21 - 06 - 2023
وعده خودکفایی!
کشاورزان در انتظار تعیینتکلیف نرخ خرید تضمینی گندم
گروه بازرگانی- صبح دیروز محمدعلی نیکبخت از نمایندگان مجلس رای اعتماد گرفت و به عنوان دومین وزیر بر مسند وزارت جهاد کشاورزی تکیه زد. حدود دو سالی که از عمر ریاستجمهوری رییسی میگذرد، پنج وزیر کابینه و شماری از معاونان رییسجمهوری تغییر کردهاند. نمایندگان مجلس با ۱۹۸رای موافق،۴۰ رای مخالف و ۱۰رای ممتنع از مجموع ۲۴۸ نیکبخت را به عنوان وزیر جهاد کشاورزی انتخاب کردند.
نیکبخت در شرایطی جانشین سیدجواد ساداتینژاد شد که وزیر پیشین جهاد کشاورزی نه با استعفا و نه استیضاح بلکه با برکناری توسط رییسی از صندلی وزارتخانه انجام گرفت. ضعف عملکرد ساداتینژاد با توجه به کسب چند کارت زرد توسط مجلس در این بین موثر بود. یکی از مهمترین چالشهای نیکبخت به عنوان وزیر جهاد کشاورزی، تعیین قیمت خرید تضمینی فروش گندم است که بعد از حدود یک ماه و نیم از آغاز برداشت گندم در سطح کشور همچنان بلاتکلیف و قیمتهای پیشنهادی هم با انتقاد و اعتراض بسیاری از کشاورزان روبهرو شده است. طی حدود دو ماهی که وزارت جهاد کشاورزی وزیر نداشت، محمد آقامیری به عنوان سرپرست فعالیت میکرد، اما سرانجام رییسجمهوری نیکبخت را به عنوان وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی کرد.
با توجه به فراوانی فعالیتهای کشاورزی در ایران، تصمیمات جهاد کشاورزی بر محیطزیست و آب ایران تاثیرات متعددی داشته است. کاهش منابع آبی کشور یکی از آسیبهایی است که مسیر عملکرد این وزارتخانه در سالهای گذشته شکل داده است. به دلیل استفاده بیش از حد از منابع آب در کشاورزی، رودخانهها و دریاچهها در بسیاری از مناطق کمآب شدهاند. از سوی دیگر به دلیل استفاده نادرست از منابع آب و کاهش کیفیت خاک، بسیاری از زمینهای کشاورزی در ایران خشک شدهاند و نمیتوان در آنها محصول کشت کرد.
نسخههای مدیریتی وزرای این وزارتخانه تاکنون بحرانهای جدی آلودگی هوا، آب و خاک را در ایران شکل داده است. ضمن اینکه با توجه به استفاده بیش از حد از منابع آب و خاک، تنوع زیستی در بسیاری از مناطق کم شده و بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری در خطر انقراض قرار گرفتهاند. به دلیل استفاده نادرست از منابع آب در کشاورزی، بهرهوری آب در این بخش کاهش یافته و مصرف آب در بسیاری از موارد بیش از حد است. در این راستا، مهدی عیسیزاده نایب نماینده مخالف وزارت نیکبخت در جلسه رای اعتماد درباره برنامه وزیر پیشنهادی برای مبارزه با خشکسالی ابراز تردید کرده و گفته بود: «امروز برای بزرگترین نهادی که در سفره مردم تاثیر میگذارد تصمیمگیری میکنیم. نیکبخت برای آبرسانی به مزارع چه اقداماتی قرار است انجام دهید؟ سوال بنده این است که برای مواجهه با خشکسالی چه مواردی در برنامه شما پیشبینی شده است؟»
مهرداد ویسکرمی نیز در مخالفت با وزیر پیشنهادی کشاورزی گفت: «چرا دولت رییسی در یافتن افراد تا این اندازه کُند کار میکند و از روی ناچاری در روزهای آخر وزرای پیشنهادی را معرفی میکند. از طرفی نیکبخت سالهاست معاون وزیر و سالهاست در وزارت جهاد کشاورزی فعالیت میکند، به راستی علت این کُندی انتخاب به کجا برمیگردد؟» در این میان، نیکبخت در دفاع از برنامههای خود در مجلس وعده داد که «در همه ارکان بخش کشاورزی و غذا به ویژه هستههای اولیه تولید خودکفا خواهیم شد». نیکبخت پیشتر معاون برنامهریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، ریاست جهاد کشاورزی سیستانوبلوچستان و رییس هیاتمدیره و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران بوده است.
ناپایداری شدید در خودکفایی مواد غذایی
نیکبخت در دفاع از برنامههای خود برای تصدی بر وزارتخانه جهاد کشاورزی گفت: با عنایت به فرصت اندک در اختیار و گستردگی موضوعات بخش کشاورزی و با توجه به اینکه در آستانه آغاز بررسی برنامه هفتم توسعه کشور هستیم، برنامههای خود را بر اساس چهار جهتگیری اصلی تقدیم حضور شما نمایندگان میکنم.
وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی ادامه داد: ابتدا اینکه جدیت و تلاش در ادامه اجرای تکالیف قانونی و اسناد بالادستی، دوم رفع عوامل محدودکننده تولید پایدار و بهرهور با تاکید بر ۳ اصل مهم یعنی خودکفایی در محصولات اساسی، حفظ سرمایههای انسانی از طریق رعایت کرامت و ارتقای سطح معیشت بهرهبرداران و حفظ منابع پایه، سوم توسعه متوازن تمامی اجزای زنجیره ارزش با تاکید بر تکمیل زنجیرههای ارزشی ملی، استانی و منطقهای، نقشآفرینی مشارکتهای مردمی در سرمایهگذاری در توسعه زنجیرههای ارزش، کاهش نوسانات تولید و بازار از طریق اجرای سیاستهای حمایتی مناسب، کاهش تلفات و ضایعات محصولات کشاورزی به حداقلرسانی خامفروشی محصولات کشاورزی.
وی افزود: چهارمین جهتگیری عبارت است از ریلگذاری برای تامین امنیت غذایی مردمنهاد، کشاورزی دانشبنیان و رشد تولید است که بر این اصول تاکید دارم، اول آنکه در تمامی ارکان بخش کشاورزی به غذا به ویژه هستههای اولیه تولید خودکفا شویم، دوم آنکه بهروزترین فناوری بومی و تجربهشده کشور و جهان را وارد زنجیرهها کنیم و اما درخصوص جهتگیری دوم یعنی رفع عوامل محدودکننده تولید پایدار و بهرهور باید بگویم خواهران و برادران عزیز سالهاست که رهبر فرزانه انقلاب درخصوص خودکفایی محصولات اساسی توصیههای جدی میفرمایند، اما آمار و اطلاعات حاکی از ناپایداری شدید در خودکفایی است.
تولید تصادفی ضامن امنیت پایدار نیست
نیکبخت بیان کرد: تولید تصادفی و بیبرنامه نمیتواند ضامن امنیت غذایی پایدار باشد ضمن آنکه فقط در همین ۶ سال اخیر، خودکفایی برای گندم ۲۵ درصد، برنج ۲۲ درصد، شکر ۵۴ درصد و جو ۳۱ درصد است و به عبارتی گاهی خودکفا و گاهی واردکننده بزرگ بودهایم و شرمندهام که بگویم در حال حاضر خودکفایی در روغن و ذرت دانهای کمتر از ۱۰ درصد است و دسترسی به امنیت غذایی پایدار با روشهای رایج گذشته امکانپذیر نیست.
بازنگری عمیق در کشاورزی
وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی با بیان اینکه کشاورزی ایران نیاز به یک بازنگری عمیق و طرح تحولزا دارد، مطرح کرد: من و همکارانم برای خودکفایی در محصولات اساسی برنامه داریم و جهت اطمینانخاطر شما بزرگواران نظرتان را به یک الی دو عدد از این برنامهها جلب میکنم، به عنوان مثال خلأ عملکرد گندم در آبی و دیم به ترتیب ۵ و ۵/۱ تن است، این یعنی امکان دستیابی به ۱۶ میلیون تن گندم.
وی افزود: همچنین در جو خلأ عملکرد آبی و دیم، ۴ و ۲ تن است، این یعنی امکان دسترسی به ۵ میلیون تن جو و خودکفایی و توسعه دامپروری وجود دارد. باید درباره مبحث خودکفایی محصولات اساسی نیز بگویم، دیمزارها ظرفیت مغفولی هستند که از پتانسیل تولیدی بسیار خوبی برخوردارند و میتوانند ضمن تامین بخشی از نیازهای غلات، علوفه، حبوبات و دانههای روغنی موجبات اشتغال بیشتر روستاییان و سرمایهگذاری عزیزان را فراهم کنند. در این راستا یکی از برنامههایم پیگیری جدی طرح جهش تولید در دیمزارها و ارتقای جنبههای نوآوری آن با نخبههای دانشبنیان است.
خلأ عملکرد و بهرهوری پایین در کشاورزی
نیکبخت با اشاره به مهمترین برنامههای خود برای تولید پایدار و بهرهور بیان کرد: این برنامهای است تحت عنوان حمایت نرمافزاری و سختافزاری از تولیدکنندگان، اولین بخش این برنامه تامین به موقع و باکیفیت و مقرون به صرفه نهادهها است. این در حالی است که همه معتقدیم تولیدکننده نباید به غیر از دغدغه تولید، نگران تامین مواد اولیه خود باشد اما امروز به جرات میتوان گفت تولید محصولات کشاورزی در ایران در شرایط بسیار کم نهاده و حتی بد نهاده است و بخش قابل ملاحظهای خلأ عملکرد و بهرهوری پایین مربوط به همین مساله است.
وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی در بحث تامین نهادههای تولید نیز مطرح کرد: نباید در این مسیر به راهبری سنتی خود اصرار و تولیدکننده را محکوم به اجرای تصمیمات دولتی خود کنیم و آنها را در دام سودجویان قرار دهیم. به شما عزیزان قول میدهم با بهرهگیری از همه امکانات بخشهای دولتی و با محوریت بخش خصوصی و تشکلها و برنامهای دقیق نظام تامین و توزیع نهادهها را ساماندهی کند. همچنین با رانت و به ویژه انحصاری شدن مواد اولیه تولید مبارزه خواهم کرد. حمایتهای قیمتی مناسب با واقعیتهای کشاورزی کشور داشته باشند.
نیکبخت تاکید کرد: در همه دنیا رابطه مشخصی فیمابین قیمت محصولات مختلف وجود دارد و متناسب با سیاستهای کلان کشور، دولتها نسبت به حمایتهای قیمتی خود اقدام میکنند اما ما از این ناحیه بسیار آسیبپذیر هستیم و این سبب شده است تولیدکنندگان انگیزه لازم برای تولید محصولات راهبردی را نداشته باشند که این مساله باعث ایجاد کمبودهای دورهای میشود.
توجه به موضوع خاک
نیکبخت افزود: توجه به حفاظت و صیانت از منابع محیطزیست یکی از برنامههای من است. یکی از موضوعاتی که کمتر به آن توجه شده موضوع خاک است. امروزه در حالی که نرخ خاکسازی در کشور نیمتن در هکتار برآورد میشود شاهد افزایش شدید ۵ الی ۱۶ تن و تخلیه مواد غذایی هستیم.
وی با اشاره به برنامههای خود در حوزه منابع آب، اظهار کرد: مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی جدیترین عامل محدودکننده دستیابی به امنیت غذایی است، بنابراین با توجه به پیچیدگی موضوع و ابعاد گسترده اجتماعی و اقتصادی تاکید دارم با استفاده از مدل تلفیقی و مشارکتی مردم به عنوان محور اصلی حفظ منابع آب برنامهریزی کرده و با همکاری وزارت نیرو نظامهای تولیدات کمآببر و تجهیز منطقه به امکانات نرمافزاری و سختافزاری نوین برای مصرف بهینه را بهکارگیری خواهم کرد، در حال حاضر کشاورزان و نخبگان زیادی وجود دارند که با سرمایههای خود و قبول خطرپذیری آن اقدام به ورود به فناوریهای جدید از جمله آبیاری زیرسطحی در مزارع تولیدات خود کنند که البته موفق هم بودهاند بنابراین باید صدور مجوزهای لازم را تسریع و فناوریهای مورد استفاده را گسترش دهیم.
قناتها احیا میشوند
نیکبخت در ادامه اظهار کرد: توانمندسازی جوامع مختلف و نفوذ تجهیزات آبیاری مناسب، احیا و مرمت قناتها و استفاده از اینترنت اشیا و هوشمندسازی، توسعه و تکمیل شبکههای آبیاری و زهکشی، توسعه کشت در محیطهای کنترلشده مانند گلخانه، راهاندازی نهضت احداث سایهبان در باغات کشور، استفاده از آبهای نامتعارف، بهرهگیری بیشتر از آبهای سطح و استفاده از گیاهان کمآب بر از جمله برنامههای اینجانب است.
وی با اشاره به برنامههای خود برای حفظ جنگلها و مناطق گفت: طرح تنفس جنگلهای شمال، سرعتبخشی به حدنگاری، طرح صیانت از جنگلهای زاگرس، جنوب و مناطق مرکزی ایران و مدیریت پایدار و مردممحور به دلیل معیشت حدود یک میلیون نفر به ویژه عشایر و نقش کلیدی آنها در حفاظت از آب و جلوگیری از ورود سیل به مناطق و تولید گوشت قرمز از برنامههای اصلی اینجانب است. اجرای طرح کنترل و پیشآوری سیل و توجه به طرحهای آبخیزداری و آبخوانداری از جمله برنامههای بنده است.
این وزیر پیشنهادی به برنامههای خود در حوزه توسعه متوازن زنجیره ارزش اشاره کرد و گفت: متاسفانه زنجیرههای ارزش در کشورمان از جامعیت مناسبی برخوردار نیستند و اجزای زنجیره متناسب با ظرفیت اجزای تولیدی نیست، بنابراین این امر موجب تلفات بسیاری میشود، در دنیا غریب به ۹۸ درصد از تولیدات کشاورزی پس از برداشت وارد فرآیند بستهبندی میشوند. این در حالی است که در ایران این رقم ۱۵ درصد بوده و این به معنی خامفروشی و تلفات و ضایعات است و در صورت وجود ماشینآلات، برداشت، انبارهای استاندارد و سردخانهها و حملونقل سرد و وجود واحدهای فرآوری در محلهای تولید از تلفات گسترده محصولات میکاهد. تنها یک قلم ریزش برگ یونجه در سال به دلیل نبود ماشینآلات مناسب برداشت معادل حداقل ۶۵۰ هزار تن کنجاله سویا است.
وزیر جدید جهاد کشاورزی کیست؟
نیکبخت متولد ۱۳۴۳ در استان سیستانوبلوچستان بوده و دارای کارشناسی مدیریت، کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی و در حال اخذ دکترای ترویج و آموزش کشاورزی پایدار است.
از دیگر سوابق اجرایی وی میتوان به معاون برنامهریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان سیستانوبلوچستان، عضو شورایعالی پول و اعتبار کشور، عضو ستادی ملی هدفمندی یارانهها، عضو ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، رییس هیاتمدیره شرکت شهرکهای کشاورزی ایران، دبیر ستاد طرح گندم، عضو ستاد تنظیم بازار کالای کشور، عضو شورای راهبردی وزارت جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستانهای نیکشهر، دلگان، چابهار و زابل اشاره کرد.
از برخی از برنامههای وزیر جهاد کشاورزی نیز میتوان به توسعه متوازن همه اجزای زنجیره ارزش با تاکید بر ترمیم و تکمیل زنجیرههای ارزش ملی، استانی و منطقهای، نقشآفرینی و مشارکت مردمی در سرمایهگذاری، کاهش نوسانات تولید و بازار و کاهش محدودیت کشاورزی و ریلگذاری برای تامین امنیت کشاورزی و رشد تولید، خودکفایی در تولید، پیگیری جدی طرح جهش تولید در دیمزارها، تکمیل نظام تامین و توزیع نهادهها و حمایت از کشاورزان اشاره کرد. پیش از این سیدجواد ساداتینژاد وزیر جهاد کشاورزی بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد