کمبود نیروی متخصص و مدیریت نادرست بلای جان معادن کشور

اقتصاد آنلاین- یک کارشناس معدن گفت: بی‌توجهی به ایجاد انگیزه و آموزش برای تربیت نیروی انسانی متخصص، دانشگاه‌ها را با خالی ماندن صندلی‌های این رشته‌ها مواجه کرده است؛ این وضعیت خطرناک خواهد بود و در آینده مجبوریم برای ساده‌ترین امور معدنی نیز به متخصصان خارجی و چشم‌آبی‌ها متکی باشیم.
کمبود نیروی متخصص در صنعت معدن، چالشی جدی برای توسعه این بخش حیاتی اقتصاد کشور محسوب می‌شود؛ بی‌توجهی به تربیت نیروی متخصص و ماهر در این حوزه، نه‌تنها باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید شده است، بلکه آینده معدن‌کاری کشور را نیز با ابهام مواجه کرده است.
بهروز برنا، کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران گفت: ما در بخش‌های مرتبط با معدن دچار قصور شده‌ایم؛ برای کشوری که جزو رتبه‌های برتر معدنی در دنیاست، داشتن یک نهاد تصمیم‌گیر سریع و چابک ضروری است.
وی ادامه داد: اگر فرضا یک وزارتخانه منابع طبیعی داشته باشیم که مدیریت زمین در یکجا متمرکز باشد طبیعتا بسیاری از چالش‌‌های مرتبط با منابع طبیعی و محیط‌زیست را نخواهیم داشت.
برنا افزود: هر فعالیت معدنی باید الزاما به ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و منابع طبیعی بپردازد و این امر جزو جدایی‌ناپذیر از فرآیند بهره‌برداری است که دستورالعمل‌های مشخصی نیز در این خصوص وجود دارد اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مبالغ قابل‌توجهی که به‌عنوان حقوق دولتی معادن برای حفاظت از محیط‌زیست دریافت می‌شود، واقعاً صرف این منظور می‌شود؟
وی توضیح داد: یک جراح پس از عمل جراحی، اقدام به بخیه و ترمیم زخم می‌کند؛ در صنعت معدن نیز باید پس از اتمام عملیات استخراج، اقدامات احیای محیط‌زیست انجام شود که این اقدامات شامل برداشت لایه رویی خاک، کاشت گیاهان مناسب و بازگرداندن گونه‌های گیاهی بومی به منطقه است که با انجام این مراحل، محیط‌زیست به طور طبیعی احیا می‌شود.
این کارشناس معدن اظهار داشت: یکی از دلایل ضعف در فعالیت‌های معدنی، کمبود نیروی متخصص و ماهر است که نسبت به این موضوع بی‌توجه بوده و برنامه‌ریزی دقیقی نداشتیم.
وی با ابراز نگرانی از کاهش چشمگیر علاقه دانشجویان به رشته‌های معدن و زمین‌شناسی، گفت: بی‌توجهی به این حوزه‌ها و کمبود کارشناسان متخصص، دانشگاه‌ها را با خالی ماندن صندلی‌های این رشته‌ها مواجه کرده است؛ این وضعیت خطرناک خواهد بود و در آینده مجبوریم برای ساده‌ترین امور معدنی نیز به متخصصان خارجی و چشم‌آبی‌ها متکی باشیم.
به گفته برنا، برای پست‌های مدیریتی در حوزه معدن، باید از متخصصان این رشته استفاده کنیم اما متاسفانه در برخی از شرکت‌های معدنی، افراد غیرمتخصص وارد شده و زمان زیادی طول خواهد کشید تا با این بخش آشنا شوند که در طی این مدت ضرر و زیان بسیاری را در این بخش به وجود می‌آورند؛ این افراد صرفا به دلیل منافع مالی در هیات‌‌مدیره حضور دارند که این رویه، رشد و توسعه صنعت معدن را با چالش جدی مواجه کرده است.
او بیان کرد: خواهشمندم افرادی که صرفا علاقه‌ به مدیریت دارند، در رشته‌های مرتبط با تخصص خود فعالیت کنند؛ هر رشته نیازمند تخصص و دانش خاص خود است و به عبارتی دیگر انتظار نمی‌رود یک والیبالیست بتواند به‌راحتی در رشته فوتبال موفق باشد اما متاسفانه شاهد این روند در معادن هستیم که این افراد سنخیتی با کار فنی و تخصصی معدن‌کاری ندارند.
نگاه جزیره‌ای؛ عامل اصلی شکست تصمیم‌گیری‌ها
برنا در ادامه به فاصله گرفتن از نگاه جزیره‌ای تاکید کرد و افزود: نگاه جزیره‌ای براساس منفعت شخصی و گروهی استوار است و معمولا تصمیم‌گیری‌های نهایی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ تا زمانی که تصمیم‌گیری‌ها به صورت جزیره‌ای انجام شوند، پیشرفت قابل‌توجهی حاصل نخواهد شد. وی توضیح داد: یک معدن‌کار نباید دغدغه اخذ مجوز از سازمان‌های مختلف را داشته باشد بلکه فرآیند اخذ مجوز باید به قدری تسهیل شود که معدن‌کار بتواند تمرکز خود را بر انجام دقیق کار فنی بگذارد اما متاسفانه در حال حاضر بیش از حد به گفتار درمانی پرداخته‌ایم و اقدام عملی چندانی در این خصوص صورت نگرفته است. برنا در ادامه اضافه کرد: برنامه‌ریزی ما حتی در جانمایی صنایع نیز با ایراداتی اساسی همراه بوده است؛ صنایع آب‌بر را در مناطق خشک مستقر کرده‌ایم که با اندکی بررسی می‌توان دریافت که اگر مکان‌یابی برخی صنایع به صورت بهینه انجام شده بود قطعا قیمت تمام‌شده آن ارزان‌تر بود.
کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید موادمعدنی ایران تاکید کرد: اغلب تصمیم‌گیری‌ها براساس منافع محلی و بدون درنظر گرفتن منافع ملی اتخاذ می‌شود. به‌عنوان نمونه، احداث کارخانه‌های فولادسازی در بسیاری از مناطق کشور بدون توجه به مطالعات دقیق جانمایی صورت گرفته و در حال حاضر به یکی از چالش‌های اصلی تبدیل شده است؛ خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها نیز گواهی بر این مدعاست. وی افزود: با وجود داشتن منابع آبی گسترده مانند دریاها، می‌توانیم با استفاده از آب‌شیرین‌کن مانند آنچه در مس سرچشمه و گل‌گهر انجام می‌شود، آب شیرین مورد نیاز صنایع را تامین کنیم. متاسفانه، به این موضوع اهمیت کافی داده نشده است.
به گفته برنا، توسعه معدن‌کاری با یک طیف خاص جلو نمی‌رود بلکه نیازمند مشارکت و همکاری همه‌جانبه‌ بخش‌های مختلف جامعه است تا بتوان به نتایج مطلوب دست یافت. وی افزود: در کشور پتانسیل‌های اقتصادی فراوانی وجود دارد اما با این وجود، تاکنون نتوانسته‌ایم از این منابع به بهترین شکل ممکن بهره‌برداری کنیم که یکی از دلایل این مساله، عدم برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ظرفیت‌های موجود است. استان سیستان‌وبلوچستان که به‌عنوان یکی از مناطق محروم در کشور شناخته می‌شود، دارای ذخایر غنی از طلا، مس و سایر مواد معدنی است، بنابراین می‌توان با کمی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری از این منابع ارزشمند برای توسعه این استان استفاده کنیم. وی با اشاره به یکی از مشکلات اصلی در حوزه معدن که پراکندگی مسوولیت‌ها بین دستگاه‌های مختلف است، تاکید کرد: در حال حاضر، بیش از 40‌درصد از اقتصاد کشور به بخش صنعت، معدن و تجارت وابسته است که نشان‌دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد کشور است؛ با این حال، تمرکز بیش از حد بر روی یک وزارتخانه، باعث می‌شود تا به برخی از جنبه‌های مهم این صنعت توجه کافی نشود.