کاهش بیش از ۳۰ درصدی تولید خودرو

مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش «پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در مهر سال ۱۴۰۲، بخش صنعت و معدن» را منتشر کرده که در آن به بررسی شاخص‌های تولید و فروش شرکت‌های صنعتی و معدنی پرداخته است. «شاخص تولید صنعتی و معدنی» و «شاخص فروش صنعتی و معدنی» نشان‌دهنده وضعیت تولید و فروش در بخش صنعت و معدن اقتصاد است. رشد این شاخص‌ها نشان‌دهنده تغییرات آنها طی زمان است. برای مثال رشد ماهانه و نقطه‌به‌نقطه «شاخص تولید صنعتی» نشان می‌دهد که میزان تولید شرکت‌های منتخب بورسی در حوزه «صنعت» به ترتیب چقدر نسبت به ماه گذشته و مدت زمان مشابه در سال گذشته تغییر کرده است. اهمیت این شاخص به‌روز، برای اقتصاد ایران که تحولات زیادی دارد بیشتر خواهد بود، زیرا بازخورد شوک‌های وارده به اقتصاد ایران و واکنش‌های سیاستگذاران باید در تواتر کمتر از فصل مورد رصد قرار گیرد، این در حالی است که آمار رسمی بخش حقیقی به صورت فصلی و با تاخیر ارائه می‌شود. شاخص تولید، فروش و قیمت صنایع بورسی با استفاده از داده‌های ماهانه شرکت‌های صنعتی بورسی پذیرفته‌شده در بورس محاسبه می‌شود. در تهیه این شاخص‌ها از اطلاعات ماهانه ۳۱۶ شرکت بورسی استفاده می‌شود و علاوه بر اندازه‌گیری تغییرات میزان تولید، فروش و قیمت در بخش صنعت، در محاسبات ملی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند و برآوردی از تغییرات ماهانه ارزش‌افزوده ایجادشده را در صنایع مختلف و به دنبال آن در کل اقتصاد منعکس می‌کنند. شاخص تولید صنعت را بانک مرکزی و مرکز آمار ایران با تواتر فصلی و همچنین شاخص قیمت صنعت به صورت فصلی را مرکز آمار و ماهانه را بانک مرکزی منتشر می‌کند، اما الزامی به انتشار شاخص فروش صنعت ندارند. از طرفی، این آمار چندین ضعف اساسی دارد که مهم‌ترین آن وقفه سه ماهه در انتشار داده‌ها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهانه است.
شاخص‌های ماهانه تولید، فروش و قیمت استخراج‌شده از اطلاعات عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تا حد زیادی می‌توانند با دقت مناسب و به صورت بهنگام تحولات بخش صنعت و معدن کشور را توضیح دهند و با توجه به بررسی‌های انجام‌شده و تطبیق دادن این شاخص با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران که به صورت فصلی منتشر می‌شود، مشخص شده این شاخص به خوبی می‌تواند در وقفه انتشار این شاخص‌های رسمی، شاخص جایگزین مناسبی برای آن باشد. در این مطالعه تغییرات شاخص‌های تولید، فروش و قیمت شرکت‌های صنعتی و معدنی پذیرفته‌شده در بورس و همچنین مهم‌ترین رشته فعالیت‌های آن در مهر سال ۱۴۰۲ مورد بررسی قرار گرفته است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در مهر ۱۴۰۲، شاخص تولید و فروش شرکت‌های «صنعتی» هم نسبت به شهریور امسال و هم نسبت به مهر ۱۴۰۱ رشد مثبت را تجربه کرده است، اما در عین حال یک نکته جالب توجه است که از میان زیرمجموعه‌های بخش صنعت، رشد تولیدات «خودرو» در شروع پاییز امسال به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. در یک نگاه کلی بخش «معدن» روندی متفاوت از بخش «صنعت» را در پیش گرفته است. بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که رشد ماهانه تولید و فروش بخش معدن منفی شده است. در مقابل، تولید و فروش این بخش نسبت به مهر سال گذشته افزایش یافته است. شاخص جایگزینی که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس طراحی شده، داده‌های تولید و فروش بخش صنعت و معدن را از مجرای اطلاعات شرکت‌های بورسی جمع‌آوری می‌کند. ارزیابی‌های انجام نشده نشان می‌دهد این شاخص تا حد مطلوبی با شاخص‌های ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار تطابق دارد. «شاخص تولید» و «شاخص فروش» در بخش صنعت و معدن نشان می‌دهد که حجم تولیدات و فروش این دو بخش اقتصادی در هر بازه زمانی چه تغییری داشته است.
تولید شرکت‌های بورسی بالا رفت
گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در مهر ۱۴۰۲، تولید شرکت‌های «صنعتی» بورسی نسبت به ماه قبل ۲/۲ درصد و نسبت به ماه مشابه در سال گذشته ۳/۵ درصد افزایش یافته است، همچنین فروش این شرکت‌ها با رشد ماهانه ۸/۲ درصدی و رشد نقطه‌به‌نقطه ۳/۱ درصدی مواجه شده است، بنابراین سطح تولید و فروش شرکت‌های صنعتی بورسی در مهر امسال هم نسبت به شهریور و هم نسبت به مهر سال گذشته بالاتر رفته است. اما کدام فعالیت‌های صنعتی باعث شده تا این رشد مثبت محقق شود؟ طی مهر سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشته فعالیت‌های «تجهیزات برقی»، «دارو» و «لاستیک و پلاستیک» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشته فعالیت‌های «خودرو و قطعات»، «کاشی و سرامیک» و «چوب و کاغذ» بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشته‌اند.
کاهش بیش از ۳۰ درصدی تولید خودرو
بخش صنعت از فعالیت‌های مختلفی تشکیل شده که تولیدات هر کدام در نهایت این بخش را تشکیل می‌دهد. به بیان دقیق‌تر، ۱۳ فعالیت وجود دارد که ذیل بخش «صنعت» تعریف می‌شود. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بخش «خودرو و قطعات» بیشترین سهم را در کاهش رشد نقطه‌ای تولید و فروش محصولات صنعتی داشته است. به بیان دیگر اگر بخش خودرو نبود، رشد نقطه‌ای بخش صنعت به مراتب در سطح بالاتری نسبت به حالت فعلی قرار می‌گرفت. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد رشد نقطه‌به‌نقطه تولید و فروش «قطعات» و «خودروی سواری» به شکل چشمگیری در مهر امسال کاهش یافته است. به بیان دقیق‌تر، رشد نقطه‌به‌نقطه تولید و فروش خودرو در مهر امسال به ترتیب به منفی ۱/۳۲ و منفی ۳/۴۶ رسیده است. بر این اساس می‌توان گفت خودروسازی وارد دوره رکود شده یا حداقل به آن نزدیک می‌شود.
رشد ماهانه منفی برای تولید معادن
بخش «معدن» مانند صنعت از زیربخش‌هایی تشکیل شده است. این فعالیت‌ها شامل «گندله»، «کنسانتره» و «سایر» است. آمارهای موجود در گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد هم تولید و هم فروش محصولات معدنی در مهر امسال نسبت به شهریور کاهش یافته است. به بیان دقیق‌تر، رشد ماهانه تولید و فروش محصولات معدنی به ترتیب برابر با منفی ۷/۰ درصد و منفی ۵/۱۰ درصد برآورد شده است. به نظر می‌رسد این رشد منفی ماهانه در فروش بیشتر متاثر از کاهش فروش کنسانتره در مهر ماه باشد. اگرچه تولید و فروش محصولات معدنی در مهر ۱۴۰۲ نسبت به شهریور کاهش یافته، اما در سطح بالاتری نسبت به مهر ۱۴۰۱ قرار گرفته است. رشد نقطه‌به‌نقطه تولید و فروش این محصولات در اولین ماه از پاییز امسال به ترتیب ۵/۲۲ درصد و ۶/۹ درصد ثبت شده است.