کاربردها و کارکردهای «پی بر ای» در بورس

نسبت میان قیمت و درآمد هر سهم شرکت را نسبت قیمت به درآمد یا نسبت(P/E) می‌نامند. اگر نسب P/E یک شرکت بیشتر از شرکت دیگر باشد، نشان‌دهنده این است که بازار نسبت به درآمد سهام شرکت در آینده خوش‌بین است. P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از افزارهای قدیمی و عموما پر استفاده به منظور ارزشگذاری سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است، اما تفسیر آن عملا دشوار می‌کند. در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی‌معنا جلوه می‌کند. از این رو، غالبا سرمایه‌گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می‌گیرند و درتصمیمات‌شان بیش از حد لازم به آن وزن می‌دهند. غالبا P/E در تاریخ‌هایی محاسبه می‌شود که شرکت‌ها اطلاعات EPS
(معمولا سه ماهه) را افشا می‌کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می‌شود بعضا P/E دنباله‌دار نیز می‌گویند، اما گاهی از EPS برآوردی برای محاسبه P/E استفاده می‌شود. این EPS معمولا معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه‌شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می‌شود.
محاسبه P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده سال است. تفاوت عمده‌ای بین این سه نوع وجود ندارد، اما باید بدانید که از محاسبات داده‌های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیلگران مالی استفاده کنید. مشکل بزرگ محاسبه‌ P/E مربوط به شرکت‌هایی است که سودآور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. درخصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود P/E منفی هستند، گروهی در این حالت P/E را صفر می‌دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد. به لحاظ تاریخی در بورس اوراق بهادار تهران عموما میانگین P/E در دامنه ۲/۳ تا ۲/۱۳ تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد. P/E بین شرکت‌ها و صنایع می‌تواند کاملا متفاوت باشد.
کاربرد P/E
به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت کنند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می‌گویند. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم بپردازند.
رشد سود
آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت‌هاست. قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه‌گذاران از ارزش و رشد آینده شرکت است، اما توجه کنید که اندازه سود (EPS ) معمولا مبتنی بر سودهای EPS‌های گذشته است. اگر شرکتی انتظار رشد دارد، بنابراین انتظار داریم سودش نیز رشد کند. در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوش‌بینی بازار از آینده رشد یک شرکت را بازتاب می‌دهد. اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه‌ها یا سال‌های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/E بالا باید سودهای فزاینده ایجاد کند، در غیر‌این صورت قیمت سهام آن سقوط خواهد کرد.
تورم
در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می‌کند طبعا کالاها و هزینه‌های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه‌های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت‌ها کم‌نمایی می‌شود. بنابراین در زمان وجود‌ تورم در کشور،P/E ‌ها عموما پایین‌تر می‌آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می‌بیند. بررسی P/E همانند تمامی نسبت‌ها، در گذر زمان برای پی‌بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسی را دشوار می‌کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده‌مندی کمتری برخوردارند .
تفسیری دیگر از «پی بر ای»
P/E پایین لزوما بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم‌نمایی شده است، بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده نزدیک با مشکل روبه‌رو خواهد شد؛ سهمی که قیمتش پایین می‌آید معمولا دلیلی دارد. عمده‌ترین دلیلش این است که سود شرکت کمتر از سود انتظاری‌اش خواهد بود. این مساله P/E دنباله‌دار بازتابی ندارد مگر آنکه سود در عمل نیز محقق شود.
تنها به اتکای P/E سهام نخرید
یکی از پرتکرارترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران غیر‌حرفه‌ای در بورس مرتکب می‌شوند، خرید و فروش سهام صرفا به اتکای P/E بالا یا پایین است. توجه کنید که ارزش‌یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است.
P/E بالا ممکن است به معنی بیش‌نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا به سرعت پایین نیاید. ضمنا توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کمتر از ارزش ذاتی‌اش باشد، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را درک کند و قیمت سهم به ارزش ذاتی خود نزدیک شود. درهر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده‌تر از دانستن چند نسبت ساده است. به عبارت دیگر، گرچه «پی بر ای» کلیدی برای معمای ارزشگذاری سهام است، اما تمام آن نیست. از این رو توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه‌گذاری رایزنی کنند.