گام بلند ایران در صنعت غذایی

بازار وارداتی ۱۸۸ میلیارد دلاری عربستان در انتظار تجار ایرانی

گروه بازرگانی- در پی دیدار وزرای امور خارجه دو کشور ایران و عربستان، روابط طرفین در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به‌صورت رسمی از سر گرفته شد. براساس توافقات انجام‌شده مقرر شد دو کشور درجهت گسترش همکاری‌ها در همه زمینه‌ها اقدام کنند و گام‌های لازم به‌تدریج برداشته شود.
همچنین در مذاکرات مقامات این دو کشور بر ضرورت تلاش و توافق برای گسترش روابط در زمینه‌های اقتصادی در دو بخش دولتی و خصوصی گفت‌وگو و تاکید شد که موافقتنامه‌های موجود بین دو کشور زمینه‌ قانونی و حقوقی موجود را برای آغاز و تقویت این‌گونه فعالیت‌ها فراهم کرده است.
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، قرار است هیات‌های دولتی و خصوصی دو کشور در این زمینه با هم دیدار و زمینه‌های گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی و همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک را فراهم کنند؛ موضوعی که با توجه به بازار ۱۸۸ میلیارد دلاری واردات عربستان و همچنین پتانسیل بالای جذب سرمایه در حوزه‌های مختلف صنعت، معدن، گردشگری و کشاورزی در ایران، می‌تواند به‌عنوان یک اتفاق مهم برای توسعه اقتصادی دو کشور شناخته شود.
با نگاهی به مزیت‌های موجود در دو کشور به‌نظر می‌رسد بزرگ‌ترین محصول گسترش روابط ایران و عربستان، بازگشایی هرچه بیشتر راه‌های مبادلاتی برای تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی دو کشور باشد. با توجه به آمار تجارت سال‌های دور این دو کشور، مشخص می‌شود تجار سعودی همواره به محصولات معدنی و فلزاتی ایران علاقه‌مند بوده‌اند و با توجه به وضعیت جغرافیایی این کشور، بازار محصولات غذایی آن نیز ظرفیت بالایی برای ورود شرکت‌های ایرانی دارد.
در عین حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت تراز تجاری عربستان نزدیک به ۳۰۰ میلیارد دلار است که پیش‌بینی می‌شود ایران بتواند در سال‌های آینده دست‌کم دو تا سه میلیارد دلار از این ظرفیت را تصاحب کند که جهش مهمی در اقتصاد کشورمان به وجود خواهد آمد. عربستان یکی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و یکی از مهم‌ترین اعضای شورای همکاری‌های خلیج فارس است که به دلیل شرایط آب و هوایی خشک و نامناسب، یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان محصولات کشاورزی و غذایی در منطقه غرب آسیا بوده و از ضریب امنیت غذایی پایینی نیز برخوردار است.
دولت این کشور از دهه ۱۹۷۰ میلادی به‌منظور توسعه بخش کشاورزی خود، سیاست افزایش سطح دانش فنی و کشاورزی و توسعه شبکه‌های آبیاری و گسترش تاسیسات ذخیره‌سازی را پیش گرفت، اما همواره در تولید محصولات استراتژیکی مثل گندم و خودکفایی در تولید این محصولات ضعف داشته است.
به گفته مهدی کریمی تفرشی، عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی کشور، سیاست این کشور استفاده از ظرفیت‌های بنادر خود برای صادر کردن محصولات کشورهایی مانند روسیه و اوکراین به دیگر کشورها بوده است. عربستان به‌سرعت در حال صنعتی‌سازی است و یکی از سریع‌ترین رشدهای اقتصادی در جهان را در طول یک سال اخیر تجربه کرده و حتی از هند پیشی گرفته است. تولید ناخالص داخلی عربستان در یک سال منتهی به سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲ میلادی، ۲/۱۲ درصد افزایش یافته است.
عربستان یکی از مهم‌ترین رقبای اقتصادی ایران در منطقه محسوب می‌شود و ممکن است در آینده‌ای نزدیک به بازاری مهم در همسایگی ایران بدل شود؛ بنابراین بسیار مهم است که ایران استراتژی‌های اقتصادی این کشور و به‌ویژه مبنای سیاستگذاری‌های اقتصادی و سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ که در سال ۲۰۱۶ در این کشور تنظیم شده را بشناسد. مبنای سیاست‌گذاری‌های اقتصادی عربستان، کاهش وابستگی به نفت و افزایش درآمدهای غیرنفتی و گسترش مشارکت بخش خصوصی است. همچنین این کشور در راستای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی تلاش می‌کند. ایران در زمینه‌های پتروشیمی، دارویی، معدنی و فولادی ظرفیت‌های صادراتی خوبی دارد که می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های تجاری بین دو کشور باشد. به‌علاوه با توجه به استراتژی این کشور برای بالا بردن سطح دانش و فناوری، ایران می‌تواند در راستای همکاری‌های دانش‌بنیان و ارسال فناوری و دانش فنی و مهندسی به این کشور از فرصت‌های تجاری خوبی بهره‌مند شود.
همچنین به دلیل شرایط ضعیف آب و هوایی عربستان برای کشاورزی، ایران می‌تواند در ایجاد زیرساخت‌های کشاورزی و آبیاری و ارسال دانش کشاورزی به این کشور سهیم باشد و بازار این کشور را شناسایی و محصولاتی را که این کشور در تولید آنها ضعف دارد به آن صادر کند. ناگفته نماند که گسترش روابط تجاری ایران و عربستان می‌تواند به تسهیل نقل و انتقالات پولی و مالی ایران هم کمک کند و علاوه بر آن تجارت با دیگر کشورهای منطقه را نیز تسهیل کند.
آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده در چین به درهم در ابهام
فرشید فرزانگان عضو اتاق بازرگانی ایران درباره تجارت ایران و عربستان از مسیر امارات در خصوص تفاهم ایران و عربستان اظهار کرد: بار صادراتی ایران به عربستان یا از امارات یا عمان ارسال می‌شد و این اواخر عمدتا مسیر صادرات از عمان بوده ‌است. وی ادامه داد: احتمالا در این شرایط جدید برنامه‌هایی برای ایجاد خط مستقیم در نظر خواهند داشت، چراکه به نظر می‌رسد دو طرف با عزم جدی پیش می‌روند و اگر سفارت و بخش معاونت اقتصادی آن فعال شود، روابط با روند خوبی ادامه پیدا می‌کند، اما همواره یک نگرانی وجود دارد که تحرکات دیگری بر این روابط اثر بگذارد.
رییس سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات با تاکید بر اینکه شتاب ازسرگیری این روابط تا حدودی مشکوک است، گفت: از شکل‌گیری روابط ایران و عربستان بسیار خوشحال هستم و نتیجه ازسرگیری روابط ایران با کشورها به نفع تجارت کشور است، اما حجم اخبار خوب درباره روابط ایران و عربستان ما را به این مشکوک می‌کند که چین در این میان منافعی را دنبال می‌کند. وقتی ممکن است منافع سنگینی پیش بیاید، همه کشورها آن را می‌پذیرند به ویژه اینکه کشورمان در شرایط اقتصادی بسیار نامناسبی قرار دارد.
کارشناس اقتصادی کشورهای عربی در ادامه گفت: حجم تجارت ایران و عربستان در اوج حدود یک میلیارد دلار بوده‌، اما بازار عربستان بسیار عمیق و متفاوت از بازار سایر کشورهاست. اگر روابط اقتصادی با عربستان شکل بگیرد، کشور می‌تواند تامین‌کننده انواع مواد پتروشیمی باشد، چراکه عربستان غول تولید‌کننده مواد پتروشیمی باکیفیت است و به‌روز‌ترین تجهیزات تولید را در اختیار دارد.
فرزانگان گفت: ایران برای صادرات باید در ابتدا مواد اولیه باکیفیت برای تولید در اختیار داشته باشد و اگر دسترسی به مواد اولیه برای تولید با‌کیفیت نداشته باشد تنها می‌تواند صادر‌کننده مواد خام باشد و این مواد اولیه با کیفیت را از عربستان تامین کند، از این رو روابط تجاری با عربستان دوسویه خواهد بود. اما باید توجه داشته باشیم که بازار منطقه به شدت رقابتی شده‌ و صادرات و نفوذ به بازار این منطقه بسیار سخت است، چراکه این منطقه رقابت قیمت‌محور است و بازیگر این منطقه از جمله چین، هند و روسیه بسیار قوی هستند و روسیه با کمترین قیمت صادرات را در منطقه انجام می‌دهد.
وی تاکید کرد: مساله اصلی که باید به آن توجه شود این است که شرکت‌های خصوصی که همزمان با آمریکا و چین و… همکاری دارند اگر بخواهند با ایران هم وارد فعالیت اقتصادی و تجاری شوند، تحت فشار غرب قرار می‌گیرند و ترجیح می‌دهند با ایران کار نکنند. موضوع بسیار مهم بعدی مساله روابط بانکی است؛ هر تراکنشی از ایران هر چند که مقصد آن عربستان باشد ممکن است برای آن بانک ریسکی ایجاد کند مگر اینکه مدل روابط بانکی ایران و امارات به اجرا برسد. به این گونه که ایران درهم به بانک اماراتی ارائه دهد و در امارات درهم به ریال تبدیل شود و ریال در اختیار عربستان قرار بگیرد که در این صورت هم هزینه مبادلات به دلیل وجود موانع افزایش پیدا می‌کند.
کارشناس اقتصادی کشورهای عربی با بیان اینکه برای توسعه روابط باید زیرساخت‌های حمل و نقلی و بانکی ایجاد شود و توسعه پیدا کند، گفت: در حال حاضر که فضای روابط ایران و روسیه بسیار باز است اما فعالان اقتصادی ایران به دلیل محدودیت‌هایی که در ایران وجود دارد، نمی‌توانند از این فضا بهره ببرند حال اینکه این محدودیت‌ها در رابطه با عربستان بسیار بیشتر است، چراکه عربستان روابط سنگین تجاری با آمریکا و غرب دارد.
توانمندی ایران در صادرات فرش به عربستان
فرزانگان با تاکید بر اینکه در زمینه صادرات فرش به عربستان بسیار توانمند هستیم و عربستان برای تجارت فرش با ایران به شدت کشش دارد، گفت: هر چند با صادرات موادی از جمله محصولات کشاورزی مخالف نیستم، اما هر کالایی که تولید آن در ایران انجام شود و ارزش افزوده‌ای داشته و اشتغال آن در ایران باشد زمانی که به صادرات برسد، به نفع کشورمان است. اساسا در مورد صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای عربی شاهد حیف و میل هستیم و کالا زیر قیمت صادر می‌شود و به شدت از صادرات هندوانه با فاصله قیمتی ایجاد‌شده ناراضی هستیم. وی ادامه داد: برای توسعه روابط با عربستان باید خطوط کشتیرانی فعال شوند، اما اهمیت مسائل بانکی بسیار بیشتر از سایر موارد است. کدام بانک خصوصی در این شرایط این ریسک را می‌پذیرد که با ایران کار کند؟ مگر اینکه به همان ترتیبی که تاکنون بانک‌های امارات با ایران کار کردند، همکاری داشته باشند که هزینه مبادلات تا حداقل ۱۵ درصد افزایش می‌دهد.
رییس سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات اضافه کرد: مواقعی کالای ایرانی در امارات تخلیه می‌شود و برند آن تغییر و به برند اماراتی تبدیل و با برچسب جدید به مقصد ارسال می‌شود که تمام این اقدامات از جمله تغییر اسناد و بارگیری مجدد باعث افزایش هزینه‌هاست.
وی درباره اخبار منتشر‌شده پس از اعلام توافق ایران و عربستان مبنی بر سرازیر شدن درهم امارات و نتیجه آن اظهار کرد: اظهارات افراد باید استدلالی داشته باشد، باید دید برای بازارساز چه نرخی از دلار مناسب است، معتقدم حفظ دلار با نرخ ۴۵ هزار تومان تا
۵۰ هزار تومان مناسب‌تر از نرخی با روند افزایشی شتابان است.
فرزانگان تاکید کرد: آنچه گفته شد این بود که پول‌های بلوکه‌شده ایران در چین در قالب درهم به کشورمان بازمی‌گردد، البته یک ماه قبل‌تر از آن خبری از سوی بانک مرکزی منتشر شد مبنی بر اینکه چرا با وجود اینکه یوآن سنگینی داریم‌، ثبت سفارش با درهم انجام می‌شود و وابستگی ایران به درهم را افزایش می‌‌دهد، اما در نهایت آن آزادسازی به درهم تا به امروز دیده نشده است.