20 - 11 - 2023
گاز ایران در مسیر «واخان»
چین و افغانستان در حال رایزنی در مورد ساخت خط‌آهن از طریق کریدور «واخان» برای اتصال چین، افغانستان و ایران هستند. این مسیر کوهستانی ۲۰۰×۱۰ مایلی، سین‌کیانگ را به افغانستان متصل می‌کند. همچنین بخشی از جاده ابریشم باستانی است، به علاوه این کریدور به معنای مسیر مستقیم از ایران به چین و احتمال صادرات گاز است. افغانستان آمادگی خود را برای ایجاد دره واخان (ولایت بدخشان افغانستان، هم‌مرز با چین) برای ایجاد روابط مستقیم تجاری و اقتصادی بین ایران و چین اعلام کرد. طرفین توافق کردند گروه‌های مشترکی را برای تسریع در کار زمینی و عملی در این راستا ایجاد کنند. ابوالفضل ظهره‌وند در گفت‌وگو با ایلنا، اظهار کرد: تنگه واخان مسیری است که افغانستان را مستقیم به چین وصل می‌کند و کریدوری است که در آینده می‌تواند تجارت خط ریلی و جاده‌ای و همچنین انتقال گاز از طریق آن اتفاق بیفتد، اما در عین حال مسیر دشواری است و نه نیروهای طالبان و نه نیروهای جبهه مقاومت روی آن تسلطی ندارند، منطقه دور از دسترسی است و مردمانی در این منطقه زندگی می‌کنند که شاید هنوز شهر را ندیده‌اند بنابراین این مسیر مشکلات خاص خود را دارد.
وی افزود: البته چینی‌ها می‌توانند مسیر را باز کنند، اما نیازمند امنیت است و بعید است فعلا ریسک تامین امنیت را که در کنترل طالبان هم نیست، چینی‌ها پذیرا شوند. کار روی این کریدور یک پروژه بلندمدت است و فعلا در حال حاضر نیروهای داعش و تکفیری در آن مناطق جابه‌جا می‌شوند. آمریکا هم برای این منطقه برنامه دارد، بنابراین باید صبر کنیم و ببینیم روند تحولات در افغانستان به چه شکل پیش می‌رود.
سفیر پیشین ایران در افغانستان گفت: اگر دولت فراگیر مستقر در این منطقه بوجود بیاید، ایران، روسیه، چین و افغانستان این منطقه را تبدیل به کریدوری می‌کنند که چین مستقیم از طریق افغانستان به ایران متصل شود؛ اتفاق خوبی که برای چینی‌ها نیز نقطه اطمینانی است، زیرا روی منطقه سین‌کیانگ تاثیر گذاشته و منطقه را از بن‌بست خارج می‌کند. نگرانی چینی‌ها در واقع عناصر تکفیری و برخی ایغورهایی بوده که ضد چین و دنبال ایجاد چالش با این کشور هستند، بنابراین دورنمای این پروژه خوب است، اما به اجرا رسیدن و عملیاتی شدن آن در کوتاه‌مدت عملی نخواهد شد.
وی تاکید کرد: اگر مساله امنیت پروژه حل شود اینکه چین بخواهد از طریق آسیای‌میانه به ایران برسد، بهتر است ضمن اینکه چینی‌ها یک نگاه جدی به منابع و معادن افغانستان دارند. این معادن و منابع هم نیازمند راه است و باتوجه به اینکه اکنون پاکستان شرایط خوبی ندارد، از طریق ایران و از چابهار هم هزینه دارد، لذا چین می‌تواند این معادن را استخراج کرده و از مسیر واخان به کشورش ببرد. البته موضوع این است که آمریکایی‌ها هم متوجه اقدامات و برنامه‌های پکن هستند و تلاش دارند تا اجازه ندهند این راه ابریشم جدید راه بیفتد و چینی‌ها را در این منطقه متمرکز و مسلط کنند.
ظهره‌وند در ادامه درباره تامین گاز منطقه واخان گفت: منطقه واخان علاوه بر صعب‌العبور بودن، خالی از سکنه است و نیازی به گاز ندارد، بنابراین فقط می‌تواند یک مسیر ترانزیتی باشد. علاوه بر این، تامین امنیت عبور خط لوله گاز هم از آن مشکلاتی است که ممکن است در مسیر خط لوله ده‌ها انفجار رخ دهد، اما در هر حال دورنمای جذابی برای ایران و چین و هم طرف افغان دارد. این جذابیت تا واقعی شود راه طولانی در پیش دارد. وی خاطرنشان کرد: نگاه چین در اجرای این پروژه کلان است اگر خط لوله گاز این مسیر به چین برسد، این احتمال وجود دارد که به شرق و جنوب‌شرق چین هم کشیده شود و استان سین‌کیانگ هم می‌تواند در راهبرد منطقه‌ای چین جایگاه داشته باشد و کارخانجات متعددی برای تصفیه معادن و منابعی که از افغانستان استحصال می‌کند پالایش و مورد استفاده قرار گیرد. اگر این کریدور باز و فعال شود توسعه‌نیافتگی سین‌کیانگ را هم از طریق سرمایه‌گذاری‌ای که چین روی منابع افغانستان دارد، مرتفع می‌کند. در این خصوص علی کاردر به ایلنا گفت: باتوجه به ناترازی مصرف و تولید گاز فعلا امکان تعریف بازار جدید را نداریم. در هر حال ابتدا باید بدانیم چقدر می‌توانیم گاز را آزاد و صادر کنیم، بنابراین ابتدا باید مشکل ناترازی را حل کنیم و بعد در زمینه صادرات به مقاصد جدید فکر کنیم، مگر اینکه میادین جدید تازه کشف‌شده یا میادینی مثل پارس‌شمالی را توسعه دهیم. وی افزود: اکنون روسیه میزان زیادی از گاز چین را تامین می‌کند و اینکه ما هم در موازات با خط روسیه به این کشور گاز صادر کنیم مشخص نیست اقتصادی خواهد بود یا خیر.
مدیرعامل پیشین شرکت ملی نفت در ادامه اظهار کرد: بزرگ‌ترین بازار مصرف گاز افغانستان کابل است که به ایران دور است، مهم‌تر از افغانستان، پاکستان است که خط لوله گاز ایران تا مرز این کشور رسیده و ما باید روی به سرانجام رساندن آن تمرکز کنیم، ضمن اینکه باید بدانیم خط لوله انتقال گاز ما چقدر ظرفیت دارد زیرا خطی که به منطقه برق رفته فقط برای خراسان طراحی شده است.
وی تاکید کرد: اگر پتانسیل لازم وجود داشته باشد و ذخایر و تولید گاز ما هم کفاف بدهد شاید به لحاظ اقتصادی احداث خط لوله در این مسیر طولانی به‌صرفه نباشد، زیرا معمولا برای انتقال گاز از مسیر بالای ۱۰۰۰ کیلومتر از ال‌ان‌جی استفاده می‌کنند، بنابراین اگر قرار باشد خط لوله تا افغانستان برود صرفه دارد اما مسیر دورتر و چین با خط لوله توجیه اقتصادی ندارد.