8 - 11 - 2023
چالش ساخت موشک نقطهزن و خودروهای ناایمن
گروه سیاسی- «چرا در این مملکت موشک خوب میسازیم، اما خودروی خوب نمیسازیم؟!» این پرسشی است که در یکی، دو روز گذشته به نقل از کارشناس یک برنامه تلویزیونی در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی دستبهدست و با واکنشهای گستردهای نیز روبهرو شده؛ پرسشی که البته وقتی با دقتی بیشتر به آن نگاه کنیم، خواهیم دید که حرف تازهای ندارد و طبیعتا تنها دلیلی که باعث شده این میزان گسترده به آن توجه شود، همین ابعاد رسانهای و سیاسی است که در پیشزمینه آن قرار دارد و همچنین اینکه این پرسش پرتکرار افکار عمومی ایرانیان، این بار از سوی یک کارشناس و مشخصا از طریق آنتن زنده صداوسیمای جمهوری اسلامی مطرح شده است. جالب آنکه کسی که آن را در این برنامه تلویزیونی در شبکه چهار سیما مطرح کرده به این مهم واقف است و حتی تاکید دارد که این پرسشی است که «دائما در کشور پرسیده میشود»! آنچه اما حالا در میانه پاییز ۱۴۰۲ بر اهمیت توجه به بستر و پیشزمینه طرح این پرسش و این مساله اساسی در کشور میافزاید، این است که آنچه در این یکی، دو روز اینچنین مورد توجه کاربران شبکههای اجتماعی و به تعبیری بخشی از افکار عمومی ایرانیان قرار گرفته، دستکم ۴ سال پیش، در آذرماه ۹۸ روی آنتن زنده شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی قرار گرفته و حالا پس از چند سال دوباره بازنشر شده و باز همچون چند سال قبل، اینچنین مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است. تا جایی که دیروز بسیاری از پایگاههای خبری- تحلیلی معتبر و پرکار داخلی، بدون توجه به این مهم، اقدام به بازنشر این ویدئو کردند و جالبتر آنکه ظرف چند ساعت میشد تیتر این خبر را در نوار پربازدیدترین اخبار این منابع خبری رویت کرد. نیمه آذرماه ۹۸ برنامه زاویه شبکه چهار سیما میزبان دکتر سیدسپهر قاضینورینایینی، دانشیار سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس و دکتر ناصر باقریمقدم، استادیار گروه سیاست علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و همچنین قائممقام دبیر ستاد علم و فناوری شورایعالی انقلاب فرهنگی بود تا نسبت میان نهاد علم و نظام سیاست در ایران، الزامات پیوند میان حوزه علم و عمل، مسالهمند شدن نظام دانایی و التفات نظام قدرت به نظام دانایی را به بحث و بررسی بگذارد.
همزمان با بازنشر این ویدئو یک خبر دیگر روی خروجی خبرگزاری مهر رفت و از قضا همچون عموم اخبار روز، در بسیاری از پایگاههای خبری دیگر نیز بازنشر شد؛ مصاحبهای کوتاه از وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که در آن از ورود این وزارتخانه به حوزههایی همچون «انرژی و مباحث تجهیزات نفتی و گازی»، «بهداشت و درمان»، «تجهیزات پزشکی»، «بخش واکسن و حوزه ریلی»، «میکروالکترونیک» و البته «خودرو» خبر داد. امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی که در این گفتوگو تاکید کرده «ما در بخش دفاعی کشور خود را در مسیری سازماندهی کردهایم که دقیقا سرریز فناوریهایمان وارد بخش صنعت کشور شود»، تاکید کرده که این شرایطی است که «کشورهای صنعتی و توسعهیافته» نیز از آن برخوردارند. با این حساب معلوم نیست مشکل اصلی چیست که چرا باوجود اینکه میتوانیم موشکهای دوربرد و نقطهزن بسازیم، قادر به پیشرفت در دیگر حوزههای صنعت از جمله صنعت خودروسازی نیستیم؟!
وزیر امور پشتیبانی نیروهای مسلح گفته: «با شرایط و بستر فراهمشده و با بهرهگیری از توانمندیهای علمی دانشگاهها، شرکتهای دانشبنیان و پارکهای علم و فناوری کشور در مسیری قرار گرفتهایم که سرریز این فناوریها را به بخشهای صنعتی دولتی و خصوصی وارد کنیم.» او همچنین گفته: «کمیتهای تشکیل دادهایم و جلساتی را پیگیری میکنیم که مسوولیت آن با خود بنده است و در آنجا از وزارتخانهها و بخشهای مختلف کشور در این کمیته حضور دارند تا بتوانیم روند انتقال فناوری از حوزه دفاعی به صنعت را سازماندهی کنیم و کارهایی هم که در گذشته انجام شده است، در این خصوص ارتقا دهیم.» امیر آشتیانی در تشریح بخشهای مختلفی که این کمک و انتقال فناوری رخ داده، گفته: «در حوزه انرژی و مباحث تجهیزات نفتی و گازی، در حوزه بهداشت و درمان، تجهیزات پزشکی، همچنین در بخش واکسن، ریلی، میکرو الکترونیک، در حال کمک هستیم. در بخش خودرو نیز در حوزههایی ورود کردهایم. از سویی عموما در آن قسمتهایی که موضوع رقابت با بخش خصوصی مطرح شود کمی محتاطتر عمل کردهایم تا احیانا مشکلی برای آنها به وجود نیاید.» جالب آنکه او همچنین تاکید کرده که «کمکها و انتقال فناوریای که از حوزه دفاعی به بخش صنعت در حال انجام است، منجر به افزایش تولید ناخالص ملی و ایجاد ثروت شده، اما چنانچه احساس کنیم بخشهای دولتی و خصوصی در حوزههای صنعتی و اقتصادی بتوانند گامهای موثری بردارند، در آنجا ورود نخواهیم کرد، بلکه در آن قسمتهایی که خلأ وجود دارد، وارد خواهیم شد.» امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی البته در انتهای این مصاحبه مختصر، چندکلامی هم درباره تولید جنگنده بومی و ملی کشور اظهارنظر کرده و در این رابطه گفته: «در همه زمینهها چه حوزه هوایی، دریایی و زمینی و نیز سایر بخشها مانند حوزه الکترونیک کارهای بزرگی در بخش دفاعی کشور در حال انجام است که به مرور نتایج آن را اعلام خواهیم کرد.»با این همه، اما بهراستی چرا ما بهرغم این پیشرفت چشمگیر و البته افتخارآمیز در حوزه صنایع دفاعی و نیز باوجود آنکه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بهعنوان یکی از مهمترین متولیان این حوزه، نتوانستیم حتی در برخی صنایع مشابه یا بهنسبت مشابه همچون صنعت خودروسازی موفق عمل کنیم. هرچه نباشد پایه و اصول کار ساخت یک ماشین جنگنده و یک خودروی خانوادگی اگر نگوییم یکی و یکسان است، دستکم مشابهتهایی دارد که میتواند در این بحث، اثرگذار باشد. پرسشی که ازقضا درست ۴ سال پیش در نیمه پاییز ۹۸ یک دانشیار سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس با حضور در برنامه تلویزیونی «زاویه» به آن پاسخ گفت و حالا در شرایطی که پس از ۴ سال، بار دیگر گفتههای این مدرس دانشگاه در فضای مجازی بازنشر شده و مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته، به نظر میرسد مسوولان امر کمترین توجهی به آن نداشته و ندارند. سیدسپهر قاضینورینایینی که در پاسخ به پرسش مجری آن برنامه مبنیبر اینکه «اصولا چطور شکافی را که میان نظام علم و دانایی و نظام تصمیمگیری در ایران وجود دارد، تبیین میکنید»، میگوید: «من اساسا به این شکاف به این شکل که شما مطرح میکنید، باور ندارم، چراکه معتقدم اساسا در ایران چیزی بهنام نظام علم و دانایی وجود ندارد و آن هم بهدلیل مداخلات نظام سیاست است.» او با تاکید بر اینکه «نظام ترجمه سیستم است» و «سیستم بهمعنای مجموعهای از اجزا که یک هدف مشترک را دنبال میکند»، میگوید: «اساسا مگر چنین چیزی در دانشگاههای ما وجود دارد؟! چه فضایی برای فکر کردن و انتقاد در کشور وجود دارد؟! کجا میشود حرفی زد که نظام تصمیمگیری خوشش نیاید؟! بله، اگر خوشش بیاید که تکلیف روشن است، مساله این است که بتوان حرفی زد که در نقد نظام تصمیمگیری و سیاسی باشد؟! کجا میشود پژوهشی در حوزه علوم انسانی انجام داد که جوابش از ابتدا مشخص نیست؟!» او با بیان اینکه «ما از ابتدا پاسخها را معلوم کردیم»، میگوید: «در این شرایط پژوهش معنا ندارد. اگر بخواهید در تاریخ مشروطه تحقیق کنید، هیچکس جرات ندارد به این نتیجه برسد که شیخ فضلالله نوری، آدم بدی بوده است! در این نظام سیاسی، حتما باید به این نتیجه برسیم که او بهرغم تمامی کارهایی که بعضا انجام داده، آدم خوبی بوده است!» این استاد دانشگاه در ادامه به آن پرسشی اشاره میکند که در ابتدای این گزارش ذکر کردیم؛ پرسشی که او تاکید دارد مدتهاست دائما در کشور مطرح میشود و بر این پایه همه میپرسند «چرا ما در این مملکت موشک خوب میسازیم اما خودروی خوب نمیسازیم؟!» پرسشی که او در پاسخ به آن، به مصاحبهای با مدیرعامل شرکت تسلا و آیندهپژوه ارجاع میدهد و میگوید: «از ایلان ماسک میپرسند خودروسازی دشوارتر است یا فرستادن سفینه به فضا و او بلافاصله در پاسخ میگوید، معلوم است در فضا که رقیبی وجود ندارد.» این استاد دانشگاه در ادامه میگوید: «برای ساختن یک خودروی خوب ۲۰ تا ۳۰ درصد دانش مهندسی لازم است و ۷۰ تا ۸۰ درصد دانشهای علوم انسانی همچون مدیریت، اقتصاد، مالکیت فکری و غیره. در ساختن موشک آن ۷۰ تا ۸۰ درصد لازم نیست چون ما یک چیزی میسازیم و آن را در انبار قرار میدهیم.» جالب آنکه وقتی مجری برنامه با قطع کردن صحبتهای این استاد دانشگاه میگوید: «به هر حال در ساخت موشک نیز کارآمدی لازم است!» این در حالی است که قاضینورینایینی در پاسخ به او میگوید: «بله، کارآمدی لازم است، اما امری نسبی است. شما تا زمانی که بنزی در بازار نباشد که نمیگویید پراید ماشین بدی است، چراکه در آن صورت احتمالا آن را با اسب و استر مقایسه میکنید و میگویید همین هم خوب است.» این استاد دانشگاه در ادامه میپرسد: «باید ببینیم آیا ما در کشور اساسا علوم انسانی را قبول داریم یا نه؟!»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد