چشم‌انداز مبهم نجوم فضایی

گروه فناوری- در حالی که تلسکوپ فضایی «جیمزوب» به‌ عنوان پیشرفته‌ترین ابزار نجومی تاریخ، به کاوش در عمیق‌ترین نقاط کیهان ادامه می‌دهد، خبرها حاکی از آن است که گروه ناظر بر فعالیت‌های این تلسکوپ برای کاهش ۲۰‌درصدی بودجه آماده می‌شوند. این در حالی است که تقاضا برای استفاده از زمان رصدی وب به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و ستاره‌شناسان خواستار استفاده معادل ۹سال از زمان رصد این تلسکوپ در تنها یک سال عملیاتی هستند. ناسا در درخواست بودجه 4/‏25‌میلیارد دلاری خود برای سال ۲۰۲۵، مبلغ ۳۱۷‌میلیون دلار را به تامین مالی تلسکوپ فضایی جیمز وب،‌ هابل و رصدخانه اشعه ایکس چاندرا اختصاص داده است؛ مجموعه‌ای که به ‌عنوان «رصدخانه‌های بزرگ» ناسا شناخته می‌شوند. اما آنچه زنگ خطر را برای جامعه علمی به صدا درآورده، کاهش ۲۰‌درصدی بودجه تلسکوپ‌ هابل و کاهش شدید بودجه چاندرا است، به ‌گونه‌ای که بودجه این رصدخانه از 1/‏41میلیون دلار در سال جاری به تنها 2/‏5‌میلیون دلار در سال ۲۰۲۹ کاهش خواهد یافت. این کاهش بودجه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت. برای جیمزوب، محدود شدن منابع مالی می‌تواند به معنای کاهش زمان رصدی، تاخیر در تحلیل داده‌ها و کاهش پشتیبانی فنی باشد؛ عواملی که مستقیما بر پیشرفت تحقیقات کیهانی تاثیر می‌گذارند. برای تلسکوپ ‌هابل، که بیش از سه دهه به جهان خدمت کرده است، این کاهش بودجه می‌تواند به معنای پایان تدریجی ماموریت‌های علمی باشد و برای چاندرا، که به بررسی پرتوهای ایکس کیهانی می‌پردازد، محدودیت‌های مالی ممکن است باعث تسریع در خاتمه فعالیت‌های این رصدخانه شود.
از طرفی ستاره‌شناسان نگران‌اند که این کاهش بودجه نه‌تنها روند اکتشافات علمی را کند کند، بلکه روحیه همکاری جهانی در حوزه نجوم را نیز تحت تاثیر قرار دهد. تلسکوپ‌های فضایی مانند جیمزوب، نماد پیشرفت علمی و همکاری‌های بین‌المللی هستند. آنها به ما کمک می‌کنند تا به سوالات بنیادین درباره منشا جهان، سیارات فراخورشیدی و احتمال وجود حیات در خارج از زمین پاسخ دهیم. برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که باید به دنبال منابع مالی جدید، از جمله همکاری با سازمان‌های فضایی دیگر کشورها یا مشارکت بخش خصوصی بود. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت این تلسکوپ‌ها می‌تواند به فشار بر تصمیم‌گیران سیاسی برای بازنگری در این کاهش بودجه کمک کند. «تام براون» که ماموریت جیمزوب را مدیریت می‌کند، در این ‌باره می‌گوید: «صادقانه بگویم، این ماموریت بسیار بهتر از آن چیزی است که واقعا بسیاری از مردم انتظار داشتند. این بسیار نگران‌کننده است که در حالی که در میانه ماموریت اصلی هستیم، ممکن است نیاز باشد نگاهی به کاهش قابل ‌توجه بودجه داشته باشیم.»
تلسکوپ فضایی ۱۰‌میلیارد دلاری جیمزوب از یک پروسه توسعه پرفراز و نشیب جان سالم به در برد؛ روندی که شامل هزینه‌های بیش از حد و تاخیرهای فنی بود. قانونگذاران کمیته تخصیص مجلس نمایندگان در سال ۲۰۱۱، یک دهه قبل از پرتاب وب در سال ۲۰۲۱، لغو این ماموریت را پیشنهاد کردند اما پس از واکنش شدید دانشمندان و سیاستمداران بانفوذ مدافع رصدخانه، از آن عقب‌نشینی کردند. از زمان پرتاب «وب» در سال ۲۰۲۱ تاکنون، این تلسکوپ فضایی حتی از خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها در مورد عملکردش نیز فراتر رفته است. لنز مادون قرمز آن به اعماق گذشته کیهان نگاه کرده است، کهکشان‌ها و سیارات فراخورشیدی دور را رصد کرده و حتی سیارات منظومه شمسی محلی را که نزدیک به خانه ما هستند، رصد کرده است. برخی چالش‌های بودجه وب از هزینه‌های عملیاتی آن ناشی می‌شود که در سال ۲۰۱۱ زمانی که رصدخانه از لغو شدن نجات یافت، «به طور ایده‌آلی پایین» تعیین شد. براون می‌گوید، این هزینه‌ها همراه با نرخ‌های تورمی که بسیار بالاتر از حد انتظار بود و انعطاف‌پذیری کمتری در بودجه ناسا وجود داشت نیز در این امر نقش داشته است. کاهش ۲۰‌درصدی بودجه عملیاتی وب قطعا بر میزان دانش ارائه شده از سوی این تلسکوپ تاثیر می‌گذارد. این تاثیرات در عملکرد گروه‌هایی دیده می‌شود که پیشنهادهایی را برای مشاهده اهداف توسط وب ارائه می‌کنند، تجزیه و تحلیل داده‌ها را انجام می‌دهند و کارایی رصدخانه و حل ناهنجاری‌ها را در دست دارند. باید به نیاز به تعامل با جامعه علمی و عمومی در مورد نتایج علمی وب اشاره کرد. براون می‌گوید: «این یک کاهش بودجه بزرگ است. این همه چیز را در تحت تاثیر قرار می‌دهد.» براون می‌گوید که این تاثیرات احتمالا برای اولین بار در ماه اکتبر، زمانی که سال مالی بعدی آغاز می‌شود، احساس شود.
در نهایت کاهش بودجه تلسکوپ‌های فضایی مانند جیمزوب، ‌هابل و چاندرا تنها یک چالش مالی نیست بلکه تهدیدی جدی برای آینده پژوهش‌های کیهانی محسوب می‌شود. این ابزارهای پیشرفته نقش محوری در درک منشأ کیهان، ماهیت ماده و انرژی تاریک و کشف سیارات فراخورشیدی ایفا می‌کنند. هرگونه محدودیت مالی می‌تواند به معنای کاهش زمان رصدی، تاخیر در تحلیل داده‌ها و در مجموع عقب‌ماندگی علمی باشد. تلسکوپ جیمزوب، به ‌عنوان پیچیده‌ترین رصدخانه فضایی تاریخ، در اوج بهره‌وری خود قرار دارد و حجم بالای درخواست‌ها برای استفاده از زمان رصدی آن نشان‌دهنده اهمیت و محبوبیت علمی این پروژه است. با این حال، کاهش ۲۰‌درصدی بودجه و محدودیت‌های مالی تلسکوپ‌های همکار مانند‌ هابل و چاندرا، می‌تواند زنجیره مطالعات کیهانی را مختل کند. این رصدخانه‌ها به صورت مکمل یکدیگر عمل می‌کنند، به ‌طوری که داده‌های پرتو ایکس چاندرا، تصاویر فروسرخ جیمزوب و مشاهدات نوری ‌هابل، یک تصویر جامع از کیهان ارائه می‌دهند. تضعیف هر یک، بر کل منظومه تحقیقاتی تاثیر می‌گذارد. آنچه در این میان اهمیت دارد، درک این واقعیت بوده که سرمایه‌گذاری در علم، سرمایه‌گذاری در آینده بشر است. بی‌توجهی به این پروژه‌ها نه‌تنها سرعت اکتشافات علمی را کند می‌کند، بلکه افق‌های ناشناخته‌ای را که در انتظار کشف هستند، دور از دسترس قرار می‌دهد.