کنسرسیوم‌ها، پیشرو در توسعه بخش معدن و صنایع معدنی

سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران‌ در سال ۹۸ در راستای پیاده‌سازی نقشه راه معدن و صنایع معدنی، اقداماتی را در ابعاد مختلف در حال پیاده‌سازی دارد. این امر علاوه بر حوزه اکتشاف‌ شامل توسعه جایگاه کنسرسیوم‌ها در اجرای برنامه‌ها و اهداف این بخش، همکاری با مراکز علمی و پژوهشی، فعال‌سازی معادن کوچک و‌… را شامل می‌شود. ایمیدرو معتقد است با توجه به نقش‌آفرینی بخش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد جهانی و اثر آن بر توسعه و اشتغال، ضروری است سیاستگذاران بیش از پیش بر تقویت این بخش در کشورمان همت گمارند.
معدن و صنایع معدنی؛ نگاه جهانی
با توجه به پیش‌بینی رشد اقتصادی دنیا و به خصوص کشورهای آسیایی و خاورمیانه، مصرف مواد معدنی و محصولات صنایع معدنی در آسیا دارای رشد مناسبی خواهد بود و پتانسیل بالایی به منظور توسعه و صادرات محصول وجود دارد. از سوی دیگر توسعه این حوزه از اقتصاد دارای منافع کلانی برای کشورهاست که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
– تاثیر حوزه معدن و صنایع معدنی در اقتصاد
– قابلیت کمک به توسعه متوازن و محرومیت‌زدایی مناطق غیر‌برخوردار مستعد معدنی به طوری که بیش از ۹۰ درصد معادن کشور‌ در شعاع ۲۰ کیلومتری روستاها قرار دارد.
– افزایش ارزش افزوده صنعتی و کاهش وابستگی درآمدهای کشور به نفت‌ در اثر سرمایه‌گذاری هر یک واحد در بخش معدن، ۸/۲ برابر آن به اقتصاد افزوده می‌شود.
– اشتغالزایی؛ بر اساس سومین گزارش شورای بین‌المللی ناظر بر معدنکاری و فلزات، به ازای ایجاد هر شغل در بخش معدن، چهار شغل در سایر بخش‌ها ایجاد می‌شود.
– افزایش حضور بخش خصوصی در اقتصاد ملی
– قابلیت تامین نیازهای بخش گسترده‌ای از صنایع داخلی و کمک به استقلال صنعتی کشور- (درون‌زا بودن)
– قابلیت ارز‌آوری و کمک به توسعه صادرات غیر‌نفتی- (برون‌گرا بودن)
در ایران بخش معدن و صنایع معدنی با وجود اینکه حدود شش درصد از تولید ناخالص داخلی را در اختیار دارد اما شاهد رشد روزافزون نقش این بخش در ارزآوری هستیم به طوری که در نیمه نخست امسال ۳۳ درصد از صادرات کل کشور در اختیار این بخش بود. نکته قابل توجه این است که معدن و صنایع معدنی تا پایان سال گذشته سهم حدود ۲۲درصدی از صادرات کشور را در اختیار داشت.
۴۶ درصد نقشه راه معدن و صنایع معدنی بر عهده ایمیدرو
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با هدف ‌تحقق اهداف کلان بخش معدن و صنایع معدنی و هم‌راستا با سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، اقدام به اجرای نقشه راه معدن و صنایع معدنی کرده است. مهم‌ترین اقدامات این سازمان طی سال ۹۸ در این بخش شامل موارد زیر است:
– عملیاتی شدن نقشه راه (از نیمه دوم سال گذشته) به طوری که ۱۴۵ هدف طراحی شده (۴۶ درصد نقشه راه) و به صورت ماهانه پیگیری می‌شود و تاکنون ۴۰ درصد از اهداف و شاخص‌های تعیین شده محقق شده است.
– افزایش سرمایه صندوق بیمه فعالیت‌های معدنی به میزان ۳۵۰ میلیارد تومان در دست اقدام است.
– صندوق جسورانه اکتشاف با هدف فراهم شدن بستر مناسب جذب بخش خصوصی از طریق بورس در حوزه اکتشاف در حال پیگیری است.
– ارزشگذاری پروانه معدن گل‌گهر با برآورد ۱/۱ میلیارد دلار به منظور بازپرداخت تامین مالی طرح‌های توسعه.
– ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز سرمایه‌گذاران (۱۳۶میلیارد تومان تاکنون هزینه شده) در ناحیه سنگان ۴۰۰ میلیارد تومان در قالب قرارداد مشارکت راه در حال اجراست.
– اجرای پروژه‌های زیربنایی راه و برق برای معادن کوچک و متوسط بخش خصوصی (افزایش بودجه طرح بیش از چهار برابر سال قبل)
– ارتقای بهره‌وری بخش از طریق ارزیابی بهره‌وری و برگزاری همایش جایزه بهره‌وری بخش معدن و صنایع معدن
اکتشاف حلقه نخستین توسعه؛ شروع انقلاب معدنی در کشور
کشور ایران با داشتن پتانسیل‌های معدنی متنوع و ذخایر ارزشمند فلزی و غیر‌فلزی که در برخی مواد معدنی در بین۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد و به دلیل قرار گرفتن در مسیر کمربند فلز‌زایی جهانی آلپ- هیمالیا، توانایی قرار گرفتن در ردیف نخست رهبری خاورمیانه و آسیای میانه را از لحاظ فعالیت‌های اکتشافی معدنی، فناوری و سرمایه‌گذاری بخش معدن را داراست. بدیهی است توسعه این منابع و بهره‌برداری از آنها قدرت رقابت کشورمان را در سطح بین‌الملل افزایش خواهد داد و سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی و اشتغالزایی بسیار افزایش خواهد یافت.
سیاست جدید در حوزه اکتشاف؛ استفاده از دانش و تجهیزات جدید در اکتشاف
افزایش ۱۰۰ درصدی حجم کار در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷
با شروع اکتشافات جدید در سال‌جاری، ۳۴ پهنه با مساحت ۳۰۰ هزار کیلومتر مربع در ۲۱ استان دیگر به ایمیدرو واگذار شد. به این ترتیب کل مساحت اکتشافی ایمیدرو ۶۵۱ هزار کیلومتر مربع (۶۵ درصد مساحت قابل اکتشاف کشور) است که تا پایان سال اکتشاف خواهد شد. از نیمه دوم سال ۹۷ به این سو ۱۲ پهنه به مساحت ۱۰۵ هزار کیلومتر مربع در ۹ استان به ایمیدرو واگذار شد. در حال حاضر ۳۰ استان تحت فعالیت‌های اکتشافی قرار گرفته‌اند که ۱۰۱ پهنه را دربر می‌گیرد.
کنسرسیوم‌ها؛ پیشرو در توسعه
یکی از اقداماتی که به ویژه از سال گذشته با هدف توسعه فعالیت‌های بخش خصوصی و توانمندسازی این بخش مورد تاکید واقع شده، تشکیل کنسرسیوم در حوزه‌های مختلف است. این کنسرسیوم‌ها حوزه‌های تولید محصولات معدنی و صنایع معدنی،‌ اکتشاف، تجهیزات، توسعه صنایع فلزی در سواحل جنوبی را دربر گرفته‌اند.
اهداف کلان تشکیل کنسرسیوم‌های بزرگ در کشور از نیمه دوم سال ۹۷
– توسعه تا سقف ۱۰ میلیون تن فولاد در منطقه ویژه خلیج‌فارس: با توجه به پتانسیل منطقه ویژه خلیج‌فارس و وجود واحدهای زنجیره فولاد در حال حاضر با هدف توسعه فولاد در مقیاس بین‌المللی که مواد اولیه را وارد کرده و محصولات فولادی را صادر کند، کنسرسیومی متشکل از واحدهای تولید‌کننده در منطقه از قبیل فولاد هرمزگان، فولاد صبا و… با هدف توسعه فولاد تا سقف ۱۰ میلیون تن تشکیل شده است. برآورد سرمایه‌گذاری توسط این کنسرسیوم بیش از پنج میلیارد دلار است و تا پایان پاییز شرکت هلدینگ مرتبط تشکیل خواهد شد.
– توسعه ۱۰ میلیون تن فولاد در منطقه آزاد چابهار: طرح توسعه از گندله تا شمش و محصول فولادی در منطقه چابهار با هدف افزایش ارزش افزوده گاز تولیدی و توسعه محصولات صنعتی با ارزش افزوده بالاتر و اشتغالزایی در منطقه و واردات کنسانتره به کشور تعریف شده و از طریق تشکیل کنسرسیومی متشکل از فولاد مبارکه، گل‌گهر و چادرملو (رهبری گل‌گهر) در دست پیگیری است.
– کنسرسیوم تامین تجهیزات و خدمات اکتشافی: این کنسرسیوم از بزرگ‌ترین شرکت‌های صنعتی- معدنی کشور به جهت اجرای پروژه‌های بزرگ ملی از اکتشاف تا معدن در اسفند ۹۸تشکیل شد و پیرو آن «شرکت مدیریت اکتشاف منابع معدنی پایا» ایجاد شد. مقرر است ۱۳ پهنه جهت شروع عملیات اکتشافی به شرکت مذکور تخصیص داده شود.
– توسعه زیرساخت‌های بزرگ‌ترین ناحیه معدنی شمال شرق کشور با مشارکت بخش خصوصی: تفاهمنامه‌ای با چهار سرمایه‌گذار ناحیه سنگان، ایمیدرو و راه‌آهن جمهوری اسلامی جهت احداث خط دوم ریلی مسیر سنگان- بافق به طول ۸۰۰ کیلومتر مبادله شد و قرارداد عملیاتی کردن آن در دست اقدام است. همچنین به منظور احداث باند دوم جاده سنگان- تربت به طول ۱۵۵کیلومتر با مشارکت سرمایه‌گذاران خصوصی و اداره راه و ایمیدرو تفاهمنامه‌ای منعقد شده که عملیات اجرایی طرح مذکور نیز در دست اقدام است.
– تکمیل طرح الکترود گرافیتی: این طرح به سهامداران بخش خصوصی مبارکه و چادرملو واگذار شد. سپس با تزریق ۳۸۰ میلیارد تومان طی سال ۹۷ تاکنون و رفع مشکل تکنولوژی طرح، به گونه‌ای اقدام شده که تا پایان سال فاز اول طرح به بهره‌برداری خواهد رسید.
برنامه راه‌اندازی ۹/۳ میلیارد دلار طرح تا پایان سال
پیش‌بینی می‌شود طبق برنامه‌ریزی انجام شده، ارزش طرح‌های بخش معدن و صنایع معدنی کشور تا پایان سال ۹۸ به ۹/۳ میلیارد دلار برسد. تعداد طرح‌های امسال به ۲۰ فقره می‌رسد که با افتتاح آنها، ۱۰ هزار شغل مستقیم و بیش از ۶۴ هزار شغل غیرمستقیم ایجاد خواهد شد.
فعال‌سازی ۳۳ معدن کوچک
طرح فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط در نقاط مختلف کشور‌ با هدف فعال‌سازی معادن بخش خصوصی که به دلیل شرایط داخلی یا بین‌المللی نیمه‌فعال و یا تعطیل شده‌اند، در سال ۹۷ تعریف و در سال ۹۸ عملیاتی شده است. معادن کوچک و متوسط به دلیل اشتغالزایی و گستردگی در نقاط مختلف کشور، می‌تواند در ایجاد اشتغال پایدار در بخش معدن و توسعه متوازن کشور نقش بسیار مهمی ایفا کند. تا پایان سال ۱۵۰ معدن فعال و اشتغال مستقیم ۳۰۰۰ نفر در مناطق کمتر‌توسعه‌یافته ایجاد شود. تا مهر‌ماه امسال ۳۳ معدن کوچک‌مقیاس فعال شده است.
پژوهش، توسعه و بومی‌سازی فناوری و ساخت داخل
توسعه فعالیت‌های پژوهشی «تقاضا‌محور» یکی دیگر از اقداماتی است که ایمیدرو در جریان همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی در سال ۹۸پیگیری می‌کند. دستاوردهای این برنامه تاکنون، به شرح است:
– مبادله پنج تفاهمنامه با دانشگاه‌های کشور در راستای تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه از نیمه‌دوم سال ۹۷
– مبادله تفاهمنامه همکاری با جهاد دانشگاهی با هدف بومی‌سازی و انتقال فناوری و شروع پروژه‌های مشترک با مراکز علمی و پژوهشی کشور در سال‌جاری (تولید دانش فنی تولید کنسانتره و گندله و … با مشارکت جهاد دانشگاهی کشور)
– شناسایی پروژه‌های پژوهشی کاربردی بخش معدن و صنایع معدنی به طوری که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال، ۱۸ پروژه پژوهشی تقاضا‌محور آغاز شود.
– کمک به بومی‌سازی بخش معدن و صنایع معدنی و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد بومی‌سازی
– شروع عملیات اجرایی مرکز توسعه استارت‌آپ‌های معدنی با مشارکت دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیر‌کبیر و تهران در سال‌جاری
برنامه ایجاد صندوق پژوهش و فناوری فولاد
صندوق پژوهش فولاد با همکاری ایمیدرو، انجمن تولیدکنندگان فولاد و معاونت فناوری ریاست‌جمهوری در حال تاسیس و تا پایان سال ایجاد می‌شود. میزان کل سرمایه صندوق ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد‌ شده که صندوق فناوری و شکوفایی معادل ۹ برابر آن را تسهیلات و خط اعتباری ارائه می‌کند. هم‌اینک اساسنامه و سهم هر یک‌ از شرکت‌های فولادی توسط انجمن آهن و فولاد در حال تهیه و ارائه است.
این صندوق در زمینه‌های زیر فعالیت می‌کند:
– ارائه تسهیلات با نرخ ارز ترجیحی به شرکت‌های دانش‌بنیان و تامین‌کنندگان
– ارائه خدمات ضمانتنامه‌ای برای طرح‌های بومی‌سازی واجد شرایط
– سرمایه‌گذاری خطرپذیر در طرح‌های فناورانه بومی‌سازی در زنجیره آهن و فولاد
رشد تولید
رشد تولید در شش ماهه ابتدای سال ۹۸ در سال رونق تولید با تکیه بر مدیریت ارزی بنگاه‌های بزرگ معدنی و صنایع معدنی در ایمیدرو به دست آمده است. در این میان زنجیره فولاد و مس به عنوان پیشرو در رشد تولید عمل کرده‌اند.