29 - 01 - 2025
چالشها و فرصتهای توسعه اقتصادی خراسانشمالی
حسن آذری*
استان خراسانشمالی بهعنوان یکی از مناطق استراتژیک ایران با موقعیت جغرافیایی ممتاز خود و همجواری با کشور ترکمنستان، پتانسیلهای بیشماری برای توسعه اقتصادی دارد. مرز مشترک با ترکمنستان نهتنها فرصتی بینظیر برای تجارت مرزی فراهم کرده، بلکه این استان را به پل ارتباطی میان بازارهای داخلی و بینالمللی تبدیل کرده است. براساس آمار مرکز تجارت ایران و ترکمنستان (irtkcc.com)حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۱۴۰۱ به 5/1میلیارد دلار رسید اما این در حالی است که سهم خراسانشمالی از این حجم تجارت، به دلیل ضعف در زیرساختهای اقتصادی، کمبود ظرفیتهای لجستیکی و چالشهای اداری کمتر از پنجدرصد برآورد میشود.
این آمار نهتنها زنگ خطری برای توسعه اقتصادی استان بهشمار میآید، بلکه بیانگر نیاز مبرم به بهرهبرداری بهینه از ظرفیتهای موجود است. با توجه به ظرفیتهای این استان در حوزههایی نظیر کشاورزی، صنایعدستی، فرآوردههای معدنی و موقعیت ویژه مرزی، برنامهریزیهای دقیق و هدفمند میتواند نقش بسزایی در تقویت سهم استان از تجارت مرزی ایفا کند.
این گزارش تحلیلی با تمرکز بر تجارت مرزی میان خراسانشمالی و ترکمنستان به شناسایی چالشها و فرصتهای موجود پرداخته و تلاش میکند با ارائه راهکارهای کاربردی، نقشه راهی برای تقویت اقتصاد منطقه ارائه دهد. هدف از این تحلیل، نهتنها بررسی موانع ساختاری و اداری موجود، بلکه ارائه بینشی جامع در خصوص مزیتهای رقابتی استان و راهبردهای عملیاتی برای بهبود وضعیت اقتصادی شیروان و دیگر شهرستانهای این منطقه است.
اکنون که اهمیت تجارت مرزی و نقش کلیدی آن در توسعه اقتصادی مناطق مرزی بیش از پیش برجسته شده است، بازنگری در سیاستها، تقویت زیرساختهای تجاری و جلب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی ضرورتی انکارناپذیر برای خراسانشمالی بهشمار میرود. این گزارش سعی دارد با رویکردی تحلیلی و آیندهنگر به تبیین مسیر توسعه اقتصادی این استان پرداخته و راهکارهایی را برای تحقق این هدف ارائه کند.
چالشهای اصلی توسعه اقتصادی شیروان
1- ضعف در زیرساختهای تجاری و حملونقل
– براساس گزارشهای مرکز تجارت ایران و ترکمنستان، بیش از ۳۰درصد از زمان تجارت مرزی صرف فرآیندهای گمرکی میشود.
– تنها دو گمرک فعال در مرز ایران و ترکمنستان وجود دارد که ظرفیت محدودی برای مدیریت حجم بالای مبادلات تجاری دارند.
– نبود راهآهن مستقیم بین خراسانشمالی و ترکمنستان باعث افزایش هزینههای حملونقل تا ۲۰درصد
شده است.
2- محدودیتهای قانونی و اداری
– بوروکراسی پیچیده و قوانین سختگیرانه باعث شده است که ۴۰درصد از کسبوکارهای کوچک محلی از ورود به تجارت مرزی منصرف شوند.
– براساس آمار، زمان متوسط برای اخذ مجوزهای تجاری در مرز ایران و ترکمنستان ۱۵ روز است در حالی که این زمان در مرزهای دیگر کشورها بهطور متوسط پنج روز است.
3- ضعف در آموزش و آگاهیبخشی
– تنها ۱۰درصد از مردم محلی خراسانشمالی از پتانسیلهای تجاری مرز آگاهی دارند.
– کمبود دورههای آموزشی در زمینه بازرگانی بینالمللی باعث شده ۷۰درصد از تجار محلی فاقد مهارتهای لازم برای تجارت مرزی باشند.
4- مشکلات اقتصادی و مالی
– دسترسی محدود به سرمایه باعث شده ۶۰درصد از کسبوکارهای کوچک در خراسانشمالی نتوانند فعالیتهای تجاری خود را توسعه دهند.
– نوسانات ارزی در سال ۱۴۰۱ باعث افزایش هزینههای تجارت مرزی تا ۲۵درصد شده است.
5- سیاستهای کلان اقتصادی
– تحریمهای بینالمللی باعث کاهش ۱۵درصدی حجم تجارت مرزی در سال ۱۴۰۱ شده است.
– تمرکز دولت بر توسعه مناطق مرکزی باعث شده تنها ۱۰درصد از بودجه توسعه مرزها به مناطق شمال شرقی اختصاص یابد.
راهکارهای پیشنهادی برای توسعه اقتصادی شیروان
1- توسعه زیرساختها
– احداث راهآهن گرگان به مشهد و راهآهن مستقیم بین خراسانشمالی و ترکمنستان میتواند هزینههای حملونقل را تا ۳۰درصد کاهش دهد.
– توسعه گمرکهای مدرن و افزایش تعداد گمرکهای فعال به پنج گمرک میتواند زمان فرآیندهای گمرکی را تا ۵۰درصد کاهش دهد.
– ایجاد گمرک در مرز استان خراسانشمالی و ترکمنستان.
2- آموزش و توانمندسازی مردم
– برگزاری دورههای آموزشی برای ۱۰۰۰ نفر از تجار محلی در زمینه بازرگانی بینالمللی.
– افزایش آگاهی مردم از فرصتهای تجاری از طریق برگزاری ۲۰ کارگاه آموزشی در سال.
3- تسهیل قوانین تجاری
– کاهش زمان اخذ مجوزهای تجاری از ۱۵ روز به پنج روز با اصلاح فرآیندهای اداری.
– حذف ۲۰درصد از قوانین زائد و سختگیرانه تجاری.
4- جذب سرمایهگذاری
– ارائه مشوقهای مالیاتی به ۵۰ شرکت فعال در تجارت مرزی.
– جذب ۱۰۰میلیون دلار سرمایهگذاری خارجی در مناطق مرزی شیروان.
5- تقویت همکاریهای منطقهای
– انعقاد سه توافقنامه جدید تجاری و اقتصادی با ترکمنستان.
– افزایش حجم تجارت مرزی به دومیلیارد دلار تا سال ۱۴۰۵.
تاثیر سیاستهای خارجی بر توسعه شیروان
1- تاثیر مثبت
– بهبود روابط با ترکمنستان و کاهش تعرفههای گمرکی میتواند حجم تجارت مرزی را تا ۲۵درصد افزایش دهد.
– عضویت ایران در سازمانهای منطقهای مانند اکو میتواند فرصتهای تجاری جدیدی به ارزش ۵۰۰میلیون دلار ایجاد کند.
2- تاثیر منفی
– تحریمهای بینالمللی باعث کاهش ۱۵درصدی سرمایهگذاری خارجی در مناطق مرزی شده است.
– تنشهای سیاسی با ترکمنستان میتواند حجم تجارت مرزی را تا ۳۰درصد کاهش دهد.
جمعبندی و چشمانداز آینده
خراسانشمالی با توجه به موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی خود، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک منطقه اقتصادی پویا دارد. با برنامهریزی دقیق و سرمایهگذاری در زیرساختها، میتوان حجم تجارت مرزی را تا دومیلیارد دلار تا سال ۱۴۰۵ افزایش داد. بهبود روابط با ترکمنستان، کاهش وابستگی به تحریمها و ایجاد ثبات در سیاستهای خارجی از جمله راهکارهای کلیدی برای توسعه اقتصادی خراسانشمالی است. در صورت اجرای این راهکارها، خراسانشمالی میتواند به یک قطب تجاری و گردشگری مهم در شمال شرق ایران تبدیل شود.
* دکترای مدیریت بازرگانی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد