کوتاه نمی‌آییم

«جهان صنعت»- تلاش کشورهای اروپایی برای اجرای تعهدات‌شان نسبت به ایران دیروز به بیانیه‌ای علیه ایران ختم شد؛ بیانیه‌ای که در آن از ایران خواسته شد به جای تحریک، راه گفت‌و‌گو را در پیش ‌گیرد. سه کشور اروپایی خواستار این شدند تا تهران در مورد برنامه‌های هسته‌ای و موشکی خود و موضوعات امنیتی منطقه به مذاکره بپردازد. این در حالی‌است که از نگاه ایران موارد قید شده در این بیانیه در خصوص برجام و لزوم مذاکره مجدد پیرامون برنامه هسته‌ای که به شکلی صریح‌تر در اظهارات بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس مطرح شده است نقض صریح متن و روج برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است. براساس این بیانیه، «زمان آن فرا رسیده است که ایران یک چارچوب مذاکره بلند‌مدت برای برنامه هسته‌ای خود و همچنین موضوعات امنیتی منطقه‌ای را که شامل برنامه‌های موشکی آن است، بپذیرد.» بیانیه کشورهای اروپایی بعد از دیدار امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه، بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در نشست سالانه سازمان ملل منتشر شد.
لازم به ذکر است اخیرا نیز بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا گفته است صرف نظر از دیدگاه همه طرف‌ها در مورد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ قدرت‌ها با ایران، زمان مذاکره بر سر یک توافق تازه فرا رسیده است.
ظاهرا رایزنی دوجانبه مقامات در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با دیدارهای ‌ترامپ و جانسون‌ و ‌ماکرون و روحانی‌ می‌تواند ماجراهای جدیدی را رقم بزند. نخست‌وزیر انگلیس علیه برجام به سمت ترامپ متمایل شده. مضاف بر آن خروج انگلیس از اتحادیه اروپا محتمل‌تر از قبل به نظر می‌رسد. این در حالی است که ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه هم با مشارکت در بیانیه اروپا علیه ایران توپ تنش‌ها در غرب آسیا را در زمین ایران انداخته است. باید اذعان کرد که ماکرون قصد داشت ابتکار عمل‌ را در مورد رفع تنش تهران و واشنگتن در دست گیرد اما ترامپ اعلام کرده که با وجود دوستی با او نیازی به واسطه ندارد و ایرانی‌ها خوب می‌دانند که اگر قرار باشد مذاکره کنند باید با کجا تماس بگیرند و با چه کسی صحبت کنند.
واقعیت آن است که این گونه رفتارهای ترامپ کشورهای اروپایی را مجاب کرده که زیر بلیت او حرکت و علیه ایران در خصوص حمله به تاسیسات نفتی عربستان بیانیه صادر کنند. ضمن اینکه ایران را برای مذاکره درخصوص برجام تشویق کرده‌اند. باید تاکید داشت که هماهنگی کشورهای اروپایی با آمریکا در ملزم کردن ایران برای بازگشت به میز مذاکره و سخن از برجامی دیگر شرایط را برای ایران سخت‌تر می‌کند چرا که ایران از مواضع خود کوتاه نمی‌آید. این در حالی است که دعوت به مذاکره برای برجامی دیگر خلاف تعهد برجامی اروپاست و این نشان می‌دهد که اروپا هیچ وقت در خصوص ایران به وظایفش و اجرای اینستکس عمل نمی‌کند. در راستا‌ی هدف مشترک آمریکا و اروپا، برایان هوک نماینده ویژه وزیر خارجه آمریکا در امور ایران مدعی شد دولت این کشور به دنبال «مذاکرات جامع» با ایران است. البته همدستی کشورهای اروپایی با آمریکا خیلی دور از انتظار نبود. به هر حال منافع این کشورها به واشنگتن نزدیک‌تر است و این با توجه به مواضع تهران تنها منجر به تنش بیشتر در منطقه می‌شود. البته این موضوع موجب نگرانی اروپا نیز شده. از این رو از ایران خواسته‌اند که به جای تحریک، پای مذاکره بیاید. اما جمهوری اسلامی بارها تاکید کرده که برنامه موشکی و دفاعی ایران براساس توان بومی ‌مبتنی بر سیاست بازدارندگی و متوازن با تهدیدات موجود بوده و اقدامات در خصوص توسعه آن کاملا مسوولانه و منطبق با قوانین و مقررات بین‌المللی است.
در راستای اعتراض ایران به بیانیه اروپا حسن روحانی در دیدار خود با امانوئل ماکرون در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل دیدار و از بیانیه کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان و اتهام‌زنی بی‌اساس به جمهوری اسلامی ایران انتقاد کرد. روحانی و ماکرون در این دیدار در خصوص توسعه همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مورد علاقه ایران و فرانسه، شرایط حساس منطقه و ابتکار جدیدش برای حفظ امنیت منطقه خلیج‌فارس موسوم به «ابتکار صلح هرمز» تبادل نظر و بر عزم خود برای توسعه روابط و همکاری در عرصه‌های مختلف دو‌جانبه و بین‌المللی تاکید کردند.
روحانی همچنین با تاکید بر وظایف و مسوولیت سایر طرف‌های برجام‌ از جمله فرانسه برای حفظ این توافق مهم بین‌المللی بعد از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از آن، بیانیه کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان را اتهام‌زنی بی‌اساس به جمهوری اسلامی ایران عنوان و از آن انتقاد کرد. امانوئل ماکرون نیز در این دیدار ضمن استقبال از طرح روحانی برای امنیت منطقه، به تشریح تلاش‌های فرانسه برای کمک به اجرای برجام پرداخت و همکاری اروپا با سایر طرف‌های این توافق به ویژه روسیه و چین را ضروری دانست. رییس‌جمهور فرانسه بر تعامل و گفت‌وگو با ایران به عنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه و نیز تداوم روابط سازنده پاریس‌- تهران تاکید کرد.
البته انتقاد از بیانیه اروپایی مختص رییس‌جمهور نبود بلکه وزیر امور خارجه کشورمان نیز در پیام توئیتری نوشت: از ماه می (اردیبهشت) سال ۲۰۱۸ تا‌کنون سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) بدون اجازه آمریکا در اجرای تعهدات خود به برجام ناکام بوده‌اند. ظریف افزود: راه‌حل این ناتوانی، اراده جامع برای ایجاد مسیر مستقل، ‌عدم تکرار طوطی‌وار ادعاهای پوچ آمریکا و عدم ناسازگاری با برنامه جامع اقدام مشترک است. وی در پاسخ ادعای کشورهای اروپایی برای توافق جدید هسته‌ای با ایران نوشت: هیچ گونه توافق جدیدی پیش از پایبندی به توافق کنونی وجود نخواهد داشت.
البته حامیان همیشگی ایران در برجام باز هم نسبت به بیانیه اروپایی واکنش نشان دادند.
سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه در مورد توافق میان ایران و آمریکا گفت: ایالات متحده نباید فقط دنبال گرفتن امتیاز باشد بلکه باید امتیازی هم به ایران بدهد تا بتواند با این کشور توافق کند.
‌توشی‌میتسو موتگی‌ وزیر خارجه ژاپن نیز در دیدار با محمدجواد ظریف، گفت: ما از این شرایط بحرانی و بغرنج بسیار نگران هستیم و به تلاش برای برقراری ثبات در منطقه ادامه می‌دهیم. بر اساس بیانیه وزارت خارجه ژاپن، در این دیدار وزیر خارجه ژاپن از ایران خواست تعهدات برجامی خود را به صورت کامل اجرا کند. ظریف نیز در این دیدار تاکید کرد ایران به دنبال جنگ نیست. این در حالی است که در پی حمله به تاسیسات نفتی عربستان، تنش میان ایران و آمریکا افزایش یافته و دو کشور را در آستانه درگیری نظامی قرار داده است.
این هفته ترامپ و حسن روحانی در آمریکا در نزدیکی هم قرار دارند و قرار است امروز حسن روحانی در سازمان ملل سخنرانی کند. درباره دیدار ترامپ و روحانی حدس و گمان‌های زیادی وجود دارد اما هنوز هیچ چیز مشخص نشده است‌ چرا که مقامات دولت ایران بارها نسبت به مذاکره روی خوش نشان دادند. حسن روحانی اعلام کرده بود به خاطر مردم و منافع ملی حاضر است با هر کسی در هر جایی‌ دیدار کند. اما وضعیت فعلی نشان می‌دهد ظاهرا سخنانی از این دست از جانب رییس دولت بی‌پایه بود‌. بعد از آن شرط و شروطی از جانب ایران برای مذاکره با واشنگتن مطرح شد که برای آمریکا غیر‌قابل پذیرش بود. از این رو احتمال دیدار و مذاکره مقامات دو کشور به نظر منتفی می‌رسد .
با این وجود حسن روحانی ترجیح داد در نیویورک و در دیدار مدیران ارشد رسانه‌های آمریکا شروط خود را برای مذاکره با ترامپ مطرح کند. رییس‌جمهور اعلام کرد: تلاش‌های رییس‌جمهور فرانسه در صورتی موثر است که آقای ترامپ تحریم‌های اعمال شده علیه ایران پس از خروج از برجام را‌بردارد که در آن زمان،‌ امکان مذاکره در قالب ١+۵ وجود دارد.
وی تاکید کرد: تداوم تحریم‌هایی که تحت عنوان فشار حداکثری اجرا شده است، به مثابه پیش‌شرط‌های عملی آمریکا برای مذاکره است، در حالی که از نظر ما برای مذاکره، ابتدا هر پیش‌شرطی باید برداشته شود. رییس‌جمهور افزود: خجالت‌آور است که مبنای اتهام زدن به ایران در مورد حمله به آرامکو، صرفا این است که نمی‌خواهند قبول کنند ارتش یمن توان نظامی حمله موشکی و پهپادی را دارد. این یعنی اتهام‌زنندگان به ایران هیچ برآورد واقعی از پیشرفت‌های نظامی یمنی‌ها ندارند، چشمان خود را بسته‌اند و صرفا به گمانه‌زنی بسنده کرده‌اند.
روحانی ادامه داد: ضعف راداری و پدافندی تجهیزات عظیم آمریکایی در مسیر ادعایی این موشک‌ها و پهپادها قابل انکار نیست و یمنی‌ها در واقع آمریکا را تحقیر کرده‌اند و به تامین‌کنندگان تسلیحات عربستان هشدار داده‌اند.
با وجود شروط ایران اما باز هم رییس‌جمهور آمریکا دیدار با حسن روحانی در نیویورک را غیرمحتمل ندانست و گفت که برای ملاقات با مقامات ایرانی‌ نیازمند میانجی نیست. دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا پس از دیدار با عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهور مصر در نیویورک در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با رییس‌جمهور فرانسه درباره ایران دیدار خواهد کرد؟ گفت: امانوئل ماکرون دوست من است و همیشه می‌تواند با من دیدار داشته باشد اما ما برنامه کاری بسیار شلوغی داریم و متاسفانه مجبور شدیم برخی از آنها را لغو کنیم.
وی در پاسخ به سوالی درباره احتمال دیدار با حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران در نیویورک تصریح کرد: ما هیچ برنامه کاری برای این دیدار نداریم. برخی گفته‌اند که آنها مایل به دیدار هستند. صحبت‌هایی درباره یمن وجود داشت. خیلی ناگهانی آنها می‌خواهند از یمن خارج شوند و این چیز خوبی است. من این را مدتی پیش شنیدم. رییس‌جمهور آمریکا افزود: باید ببینیم چه می‌شود اما در حال حاضر هیچ برنامه‌ریزی‌ای (برای دیدار) وجود ندارد. ترامپ در پاسخ به اینکه برگزاری چنین دیداری را غیرمحتمل ندانسته است، گفت: من هرگز چیزی را غیرمحتمل نمی‌دانم. چرا باید چنین کاری کنم.
واقعیت آن است که با وجود اظهارات متناقض مقامات ایران و آمریکا در رابطه با مذاکره با یکدیگر، عملا تحقق گفت‌وگو میان ترامپ و روحانی با توجه به مواضع سرسخت ایران منتفی است. از این‌رو کشورهای اروپایی تلاش کردند با صدور بیانیه‌ای ایران را تحت فشار قرار دهند و مقامات آن را مجاب به پذیرش مذاکره‌ای مجدد کنند. این در حالی است که تلاش اروپا را برای تحقق این هدف می‌توان فرار از مسوولیت برجامی کشورهای عضو معاهده هسته‌ای دانست.ایران نه‌تنها از آمریکا و رییس‌جمهورش دلزده شده بلکه حالا با این بیانیه کشورهای اروپایی از آلمان، انگلیس و فرانسه نیز ناامید گشته و این بن‌بستی دیگر برای ایران است آن هم در شرایطی که رییس‌جمهور این کشور به دنبال این بود که در مجمع عمومی سازمان ملل از حقوق ملت ایران در برابر رویکرد آمریکا دفاع کند اما اکنون اروپا نیز عملا به مواضع آمریکا و رییس‌جمهور این کشور نزدیک شده و ایران را طرد کرده است.