وزیر خاکستری

مهدیه بهارمست- وزیر آموزش‌وپرورش دولت چهاردهم، تنها وزیر کابینه بدون رای مخالف در مجلس، مردی که از بدنه این وزارتخانه همیشه ‌بحرانی به وزارت رسید، حالا در ششمین‌ماه فعالیتش قرار گرفته و ارزیابی‌ها از عملکردش آغاز شده است. او در شرایطی انتخاب شد که باید پرداخت مطالبات فرهنگیان، ساماندهی امتحانات نهایی سوابق تحصیلی، پیگیری کسری بودجه وزارت آموزش‌وپرورش، تامین منابع مالی استان‌ها و مدارس کشور، ساماندهی معلمان و تامین کمبود نیروی انسانی، شناسایی و جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل و عدالت آموزشی را برای بیش از 16‌میلیون دانش‌آموز تامین می‌کرد. حالا طیف نظرات درباره فعالیت‌های علیرضا کاظمی برخلاف نظر یکدست مجلس، کاملا متفاوت است و زمزمه‌های موافقان و مخالفانش را می‌توان از گوشه و کنار شنید؛ از چهره‌هایی که به او نمره قبولی می‌دهند و دلیل آن را پیگیری مسائل معیشتی معلمان، توجه به عدالت آموزشی و گام‌هایی کوچ برای اصلاحات حداقلی می‌دانند تا منتقدانی که می‌گویند، باید مسیرش را تغییر دهد چون گفتمان آموزشی روشن و شجاعتی برای تغییر نداشته و در حال از دست دادن سرمایه اجتماعی خود در میان فرهنگیان است. حالا با وجود نظرات مثبت و منفی درباره علیرضا کاظمی، او به چهره خاکستری کابینه دولت پزشکیان تبدیل می‌شود؟
وزیر برای عدالت آموزشی قدمی برنداشته‌
ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش از جمله مخالفان وزیر است و ابتدا درباره‌ وضعیت فعلی معدل‌ها و تاثیر در کنکور به «جهان‌صنعت» گفت: همه‌ مدارس غیردولتی وضعیت خوبی ندارند که بگوییم در کل کشور رتبه‌های برتر را گرفته‌اند. میانگین معدل دانش‌آموزان مدارس غیردولتی، مقداری با مدارس دولتی تفاوت می‌کند. مدرسه‌هایی که در شهر تهران قرار دارند و به مدارس لاکچری معروف هستند و آموزش ورودی دارند، به دلیل شرایط خاص آموزشی، معدل بهتری هم دارند و رتبه بالاتری هم می‌گیرند. وقتی معدل را به طور کلی حذف کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ دیگر اصلا مدرسه از کانون توجه خارج می‌شود و دیگر کسی به آموزش توجه نمی‌کند. الان جامعه حساس است که چرا وزیر وضعیت مدارس و معدل‌ها را پیگیری نمی‌کند اما بعدا این مسائل به حاشیه می‌رود. قبل از تاثیر قطعی معدل، سال آخر دبیرستان‌های تهران تعطیل بود و به معلم‌ها می‌گفتند شما به مدرسه نیایید چون بچه‌ها به کلاس کنکور ‌می‌روند.
وی در رابطه با رونق تست‌زنی به جای یادگیری دروس بیان کرد: ما در کنکور فقط روی سوالات تستی کار می‌کنیم که آن هم تبدیل به یک تکنیک شده است. ما از بسیاری دبیران سوال می‌کنیم که خود شما اگر کنکور دهید چگونه عمل خواهید کرد؟ می‌گویند برای برخی سوالات به تنهایی باید نیم ساعت وقت بگذاریم در نتیجه دانش‌آموز را به سراغ تکنیک تست‌زنی می‌فرستند. سوالات امتحانات نهایی تشریحی است و دانش‌آموز واقعا باید چیزی بلد باشد و ناچار به یادگیری مفهومی است. در کنکور ممکن است طرف خیلی شیمی بلد نباشد و فقط تست‌زده باشد. شما فقط کافی است که فنون را یاد بگیرید.
سحرخیز درباره عدم توجه به کیفیت مدارس در سال آخر دبیرستان گفت: ما نباید شانس استفاده از کنکور را از افراد بگیریم چون معدل قابل تغییر است. ممکن است دانش‌آموزی به سال کنکور دنبال درس برود. این روز‌ها دانش‌آموزانی داریم که اصلا به مدرسه نمی‌روند و بعد مدارکشان را برای آموزش‌وپرورش می‌فرستند تا تایید شود. ما باید مدارس را رقابتی کنیم تا مدیر مدرسه پاسخگو باشد. دبیری که سر کلاس رفته و تمام دانش‌آموزانش در امتحان نهایی افتاده‌اند باید پاسخگو باشد.
او افزود: الان چه دلیلی دارد این همه مدرسه متعدد از جمله شاهد و‌… داشته باشیم؟ چرا مدارس را طبقاتی کرده‌ایم و معلم‌ها اینقدر بی‌انگیزه هستند؟ برخی درس‌های مهم اصلا تعطیل شده‌اند، آزمایشگاه‌ها عموما تعطیل شده‌اند. با انشا و هنر چگونه رفتار می‌شود؟ دروسی که خلاقیت ایجاد می‌کنند اصلا مورد توجه نیستند.
سحرخیز درباره فقدان عدالت آموزشی گفت: وزیر علوم و آموزش و پرورش برای عدالت آموزشی قدمی برنداشته‌اند. آن دانش‌آموزی که در مناطق دورافتاده در حال تحصیل است با دانش‌آموزی که در تهران درس می‌خواند، نباید تفاوتی داشته باشند. در ژاپن دانش‌آموزی که در حاشیه درس می‌خواند با دانش‌آموزی که در توکیو درس می‌خواند، 10‌درصد تفاوت دارند اما در ایران 40‌درصد تفاوت دارند. وقتی وزارت آموزش‌وپرورش بدون آزمون رقابتی نیرو گرفته و آخرین پرداختی‌ها را بین وزارتخانه‌ها دارد، مسلما معلم‌ها نیز از تدریس با کیفیت استقبال نمی‌کنند. 50‌درصد معلمان رشته تحصیلی‌شان با درسی که می‌دهند تفاوت دارد.
نمره قبولی وزیر
علیرضا‌ هاشمی‌سنجانی، دبیرکل سابق سازمان معلمان نیز از جمله کسانی است که حرکت‌های اصلاحی وزارت آموزش‌وپرورش را مثبت می‌داند که با سرعتی پایین در حال انجام است. او در این‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: کلیت عملکرد وزیر را در مسیر دولت وفاق می‌بینم و درمجموع به عملکرد او در شش‌ماه گذشته نمره قبولی می‌دهم. دولت آقای پزشکیان در شرایط خاص کشور متولد شد بنابراین با نگاهی منصفانه می‌شود عملکرد وزیر را پذیرفت. آقای کاظمی کار خود را شهریورماه و همزمان با آغاز به کار مدارس شروع کرد که تا پایان ماه مهر، یک بازه زمانی عملیاتی است و به همین دلیل شاهد کمترین تغییرات از طرف آقای کاظمی و همراهانش بودیم و به چند تغییر در حوزه ستادی بسنده کردند. باتوجه به ارزیابی‌هایی که از عملکرد استان‌ها داشتند، از آبان‌ماه کارهایشان را شروع کردند و در همین چهارماه اخیر تغییراتی ایجاد شد که هرچند سرعت بسیار پایینی داشت اما در مسیر دولت قرار دارد.
وی افزود: این وزارتخانه را با ملاک‌های خاص ارزیابی نمی‌کنیم چون در این صورت نمی‌توان نمره خوبی به آنها داد اما باتوجه به شرایط فعلی، نمره قبولی به وزیر می‌دهیم و تصور می‌کنم اگر آموزش‌وپرورش بخواهد تاثیرگذارتر عمل کند باید به مسائل دیگری هم توجه کند. از نگاه او، این وزارتخانه با نسل جدیدی از دانش‌آموزان روبه‌رو است که ویژگی‌های خاصی دارند و آمادگی مدیریت آموزشی آنها را ندارد. در کنار آن باید پیشرفت‌هایی مانند هوش‌مصنوعی را هم در نظر گرفت که آموزش‌وپرورش هنوز به‌صورت جدی وارد آن نشده است. هاشمی بیان کرد: نگاه ایدئولوژیک را برای این حوزه مناسب نمی‌دانیم چون باعث می‌شود، نتوانیم خودمان را با نظام آموزش جهانی تطبیق دهیم و از تجارب آنها استفاده کنیم. علاوه‌بر آن بحث تمرکزگرایی هم مطرح است که بارها درباره آن صحبت کرده‌ایم و گفته‌ایم باید به تمرکززدایی ختم شود. هنوز هم ستاد وزارتخانه حتی برای کل کشور و دورترین مناطق تصمیم‌گیری می‌کند.
آموزش‌وپرورش در این ملاک‌ها وضعیت خوبی ندارد ولی باتوجه به شرایط موجود کشور می‌شود امیدوار بود که در آینده با تمرکز روی مشکلات، هرچند با سرعت کم، به سمت حل آنها حرکت کند. به نظر می‌رسد باید مطالبات را حداقلی در نظر گرفت. این وزارتخانه حداقل برخلاف دولت قبل، اشک ما را در نمی‌آورد، هرچند لبخند چندانی هم روی لب نمی‌نشاند و قابل تحمل است.
این فعال صنفی تاکید می‌کند، انتظارات از دولت نباید برمبنای یک دولت اصلاح‌طلب یا توسعه‌طلب باشد: «تغییرات و انتصاباتی که انجام شده در راستای دولت وفاق است چون مبنای آن حضور افراد مختلف و کارآمدی آنهاست و به همین دلیل در انتصابات به کندی حرکت می‌کند. باتوجه به شرایط فعلی نمره عالی را نمی‌گیرند اما نمره قبولی را می‌توان به آنها داد. در این شرایط هم اولویت فعلی این وزارتخانه باید از پتانسیل نیروهای مختلف موجود در جامعه استفاده کند چون ارتباط خوبی با نهادهای علمی ندارد و درهای آن به روی این نهادها حتی تشکل‌های فرهنگیان برای تحقیق و ارزیابی فعالیت‌ها بسته است و پیشنهاد من این است که فقط به نیروهای درون خود اکتفا نکند و مسائل خود را با جامعه فرهنگیان و علمی و دانشگاه مطرح کند.
او آمار و ارقام بودجه آموزش‌وپرورش در سال 1404 را هم مثبت ارزیابی و اظهار کرد: این آمار منتشر شده از بودجه نشان می‌دهد، امسال تیمی خوب و تخصصی در این حوزه کار کردند و این امیدواری وجود دارد که بتوانیم تخصیص‌های بهتری نسبت‌به سال‌های گذشته دریافت کنیم. ما همیشه می‌گفتیم نیازمند وزیری هستیم که در دولت جایگاه داشته باشد و حالا آقای کاظمی تحرکاتی دارند که هرچند کوچک است اما امیدوارکننده به‌نظر می‌رسد که به‌دلیل همراهی رییس‌جمهور با آموزش‌وپرورش است. سال‌ها این انتظار را داشتیم که این حوزه یکی از اولویت‌های دولت و حاکمیت باشد و الان در حرف این اتفاق افتاده است. امیدواریم در آینده بگوییم این رویه فقط حرف و شعار نبوده و این نگاه ویژه، تاثیر خود را بر آموزش‌وپرورش گذاشته است.
هاشمی تغییر رویه گزینش آموزش‌وپرورش را هم از اقداماتی می‌داند که باعث ایجاد رضایتمندی شده و نگاه‌ها به این حوزه را تغییر داده است و در ادامه بیان کرد: حمایت‌های وزیر از داوطلبان و آزمون‌های استخدامی، نگاه‌ها را نسبت‌به این حوزه مثبت کرد. در بحث انتصابات هم شخصی را انتخاب کردند که نگاه معقول‌تری نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی کشور داشته باشد و قانون گزینش را هم زیر پا نگذارد. باتوجه به شرایط کشور، توقعات فعالان و کارشناسان این حوزه و انبوه مطالبات و نامدیریت‌هایی که از گذشته وجود داشته و آنچه وزیر تحویل گرفت، شرایط امیدوارکننده‌ است اما ایده‌آل نیست. با درک شرایط فعلی تصور می‌کنم در بدنه مدیریتی این وزارتخانه انتصابات خوبی انجام شد. درست است که انتصابات ستادی و معاونان به کندی در حال انجام است و تغییرات زیادی دیده نمی‌شود اما باز هم روندی امیدوارکننده دارد. وقتی انتصابات را در استان‌ها پیگیری می‌کنم، می‌بینم که همکاران منتقد هم از آن راضی‌اند و آغاز این تغییرات را امیدوارکننده می‌بینم.