کابوس از دست رفتن بازار‌ها

سیدمرتضی حاجی‌آقا‌میری*
سرنخ هرکدام از مشکلات کشور اعم از ناترازی‌های حوزه انرژی و تاثیر آنها بر صنعت، ناترازی‌های ارزی و تاثیر آن بر تجارت را بگیریم و دنبال کنیم به یک دلیل مشترک می‌رسیم و آن‌هم عدم رابطه پویا با جهان است. موضوعاتی مانند تحریم‌ها و عدم حل‌وفصل اف‌ای‌تی‌اف در سال‌های اخیر چالش‌های بسیاری را به کشور تحمیل و مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. در چنین شرایطی مزایای سرمایه‌گذاری خارجی نیز از کشور سلب می‌شود و راه‌حل‌های موجود بیش از پیش محدود می‌شوند. متاسفانه از آنجا که در سال1404 چشم‌انداز روشنی برای اصلاح روابط با جهان وجود ندارد به‌نظر می‌رسد چالش‌های سال‌های گذشته در این سال نیز تکرار خواهد شد. ایران در حال حاضر به‌علت شرایط غیرعادی به‌واسطه تحریم‌ها از تحولات جهانی دور افتاده و همین موضوع باعث شده است نتواند به نهایت پتانسیل خود در تجارت خارجی برسد و تراز تجاری ما همواره از سال98 به بعد منفی باشد. در حوزه فرش و صنایع‌دستی در حال از دست دادن بازار‌های‌مان هستیم و این قضیه آسیب فراوانی به افراد مشغول در این حوزه خواهد زد. این تفکر که بدون ارتباط با دنیا می‌توانیم بر مشکلات غلبه کنیم تنها باعث غلبه مشکلات بر اقتصاد کشور و امیدهای مردمی خواهد شد که متوجه می‌شوند، نمی‌توانند در شرایط فعلی به آرزوهایشان برسند و چاره‌ای جز مهاجرت پیش‌روی خود نمی‌بینند.
چندین و چند سال است که اقتصاد کشور درگیر مساله رفع تعهد ارزی است. تعهد ارزی به‌ذات برای موضوع تحریم‌ها به کار گرفته شد و همین تعهد ارزی باعث شد صادرات فرش کشور با یک افت 90‌درصدی از رقم 426‌میلیون دلار در سال96 به 40‌میلیون دلار در سال1402 برسد. تمام چالش‌های ذکر شده بیش از هر حوزه‌ای در مساله فرش نمود پیدا کرده است و متاسفانه در حال از دست دادن بازار‌های صادراتی‌مان هستیم این در حالی است که به این موضوع توجهی نمی‌شود. در حال حاضر حدود 2‌میلیون نفر در حوزه فرش و 530‌هزار نفر در حوزه صنایع‌دستی مشغول به فعالیت هستند و تمام هزینه این اشتغال توسط بخش‌خصوصی پرداخت می‌شود و دولت کوچک‌ترین دخالتی در این میان ندارد. اگر دولت بخواهد به ازای هریک از این مشاغل با سرانه یک تا 2میلیارد تومانی شغل ایجاد کند با رقم عجیبی مواجه می‌شویم که مشخصا بار سنگینی بر دوش دولت خواهد بود. به‌طور سنتی ایالات‌متحده بزرگ‌ترین و بهترین بازار فرش جهان را دارد و نزدیک به 40‌درصد فروش فرش جهان متعلق به این کشور است. دومین کالای ایران که پس از نفت مورد تحریم مستقیم قرار گرفت فرش بود. عربستان سعودی از دیگر کشور‌هایی است که به شدت خواهان فرش ایران است اما متاسفانه با وجود برقراری روابط سیاسی میان دو کشور روابط تجاری و اقتصادی همچنان مبهم است و از دسترسی به این بازار محروم هستیم.
* رییس کمیسیون فرش، هنر
و صنایع‌دستی اتاق بازرگانی ایران