18 - 10 - 2023
چشم‌انداز بورس تا پایان سال
هلن عصمت‌پناه*
از اواسط اردیبهشت ۱۴۰۲، بعد از اینکه شاخص کل، منطقه ۵۰۰/۲ هزار واحدی را تجربه کرد و پس از یک روند مثبت و صعودی در بازار مطابق تحلیل تحلیلگران، بازار آرام‌آرام تغییر مسیر داد و روند نزولی را در پیش گرفت درصد اثر منفی این نزول و در ادامه رکود بازار بر پرتفوی سهامداران به مرور زمان، چندین برابر بیش از درصد افت شاخص کل به عنوان معیار ارزیابی بازار بود.
آنچه بیشتر از هر چیزی نگران‌کننده و تا به امروز همچنان متداوم است، نزول گردش معاملات بازار بوده که مولفه اصلی میزان تقاضا، ورود نقدینگی و در نهایت مشخص‌کننده روند بازار است.
همچنان بورس در فضای کم‌جان، بی‌رمق، خنثی و رکود قرار گرفته است
تعاملات آرام ایران با کشورهای چین، عربستان، آمریکا و… با موضوعات و شروط مختلف و به دنبال آن دسترسی به منابع ارزی، استفاده از سیستم بانکی بین‌المللی، آزادسازی منابع ارزی بلوکه‌شده، فروش راحت‌تر نفت و… به نوعی مدیریت بازار ارز را تسهیل کرده و از طرفی به نظر می‌رسد تسلط دولت و بانک مرکزی بر سیاست تثبیت، با کنترل نوسانات نرخ ارز و به تدریج مهار تورم، خود را به شکل رکود سنگین در بازارهای مالی مختلف نشان می‌دهد و گویا قرار است این سیاست ادامه‌دار باشد.
حال آنکه در نیمه دوم ۱۴۰۲، آیا این سیاست دوام خواهد آورد، یا خیر و آیا ابزار کافی برای بانک مرکزی جهت کنترل بازارها به خصوص بازار ارز، در دست است یا خیر؟ همچنین در حوزه صادرات نفت و درآمد ارزی موثر بر کسری بودجه، شرایط به چه شکل پیش خواهد رفت. البته هیچ‌کدام مشخص نیست! کما‌اینکه وضعیت نیمه اول سال می‌تواند در نیمه دوم سال هم ادامه‌دار باشد اما اگر به هر دلیلی این ابزار از دست برود، شرایط متفاوت خواهد شد شرایط هر کدام از مولفه‌ها (رشد پایه پولی، رشد نقدینگی، کسری بودجه، درآمدهای ارزی کشور، ناترازی سیستم بانکی و بانک‌های تجاری و…) نیز در نیمه دوم ۱۴۰۲ و به دنبال آن تاثیرات آنها بر بازارهای مالی دارای اهمیت است.
باید بپذیریم دولت بازیگر اصلی بازار سرمایه است و می‌تواند نظرات و تصمیماتش را بر بازار تحمیل کند، چه درست یا چه به خطا! به مانند تصمیماتی در‌خصوص وضعیت نرخ خوراک پتروشیمی، قیمت خودرو، قیمت‌گذاری دستوری و… که به دلیل تناقضات در رفتار و عمل سیاستگذار با شرکت‌های فعال در بورس و سهامداران این شرکت‌ها، متاسفانه باعث شده اعتماد در بازار سرمایه کاملا خدشه‌دار شود و اصلی‌ترین محرک بازار، برگرداندن همین اعتماد از دست رفته است.
عوامل سیاسی چون تنش‌ها و بحران‌هایی چون جنگ همچنان موثر بر بازار است که تداوم یا عدم تداوم آن به شکل ریسک بر بازار سرمایه سایه گسترانیده و اثر آن نیز بر نرخ دلار آشکار شد. در شرایط کنونی، نگاه سرمایه‌گذاران و معامله‌گران به دلیل بالا رفتن عدم قطعیت‌ها، نا‌اطمینانی‌ها و نا‌امنی‌های بازار کوتاه‌مدت‌تر شده و متاسفانه جریان پول به دنبال سهامی می‌رود که پول‌های بزرگ در آن متمرکز شده است؛ یعنی نگاه سهامدار این روزها خیلی به ارزش ذاتی نماد نیست و پول را وارد نمادهایی می‌کند که پول‌های بزرگ در روند حرکتی آن نماد موثر هستند نه ارزش ذاتی…
با در نظر گرفتن سه مولفه دلار، تورم و قیمت‌های جهانی، باید اینچنین در نظر گرفت که اگر قرار باشد سیاست سیاستگذار برای کنترل ارز و مهار تورم متداوم باشد در نظرگرفتن تنها مولفه قیمت‌های جهانی و اثر آن بر صنایع و شرکت‌های مربوطه آن در بازار سرمایه، پر‌رنگ‌تر می‌شود و شرکت‌هایی که از این مولفه بهره‌مند می‌شوند و تقریبا بر اساس ارزش اسمی تولید می‌کنند، می‌توانند برای سرمایه‌گذاری از منظر تحلیلی قوی‌تر و با بنیاد‌تر به حساب بیایند.
حال در شرایط رکودی بازار که فعلا می‌تواند ادامه‌دار باشد، به دلیل محدودیت نوسان و ارزش معاملات ضعیف، انتظار از بازار باید توسط سهامداران واقع‌بینانه‌تر باشد و فرآیند تحلیل و توجه به گزارشات و صورت‌های مالی به خصوص در ۶ماهه‌ها که آرام‌آرام بر کدال می‌نشینند و توجه به دو مولفه سودآوری و نقدینگی شرکت‌ها و در راستای آن توجه به روش‌های ارزش‌گذاری سهام، جهت خرید سهام برتر، مهم‌تر می‌شود، برعکس دو ماه صعودی ابتدای سال ۱۴۰۲ که بازار فرصت‌های نوسان‌گیری بسیار زیاد داشت.
میزان ورود پول جدید، سرمایه‌گذار جدید و بهبود ارزش معاملات نیز در نیمه دوم ۱۴۰۲ بسیار مهم است.
پیش‌بینی می‌شود در صورت عدم اتفاق خاص و تداوم شرایط نیمه اول ۱۴۰۲، نیمه دوم ۱۴۰۲ نیز به دلیل هضم اثرات منفی بسیاری از اخبار نیمه اول سال و تقریبا روشن شدن تکلیف خیلی از این اخبار و صورت‌های مالی نیمه اول ۱۴۰۲ صنایع و شرکت‌ها به عنوان پیش‌زمینه نیمه‌دوم سال آنها و محقق شدن اثرات برخی از این اخبار پس از عملیاتی شدن آنها در صورت‌های مالی نیمه دوم سال شرکت‌ها و صنایع، برآورد‌ها آسان‌تر شود و خیلی از بلاتکلیفی‌ها رفع شود، لذا فضای بازار سرمایه هم به دنبال آن کمی بهبود یابد.
لازم به ذکر است در صورت داشتن پلن معاملاتی، می‌توان در بازار سرمایه با ریسک‌های متعدد، صبوری کرد و با خریدهای درست و به‌موقع، سرمایه‌گذار باقی ماند.
* مدرس دانشگاه و تحلیلگر مالی