پیشنهاد بخش ‌خصوصی برای اصلاح لایحه بودجه

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ضمن بررسی لایحه بودجه 1404، پیشنهادهای بخش ‌خصوصی را در حوزه‌های تامین مالی تولید، مالیات، عوارض و تعرفه، صادرات، تهاتر بدهی و تسویه‌حساب مطالبات عرضه‌کنندگان کنجاله سویا ارائه کرد.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران اولین ویرایش بودجه 1404 را منتشر کرد. بر اساس اصلاحاتی که در سال ‌1401 در مواد (180) و (182) قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی درباره نحوه رسیدگی به لایحه بودجه انجام شده، لوایح بودجه سال‌های 1403 و 1404 در دو مرحله تقدیم مجلس شده: بخش اول شامل احکام، سقف منابع، سقف واگذاری دارایی‌های مالی و سرمایه‌ای، منابع هدفمندی یارانه‌ها و مفروضات و بخش دوم شامل جداول تفصیلی است. در حال حاضر فقط بخش اول تقدیم شده که دربردارنده حداقلی از اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل سیاست‌های دولت است.
اگرچه لایحه بودجه ‌1404 نسبت به لایحه بودجه 1403، شفاف‌تر تدوین شده و برای اولین بار برخی ارقام با جزئیات بیشتری در لایحه درج شده‌اند و لایحه از نظر ظاهری آراسته‌تر از لوایح سنوات گذشته تدوین شده است، اما اطلاعات ارائه شده در این سند امکان ارزیابی کامل سیاست‌های بودجه‌ای دولت و آثار آن بر اقتصاد ملی را برای عموم مردم و به‌ویژه فعالان اقتصادی فراهم نمی‌کند.
در گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران آمده است: به اعتقاد بخش ‌خصوصی ارائه دومرحله‌ای لایحه بودجه منجر به ارائه کلیات بودجه با حداقل اطلاعات و عدم ارائه محل‌های هزینه‌کرد منابع بودجه شده که این امر نیز علاوه بر کاهش شفافیت بودجه، منجر به ابهام در بررسی بودجه برای فعالان اقتصادی و نمایندگان مجلس شده است.
با وجود اثرات واضحی که سیاست‌های بودجه‌ای بر محیط کسب و کار دارند و تاکید مواد (2) و (3) قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار، نماینده اتاق ایران در جلسات ستاد تدوین لایحه بودجه 1404 حضور نداشت. لیکن اتاق ایران در راستای ایفای نقش مشاوره‌ای، در زمان تدوین لایحه در سازمان برنامه و بودجه، مجموعه پیشنهادهای بودجه‌ای فعالان اقتصادی را جهت درج در لایحه بودجه 1404 به سازمان برنامه و بودجه ارسال کرده و انتظار دارد این پیشنهادها در اصلاح لایحه مورد توجه قرار گیرد.
در گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران سعی شده ضمن ارائه تصویری از اقتصاد کلان کشور و چشم‌انداز پیش روی آن در سال 1404 تحلیلی از لایحه بودجه سال 1404 و مهم‌ترین فرصت‌ها و چالش‌های آن از منظر بخش‌ خصوصی ارائه شود.
در این گزارش تصویر اقتصاد ایران و چشم‌انداز پیش‌رو، چارچوب کلی منابع و مصارف بودجه 1404، نرخ حقوق گمرکی ورودی نهاده‌های تولیدی، حمایت از توسعه بخش معدن، سیاست‌های مالیاتی و عوارض، واگذاری دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی به سازمان تامین اجتماعی و سیاستگذاری درباره حوزه انرژی و هدفمندی بررسی شده است.
در بخش دوم این گزارش اتاق ایران پیشنهادهای بخش ‌خصوصی را در 6‌محور اصلی یعنی تامین مالی تولید، مالیات، عوارض و تعرفه، صادرات، تهاتر بدهی و تسویه‌حساب مطالبات عرضه‌کنندگان کنجاله سویا ارائه کرده است. مهم‌ترین پیشنهادهای الحاقی اتاق ایران جهت درج در لایحه بودجه 1404 به شرح زیر است:
تامین مالی تولید
– منابع حاصل از لغو معافیت مالیاتی صادرات مواد و محصولات معدنی و صنایع معدنی فلزی و غیرفلزی، به‌ صورت خام و نیمه‌خام و عوارض صادراتی موضوع این بند پس از وصول توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی مستقیما به «صندوق حمایت از تکمیل زنجیره ارزش صنایع» که به ‌موجب این قانون تشکیل می‌شود، واریز می‌گردد. آیین‌نامه نحوه اداره این صندوق به پیشنهاد وزارت صمت و با مشارکت سازمان برنامه‌وبودجه و وزارت امور اقتصادی و دارایی و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
  تبصره- صندوق مکلف است منابع را صرفا برای توسعه و تکمیل زنجیره ارزش صنایع مواد خام و نیمه‌خام، توسعه و به‌روزرسانی ماشین‌آلات و تجهیزات خطوط تولید تخصیص دهد.
مالیات، عوارض و تعرفه
– کلیه ماشین‌آلات و تجهیزات (با رعایت ماده (3) قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب 1401)، قطعات، مواد اولیه و واسطه‌ای تولیدی در سال 1404 از پرداخت حقوق گمرکی معاف هستند.
– حقوق گمرکی و مالیات بر ارزش‌افزوده واردات کالاهای اساسی، انواع دارو و مواد اولیه آن، ملزومات مصرفی پزشکی ‌ و شیر خشک مخصوص اطفال صفر درصد در نظر گرفته می‌شود.
– حقوق دولتی معادن در سال ‌1404 معادل حقوق دولتی تعیین شده در سال ‌1403 تعیین می‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است حقوق دولتی سال ‌1404 را بر اساس نرم‌افزار و با در نظر گرفتن تفاوت برای «مواد معدنی فرآوری شده و کانی‌آرایی شده نسبت به کلوخه»، «معادن کوچک و متوسط نسبت به معادن بزرگ» و «معادن کم‌عیار نسبت به معادن با عیار بالا» محاسبه کند.
– حق ثبت اسناد رهنی و وثیقه که توسط واحدها و شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدی و خدماتی دارای کارت بازرگانی یا پروانه بهره‌برداری از وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی و وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی یا پروانه کسب از اتحادیه‌های صنفی و سایر مراجع ذیصلاح جهت اخذ تسهیلات از بانک‌ها و موسسات اعتباری مجاز کشور تنظیم می‌گردد معادل نصف تعرفه ثبت موضوع ماده ۱۲۳ اصلاحی ماده 2 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 15/8/1384 می‌باشد.
– در راستای سیاست‌های حمایت از تولید و تحقق شعار سال، نرخ مالیات موضوع ماده (۱۰۵) قانون مالیات‌های مستقیم اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه‌های ذی‌ربط در فعالیت‌های تولیدی در سال 1404 معادل 7واحد درصد کاهش می‌یابد. این بخشودگی علاوه بر سایر معافیت‌ها و بخشودگی‌ها و مشوق‌های قانونی اشخاص مذکور است.
– معادل یک درصد از مالیات بر ارزش‌افزوده کالاهای تولید شهرک‌های صنعتی به بازسازی، نوسازی و نگهداری زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی در ردیف مستقلی در بخش مصارف اختصاص یابد.
صادرات
– در پیمان‌سپاری ارزی درباره صادرات محصولات کشاورزی، فرش و صنایع‌دستی، خدمات فنی و مهندسی و محصولات دانش‌بنیان ممنوع است. بانک مرکزی موظف است سازوکارهای لازم را برای تضمین ورود ارزهای کلیه صادرکنندگان به چرخه اقتصادی کشور، متناسب با سیاست ارزی و سیاست تجاری کشور، طراحی و اجرا کند.
– به‌ منظور حمایت از صادرات و هدفمندسازی عوارض اخذشده از صنایع مختلف، وجوه اخذ شده از محل عوارض صادراتی به ردیف بودجه‌ای و… واریز می‌شود. محل هزینه‌کرد این منابع به ‌موجب ردیف هزینه‌ای برای حمایت و ایجاد ارزش‌افزوده در همان صنعت و شهرک‌های صنعتی صرف می‌گردد.
– سهمی از محل درآمدهای شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به ‌عنوان یارانه و مشوق حضور در نمایشگاه‌های بزرگ دنیا به بخش‌های مرتبط صادراتی اختصاص یابد.
– به‌ منظور توسعه بازارهای صادراتی و گشایش بازارهای دوردست، مشوق‌های هدفمندی در حوزه حمل بار صادراتی تعیین می‌شود.
– شرکت‌های صادرکننده خدمات فنی و مهندسی می‌توانند به میزان ارزی که در بانک‌های کشور و صرافی‌های مجاز مورد تایید بانک مرکزی، تبدیل به ریال نموده‌اند، به همان نرخ تعهدات ارزی خود (در برابر بانک‌ها یا منابع وام‌دهنده) تسویه نمایند. تعهدات ارزی فوق شامل کلیه تعهدات ضامنین و ضمانت‌نامه‌های صادره نیز می‌گردد.
تبصره- آیین‌نامه اجرایی این بند، به پیشنهاد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با همکاری وزارت امور اقتصاد و دارایی و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، ظرف یک ماه از ابلاغ این قانون، ‌باید به تصویب هیات وزیران برسد.
تهاتر بدهی
– دولت، شرکت‌های دولتی و سازمان‌های دولتی از طریق اسناد تسویه خزانه، بدهی‌های قطعی خود به اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی خصوصی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (شهرداری‌ها) که در چارچوب قوانین و مقررات تا پایان سال 1402 ایجاد شده با مطالبات قطعی معوق دولت از اشخاص مزبور تا مبلغ 50هزار میلیارد ریال به صورت جمعی- خرجی تسویه کنند. مطالبات قطعی دولت از اشخاص فوق‌الذکر که در اجرای بند «پ» ماده (۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به شرکت‌های دولتی منتقل شده با بدهی دولت به شرکت‌های مذکور و مطالبات اشخاص حقیقی و حقوقی (تعاونی و خصوصی) از دولت بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با بدهی اشخاص یاد شده به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی سازمان امور مالیاتی و سازمان تامین اجتماعی و گمرک از طریق تسویه بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به دولت به وسیله این اسناد قابل تسویه است.
انرژی
– سیاست‌های دولت در حوزه قیمت انرژی حداقل برای بخش تولید (شامل نرخ خوراک) در لایحه بودجه 1404 تعیین شود.
– به‌ منظور رفع نا‌ترازی انرژی و بهبود زیرساخت‌ها، ۶۰‌درصد از منابع پیش‌بینی‌شده در این قانون از محل تامین مالی خارجی و صندوق توسعه ملی در قالب تسهیلات ترجیحی برای اجرای طرح (پروژه)‌های بخش‌ خصوصی در رفع نا‌ترازی انرژی، ارتقای بهره‌وری انرژی و بهبود زیرساخت‌های لجستیکی تخصیص می‌یابد.
– هزینه انجام اقدامات بهینه‌سازی مصرف انرژی که از طریق شرکت‌های خدمات انرژی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور نظیر بخش‌های صنعتی، تجاری و عمومی انجام شده و حسب مورد به تایید وزارتخانه‌های نفت و نیرو برسد به ‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی، منظور می‌شود. آیین‌نامه اجرایی این ماده ظرف مدت دو ماه توسط وزارت نیرو، وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه‌وبودجه تهیه شده و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.
– وزارت نیرو موظف است منابع حاصل از اصلاح بهای فروش برق مشترکین موضوع ماده (۳) قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق را در سقف 300هزار میلیارد ریال پس از واریز به حساب خزانه به‌ صورت ماهانه و متناسب با وصول درآمد به ‌صورت کامل تا سقف 150هزار میلیارد ریال بابت مطالبات بخش غیردولتی، تا سقف 150هزار میلیارد ریال بابت طرح‌های نیمه‌تمام نیروگاهی حرارتی و توسعه و بازسازی و نوسازی شبکه برق‌رسانی با اولویت شبکه برق‌رسانی به شهرک‌های صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی تخصیص می‌یابد.
تبصره- وزارت نیرو مکلف است گزارش عملکرد این بند را هر سه ماه یک بار به کمیسیون‌های انرژی، اقتصادی و صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ارائه کند.
– وزارت نفت از طریق شرکت‌های تابعه مکلف است تا سقف 100هزار میلیارد ریال از مبلغ در نظر گرفته شده برای حساب بهینه‌سازی انرژی را بابت بازپرداخت قراردادهای سرمایه‌گذاران دارای قرارداد خرید تضمینی برق تجدیدپذیر که تعهدات آنها در چارچوب ماده (۶۱) قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور ایجاد شده است، از طریق صدور حواله فرآورده صادراتی یا فروش داخلی گاز طبیعی با قابلیت خرید توسط صنایع مصرف‌کننده بر اساس ساز و کار پیش‌بینی شده در ماده (14) قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق و آیین‌نامه اجرایی آن اقدام نماید.
– ردیف بودجه‌ای مشخصی برای جبران خسارت قطع برق صنایع (اجرای ماده 25 قانون بهبود محیط کسب ‌و کار) در بودجه شرکت‌های توانیر و ملی گاز در نظر گرفته شود.
تسویه‌حساب مطالبات عرضه‌کنندگان کنجاله سویا
– درخواست تعیین‌تکلیف مانده مطالبات عرضه‌کنندگان کنجاله سویا در سامانه بازارگاه در سال 1402: ستاد تنظیم بازار در تاریخ 13/12/1401 با هدف کنترل قیمت و به منظور تامین 500هزار تن کنجاله سویای مورد نیاز تولیدکنندگان مرغ و تخم‌مرغ تا پایان ماه مبارک رمضان، قیمت هر کیلوگرم کنجاله سویا را 19000تومان تعیین و مقرر نمود مابه‌التفاوت قیمت مصوب با قیمت عرضه کالا در سامانه بازارگاه که 16300‌تومان بود، از طریق سازمان برنامه و بودجه کشور با ارائه اوراق اسناد خزانه تا سقف 1350میلیارد تومان با حفظ قدرت خرید تامین و پرداخت شود و این فرآیند تا 23/5/1402 و تا زمان اجرایی شدن قیمت جدید روی سامانه بازارگاه ادامه یافت و بعد از آن قیمت 19000‌تومان اعمال شد اما تاکنون صرفا اصل مبلغ مابه‌التفاوت قیمت کنجاله سویا برای دوره 13/12/1401 تا 31/1/1402 به صورت اوراق خزانه به سررسید 1404 به تامین‌کنندگان دانه روغنی سویا داده و تسویه صورت گرفته است. در این ارتباط واردکنندگان درخواست دارند مابقی مطالبات آنان از 1/2/1402 الی 23/5/1402 نیز پرداخت شود که نیازمند پیش‌بینی بودجه لازم است. از طرف دیگر طبق بخشنامه بانک مرکزی و ستاد تنظیم بازار در مقطع زمانی تبدیل نرخ ارز ترجیحی 4200‌تومانی به 28500‌تومانی، باید واردکنندگان مابه‌التفاوت موجودی کنجاله سویا را پرداخت نمایند که این مابه‌التفاوت از سوی بانک مرکزی و سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مطالبه شده است، لذا فعالان اقتصادی درخواست دارند بدهی‌های آنها با مطالبات‌شان
تهاتر شود.