام باقی‌مانده تا دورانی که یک دلار ایالات متحده در بازار تهران به بهای یک تراول یکصدهزار تومانی معامله شود نیز طی شود.
همنشینی ارزی مجلس و دولت
پشت درهای بسته
همین اوضاع وخیم بازار ارز و آثارش بر معیشت ضعیف شهروندان دیروز رییس‌جمهور و چند نفر از اعضای ارشد تیم اقتصادی دولت را به مجلس کشاند تا در شرایطی که شهروندان هیچ اطمینان و اطلاعی نسبت‌به فردای‌شان ندارند، دست‌کم نمایندگان مجلس از آنچه پشت پرده دولت در جریان است، باخبر شوند. نشستی که اگرچه ظاهرا به «درخواست دولت و شخص رییس‌جمهور» اما غیرعلنی و پشت درهایی برگزار شد که به روی خبرنگاران و افکار عمومی بسته بود. این در حالی است که همین را هم که برگزاری این نشست غیرعلنی به درخواست دولت انجام گرفته، یکی از اعضای هیات‌رییسه مجلس به ایسنا گفته و توضیح داده که «این جلسه با حضور رییس‌جمهور، وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی برای چاره‌اندیشی و استماع گزارش دولت در مورد گرانی‌های اخیر و بحث ارز و مباحث اقتصادی و معیشتی مردم تشکیل شد.» احمد نادری با اشاره به گزارش‌هایی که عبدالناصر همتی، محمدرضا فرزین و حمید پورمحمدی به نمایندگان ارائه کردند، گفته که «۱۰نماینده مجلس و روسای کمیسیون‌های اقتصاد، کشاورزی، صنایع و معادن و بهداشت و درمان به ارائه نظرات خود پرداختند و در پایان رییس‌جمهور و رییس‌مجلس نقطه‌نظرات خود را مطرح کردند.» نقطه‌نظرات و مباحثی که به‌گفته این عضو هیات‌رییسه مجلس، «عمدتا بر موضوعات اقتصادی و ارز متمرکز بوده است»؛ آن‌هم در شرایطی که به‌گفته نادری، «نمایندگان از نحوه حکمرانی اقتصادی دولت ناراضی هستند.»
سخنگوی هیات‌رییسه مجلس نیز در توضیحاتی که پس از اتمام این نشست غیرعلنی در اختیار خبرنگاران قرار داد، اندکی بیشتر درباره جزئیات این نشست غیرعلنی توضیح داد و ازجمله به گزارشی اشاره کرد که ازسوی مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه و ارائه شد که ضمن تشریح «عوامل داخلی و بیرونی تاثیرگذار در آشفتگی بازار ارز»، راهکارهایی را هم برای برون‌رفت از این اوضاع ارائه کرده است. عباس گودرزی که تاکید کرده گزارش‌ها و نکاتی که در این نشست غیرعلنی ازسوی رییس‌جمهور، وزیر اقتصاد و روسای بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه مطرح شد، «امیدبخش» بودند، معتقد است: «لازم است مردم هم این نکات امیدبخش را به‌طور مستقیم از دولت بشنوند.»
این نماینده اصولگرای مجلس در حالی اذعان کرده «برخی نمایندگان انتقادات و گلایه‌هایی داشتند که به دور از تعارفات کلیشه‌ای و ملاحظات مرسوم، مطالب خود را محکم بیان کردند» که در ادامه وقتی با این پرسش مواجه شد که آیا در این نشست درباره استیضاح وزیر اقتصاد هم صحبت شده، گفته «خیر، این جلسه ارتباطی به بحث استیضاح نداشت. ما چنین جلساتی را در طول دوره‌ها و سال‌های گذشته و مخصوصا در ماه‌های اخیر بین مجلس دوازدهم و دولت چهاردهم متعدد داشتیم و این جلسه هیچ ارتباطی به بحث استیضاح نداشت. استیضاح یک فرآیند قانونی دارد که ظرفیتش در قانون تعریف و مراحلش پیش‌بینی شده و فرآیند خودش را طی می‌کند.» هرچند پیگیری‌های «جهان‌صنعت» از برخی از دیگر نمایندگانی که در این نشست غیرعلنی حاضر بودند، از این حکایت دارد که اتفاقا «روح حاکم بر این نشست، همین بحث استیضاح عبدالناصر همتی بوده» و اساسا انگیزه اصلی رییس‌جمهور از درخواست برای حضور در مجلس همین بوده که نمایندگان متقاضی استیضاح را اقناع کند که اکنون زمان مناسبی برای استیضاح یکی از مهم‌ترین اعضای تیم اقتصادی دولت نیست؛ نکته‌ای که احمد بخشایش اردستانی در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» از آن پرده برداشت و درعین حال تاکید کرد که «بعید است این تلاش دولت در عمل بتواند تغییر چندانی در مسیر استیضاح همتی بگذارد.»
روایت نصفه و نیمه صباغیان از جلسه ارزی
اما در شرایطی که نماینده اردستان در مجلس دوازدهم اذعان کرده بحث اصلی که در زیرمتن سخنان رییس‌جمهور و اعضای دولت دیده می‌شد، بحث استیضاح وزیر اقتصاد بوده، محمدرضا صباغیان بافقی که به‌عنوان نماینده بافق و مهریز در مجلس حضور دارد، نه حاضر به تایید این گزاره شده و نه البته آنچنان که از سخنگوی هیات‌رییسه مجلس شنیدیم، این گزاره را رد کرده است. صباغیان که در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» درباره آنچه در نشست غیرعلنی دیروز مجلس رقم خورد، به اجمال توضیح می‌داد، در این رابطه گفته است: «نشست غیرعلنی دیروز مجلس که با حضور رییس‌جمهور و چند نفر از اعضای تیم اقتصادی دولت برگزار شد، بر همین مباحث اقتصادی و اوضاع معیشتی شهروندان متمرکز بود و در طول مباحثی که ازسوی اعضای دولت و نمایندگان مجلس مطرح شد نیز بیشتر بر لزوم همدلی و همکاری و تعامل قوای سه‌گانه و به‌طور ویژه مجلس و دولت برای حل مشکلات تاکید شد.» جالب آنکه صباغیان در شرایطی در پاسخ به این پرسش «جهان‌صنعت» که آیا در حاشیه این نشست درباره استیضاح وزیر اقتصاد صحبت شده، صراحتا تاکید کرد که «به هیچ عنوان بحثی در رابطه با استیضاح مطرح نشد» که در ادامه نه‌تنها به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درخصوص حمایت رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از وزیر اقتصاد دولت پاسخ روشنی نداد، بلکه همچنین از پاسخگویی به پرسش دیگری درخصوص بخشی از اظهارات رییس‌جمهور در نشست غیرعلنی مجلس نیز طفره رفت و صرفا به بیان همین نکته بسنده کرد که «آنچه در این رابطه می‌شد بگویم، گفتم!»
هشدار صباغیان نسبت‌به موازی‌کاری نهادها
صباغیان اگرچه از ارائه توضیحات روشن درباره جزئیات مباحث مطرح‌شده در نشست غیرعلنی مجلس خودداری کرد اما دست‌کم به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درخصوص علت‌العلل بروز این اوضاع بحرانی در بازار ارز و راهکار برون‌رفت از این اوضاع بحرانی پاسخ داد و تاکید کرد که «اگر خواهان حل‌و‌فصل این مشکلات در اقتصاد کشور هستیم، باید به مباحث و مسائل اساسی و مشکلات ساختاری بپردازیم. در واقع ما در حال حاضر صرفا درگیر شاخ و برگ‌های زائد هستیم و انگار حاضر نیستیم به اصل و ریشه مشکلات بپردازیم و بر آنها تمرکز کنیم.» این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس که از حدود یک دهه پیش، مشخصا همزمان با آغاز به کار مجلس دهم تاکنون در پارلمان حضور داشته، در پاسخ به این پرسش که مرادش از این «مسائل اساسی و مشکلات ساختاری» چیست، گفت: «به هر حال ما در ساختار اداری و اجرایی کشور مشکلات بسیاری داریم که تا این مشکلات را مرتفع نکنیم و موانعی را که از این حیث پیش‌رویمان قرار گرفته، از میان برنداریم، نمی‌توانیم امیدوار به بهبود اوضاع باشیم.» صباغیان در واکنش به اینکه آیا بحث تحریم‌ها یا بلاتکلیفی چندین‌ساله پرونده همکاری جمهوری اسلامی و گروه ویژه اقدام مالی را که منجربه قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF شده، ازجمله مصادیق این مشکلات ساختاری می‌داند، تلویحا به «موازی‌کاری نهادها» اشاره کرد و گفت: «ببینید ساختار سیاسی- اداری کشور ما مشکلاتی دارد که باید حل شود. ما در حال حاضر چند مرجع قانونگذاری متفاوت داریم. چند نهاد نظارتی یا اجرایی در کشور فعال هستند که هرکدام به‌نحوی در تصمیم‌گیری‌ها و اجرا و نظارت بر این تصمیم‌ها تاثیر می‌گذارند.»
روایت شفاف بخشایش از نشست غیرعلنی مجلس
در شرایطی که محمدرضا صباغیان به هر طریق ممکن از اذعان به ارتباط احتمالی این نشست غیرعلنی به بحث استیضاح وزیر اقتصاد خودداری کرد، احمد بخشایش اردستانی که ازجمله اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است، در واکنش به نخستین پرسش «جهان‌صنعت» درباره این نشست غیرعلنی گفت: «واقعیت این است که آقای پزشکیان بیشتر دنبال این بود که به‌نحوی بحث استیضاح آقای همتی را رفو کند! در واقع ظاهرا برداشت آقای پزشکیان از استیضاح وزیران این است که این اقدام مجلس مصداق نوعی دعوا و جدال نمایندگان با اعضای دولت است؛ حال آنکه استیضاح به هیچ عنوان مصداق مجادله و دعوا نیست، بلکه حق و وظیفه نماینده است.» او اضافه کرد: «باتوجه به فضایی که امروز بر وضعیت اقتصادی کشور حاکم شده و آنچه در بازار ارز شاهدیم که بنابر آن، دلار عملا به پیشران اقتصاد تبدیل و منجر به گرانی روزافزون کالاها و اقلام موردنیاز جامعه شده، طبیعتی است نمایندگان می‌خواهند برای کنترل و مدیریت اوضاع، از این حق قانونی خود استفاده کنند تا مگر با تغییر ترکیب دولت، بتوان امیدوار بود که این روند تصاعدی نرخ ارز و دلار متوقف شود.» او با اشاره به اظهارات رییس‌جمهور و نوع موضع‌‌گیری پزشکیان در این رابطه گفت: «آقای رییس‌جمهور استفاده نمایندگان از ابزار استیضاح را به نوع دعوا تعبیر می‌کند و می‌گوید اگر خواهان حل مشکلات هستیم، باید از هرگونه جدال و نزاع با یکدیگر بپرهیزیم و باهم وحدت داشته باشیم.»
تلاش برای توقف استیضاح به‌بهانه کنترل نرخ دلار
بخشایش اردستانی با اشاره به برخی از دیگر جزئیات نشست غیرعلنی روز گذشته مجلس گفت: «وزیر اقتصاد هم در ادامه صحبت کرد و در بخشی از اظهاراتش تاکید کرد که نگاه وزارت اقتصاد و دولت به گذشته این است که ما باوجود چالش‌های بسیاری که داشتیم، از این فضا عبور کردیم و در آینده نیز می‌توانیم از چالش‌هایی که پیش‌روی کشور قرار می‌گیرد، عبور کنیم.» او با اشاره به اظهارات رییس‌کل بانک مرکزی و شماری از نمایندگان مجلس در این نشست، تاکید کرد که «رییس مجلس هم در پایان به جمع‌بندی مباحث پرداخت و به نکات خوبی اشاره کرد. اما به هر حال روح کلی حاکم بر این نشست همین تلاش دولت برای رفوی استیضاح بود.» این نماینده عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که در واکنش به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» در ارتباط با تاکید سخنگوی هیات‌رییسه مجلس مبنی‌بر عدم ارتباط مباحث مطرح شده در این نشست غیرعلنی به بحث استیضاح وزیر اقتصاد تاکید کرد «آ‌نچه گفته، برداشتی است که شخصا به‌عنوان یک چهره سیاسی از مباحث و فحوای کلام افراد دارد»، در ادامه در واکنش به این پرسش که آیا آنچه به‌طور غیررسمی درخصوص حمایت سفت و سخت رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از وزیر اقتصاد مطرح شده، صحت دارد، گفت: «آقای شمس‌الدین حسینی معمولا از آقای همتی حمایت می‌کند و مدافع عملکرد وزیر اقتصاد است.»
هشدار بخشایش نسبت
‌به بی‌اعتمادی ملت به دولت
اما در شرایطی که بنابر برخی شنیده‌های غیررسمی رییس‌جمهور در بخشی از سخنانش تلویحا به این مساله اشاره کرده که یکی از دلایل تشدید بحران ارزی و افزایش تورم در کشور، مردم هستند که هر چقدر هم دولت به بازار دلار یا سکه تزریق کند، مردم باز اقدام به خرید آن می‌کنند، بخشایش اردستانی این گزاره نادرست است و «رییس‌جمهور مشخصا به این مساله اشاره نکرد.» هرچند به‌گفته بخشایش اردستانی، «مباحث مشابه این بحث در جریان نشست غیرعلنی به‌نحوی دیگر مطرح شد.» او توضیح داد: «به هر حال بحث سپرده‌های ارزی در این چند سال گذشته عملا نوعی بی‌اطمینانی را در کشور ایجاد کرده و مردم بحق چندان اعتمادی به دولت ندارند.» این نماینده مجلس در توضیحات تکمیلی خود در این رابطه گفت: «اگر به یاد داشته باشید در سال97 سپرده‌گذاری ارزی در بانک‌ها انجام گرفت اما ناگهان دولت اعلام کرد که بانک‌ها از این پس، سود سپرده‌های ارزی مردم را به‌طور ریالی به آنان بازمی‌گرداند. همین مساله هم طبیعی است که در جامعه نوعی بی‌اعتمادی نسبت‌به دولت و بانک‌ها به‌وجود می‌آورد و تا زمانی که این مشکل حل نشود، نباید تعجب کنیم که مردم به‌سمت خرید ارز و دلار و سکه بروند. وقتی هم که چنین تمایلی در جامعه ایجاد شود و مردم برای جلوگیری از اینکه دارایی‌شان از بین برود، به‌سمت این می‌روند که آنچه به‌صورت نقدی دارند به‌نحوی به ارز یا سکه تبدیل کنند، دولت ناگزیر است که 7‌میلیارد دلار طلا وارد کند تا با ضرب سکه و تزریق آن به بازار به‌نحوی این فضا را مدیریت کند. حال آنکه این روش‌ها راهکار واقعی نیست بلکه باید به‌نحوی عمل شود که مردم به‌واقع به دولت و نظام بانکی اعتماد کنند.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پاسخ به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درباره علت بروز این بی‌اعتمادی مردم به دولت و نظام بانکی کشور گفت: «طبیعی است که وقتی دولت به وعده‌ها و قولی که به مردم داده، پایبند نیست، مردم هم نمی‌توانند اعتماد کنند. وقتی مردم می‌بینند که دولت و نظام بانکی در گذشته آنها را به سپرده‌گذاری ارزی در بانک‌ها ترغیب کرده اما ناگهان برخلاف آنچه وعده کرده بود، می‌گوید سود سپرده‌ها را به‌صورت ریالی به سپرده‌گذاران بازمی‌گرداند، در ادامه مسیر نیز حاضر نیستند به این نظام بانکی اعتماد کنند.» او در حالی این گزاره را که «آنچه هم‌اکنون بر بازار ارز حاکم است، ریشه در عملکرد گذشته دستگاه‌ها و مسوولان دارد»، تایید می‌کند که در ادامه در واکنش به پرسشی دیگر درباره سرنوشت استیضاح وزیر اقتصاد می‌گوید: «اگر همین وضعیت باقی بماند، احتمالا در ماه‌های آغازین سال آتی شاهد حضور آقای همتی در صحن علنی مجلس و استیضاح وزیر اقتصاد باشیم. ضمن آنکه در این صورت هیچ بعید نیست که وزیر موفق به کسب رای‌اعتماد مجدد نشود.»
به امید روزهایی که بدتر از امروز نباشند!
به هر تفسیر اما شاید مهم‌ترین بخش از سخنان بخشایش اردستانی آنجا بود که او به پرسش پایانی «جهان‌صنعت» درباره آینده و آنچه در روزها، هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو در انتظار وضعیت متلاطم بازار ارز و اقتصاد مملکت خواهد بود، پاسخ داد. او که سعی دارد با نگاهی مبتنی‌بر واقع‌بینی به گذشته، اکنون و آینده نگاه کند، معتقد است: «بگذارید این‌طور به سوالتان پاسخ بدهد؛ شما دعا کنید که ما وضع را از آنچه هست، بدتر نکنیم؛ در واقع اگر مجلس بتواند همین وضعیت کنونی را تثبیت کند، جای شکرش باقی است و باید بگوییم که خیلی خوب خواهد بود!»
بدین ترتیب به نظر می‌رسد در شرایطی با حداکثر نگرانی، روزهای پایانی سال1403 را پشت سر می‌گذاریم و با دلهره نسبت‌به آنچه در سال آینده در انتظارمان خواهد بود، به نوروز1404 نزدیک می‌شویم که ظاهرا قرار است چندماه دیگر، حسرت همین روزهای سخت اسفندماه1403 را بخوریم و آرزو کنیم که کاش هنوز در همان شرایط وخیم بودیم و دلار کماکان روی مرز 90‌هزار تومان می‌رقصید!