30 - 05 - 2018
چالش‌ها و فرصت‌های تامین مالی جمعی
محمد ثریانژاد*- امروزه در نظام مالی بین‌المللی از تامین مالی جمعی استقبال فراوانی شده است به‌گونه‌ای که مقدار تامین مالی جمعی از ۵/۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۸/۷۶ میلیارد در سال ۲۰۱۷ رسیده است و بنا بر تخمین‌ها، با نرخ رشد مرکب سالانه ۲۹ درصد این مقدار در سال ۲۰۲۵ میلادی به بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید.مزیت بزرگ تامین مالی جمعی بر خرد جمعی است. در این نوع تامین مالی، از آنجا که مشارکت‌کنندگان خود می‌توانند مصرف‌کنندگان محصول تولیدشده یا خدمت دریافت‌شده باشند، استفاده از دیدگاه‌ها منجر به افزایش کیفیت خواهد شد. تامین مالی جمعی به معنای استفاده از وجوه خرد تعداد بالایی از سرمایه‌گذاران برای تامین مالی یک کسب‌وکار جدید است و این نوع تامین مالی در حقیقت با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها موجب تسهیل دسترسی کارآفرینان به سرمایه‌گذاران می‌شود.این روش حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات است که از طریق فضای مجازی به‌وسیله انبوهی از مردم برای حمایت از یک طرح، محصول یا کسب‌وکار انجام می‌شود. بدین‌صورت که فرد متقاضی، برنامه و طرح خود را در درگاه تامین مالی جمعی یا همان وب‌سایت‌ها مطرح می‌کند و اگر این طرح، ایده و محصول از دید مخاطبان قابل‌قبول باشد، صدها و گاهی هزاران نفر مقادیر نسبتا اندکی را برای حمایت و پشتیبانی از طرح، ایده و محصول موردنظر پرداخت می‌کنند.درباره انواع روش‌های تامین مالی باید گفت نوع نخست اهداست که بر مبنای آن مردم منفعت خاصی را دنبال نمی‌کنند و هدیه می‌کنند. نوع دوم پاداش است و افراد تامین‌کننده در قبال وجهی که پرداخت می‌کنند از نوعی پاداش برخوردار می‌شوند و نوع بعدی وام یا قرض است که بنا بر نظر بانک مرکزی از آن در ایران استفاده نمی‌شود. نوع چهارم هم مشارکت است و زمانی که طرح به نتیجه می‌رسد، تامین‌کنندگان در منافع آن به نسبت آورده خود می‌توانند شریک شوند.فعالیت‌های تامین مالی جمعی در ایران با خیریه شروع شد و خیریه‌ها با راه‌اندازی وب‌سایت شروع به جمع‌آوری کمک کردند.این شیوه تامین مالی می‌تواند گستره فراوانی از ایده‌ها را به‌ویژه در زمینه کسب‌وکارهای نوپا و استارت‌‌آپ‌‌ها در بخش‌های گوناگون، اعم از آموزشی، خدماتی، هنری، دیجیتال، فرهنگی و … دربرگیرد. به‌عنوان‌مثال برای اهدافی نظیر درمان بیماری تا چاپ کتاب، حمایت مالی هنرمندان تا طرفداران کمپین‌های انتخاباتی. حتی نوع دیگری از تامین مالی جمعی در دنیا وجود دارد که چیزی شبیه تامین مالی جمعی شخصی به وجود می‌آید.وب‌سایت GoFundMe بهترین نمونه از این تامین مالی جمعی است. در فضای این استارت‌آپ تامین مالی جمعی، تنها امور خیریه و پروژه‌ها نیستند که برای تامین مالی معرفی می‌شوند بلکه آرزوها و برنامه‌های شخصی افراد هم مطرح می‌شوند. برای مثال دو دوست می‌خواهند دنیا را بگردند و بودجه ندارند. این نوع تامین مالی جمعی در ایران وجود ندارد و تامین مالی جمعی‌ها اغلب خیریه و مسوولیت اجتماعی هستند. در ایران در حوزه تامین مالی با خلأ دسترسی به منابع روبه‌رو هستیم. در صورت استفاده از تکنولوژی موبایل و اینترنت می‌توان برای پر کردن این خلأ و رفع نیازهای مردم استفاده کرد؛ بنابراین سهولت تامین مالی ازمزایای اصلی این روش است. البته در این میان ایجاد اطمینان در ارائه خدمات مالی باکیفیت بالا و هزینه پایین، امنیت کافی و فرهنگ‌سازی مناسب نقش مهمی را ایفا می‌کنند. مزیت دیگر تامین مالی جمعی را تکیه‌بر خرد جمعی است: نظام ارزیابی مبتنی بر خرد جمعی شبکه، ضمن تبادل آرا و ارزیابی میزان ریسک و سود هر یک از فرصت‌ها، به رتبه‌بندی و اولویت‌گذاری آنها می‌پردازند که درنهایت با انتخاب خوش‌آتیه‌ترین و مطمئن‌ترین فرصت‌های معرفی‌شده نسبت به تامین مالی آن مشارکت می‌کنند و این چرخه رتبه‌بندی و مشارکت تا زمانی تکرار می‌شود که طرح‌های منتخب به هدف تامین بودجه کامل رسیده و از فهرست فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارج شود. همچنین چون افرادی که در تامین مالی طرح مشارکت می‌کنند، خودشان می‌توانند مصرف‌کنندگان محصول تولیدشده یا خدمت دریافت شده باشند، بنابراین استفاده از نظرات منجر به افزایش کیفیت خواهد شد. سومین مزیت اصلی این روش شفاف بودن جایزه سرمایه‌گذار است. مشارکت‌کنندگان، از ابتدا می‌دانند که درازای پرداخت پول قرار است چه چیزی دریافت کنند و با ابهام در مورد نتیجه سرمایه‌گذاری مواجه نیستند. فرصت پیش روی به وجود آمده دیگر از این تامین مالی این است که حجم سرمایه‌گذاری کم است ولی نسبت بازده بالاست.
* مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن