واکاوی علل تعطیلی برخی از شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران

یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر تعطیلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای، کوچک شدن سبد خرید مصرف‌کننده به دلیل افزایش تورم و کاهش قدرت خرید است، به طوری که فروش همه اقلام کالایی حتی اقلام مصرفی پرگردش، طی دو سال اخیر کاهش یافته است. به طور نمونه میانگین ارزش سبد خرید یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای معتبر در اسفند سال ۱۴۰۲ حدود ۳۵۰ هزار تومان با میانگین تعداد ۵/۴ قلم کالا در سبد بوده است، اما این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۳۰۰-۲۵۰ هزار تومان با میانگین تعداد ۵/۶ تا ۷ قلم کالا می‌رسید. ترکیب سبد کالایی نیز به سمت کالاهای اساسی و محصولات مصرفی پرگردش سوق پیدا کرده است. باید توجه داشت که ساختار قیمت‌گذاری بخش عمده‌ای از اقلام سوپرمارکتی تحت تاثیر قیمت‌گذاری دولتی مواد اولیه آنهاست. ضمن اینکه در گذشته لوازم خانگی سبک و پوشاک سهم بیشتری از سبد خرید را به خود اختصاص می‌دادند که به تدریج از سبد مصرفی خانوار حذف شده‌اند. موارد فوق نشانگر آن است که هر دو طرف عرضه و تقاضا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با مشکلاتی مواجه شده که برخی از آنها را به سمت تعطیلی سوق داده است.
این مساله نه‌تنها بخش خرده‌فروشی را با چالش مواجه می‌کند، بلکه تبعات اقتصادی و اجتماعی متعددی را در جامعه به دنبال دارد. به طور مثال با فرض اینکه حداقل ۵ نفر در هر فروشگاه زنجیره‌ای کوچک‌مقیاس مشغول به‌ کار باشند، با بسته شدن ۲ هزار واحد فروشگاهی طی دو سال اخیر حداقل ۱۰ هزار نفر از شغل خود بیکار شده‌اند.
در نهایت با توجه به گستردگی اثرات منفی تعطیلی این فروشگاه‌ها در بخش خرده‌فروشی و در کل اقتصاد، لازم است مساله به صورت دقیق مورد بررسی قرار بگیرد و اقدامات لازم در این زمینه شود. برای این منظور پیشنهاد می‌شود آسیب‌شناسی جامع و کارشناسی از علل بسته شدن فروشگاه‌های زنجیره‌ای از ابعاد و زوایای مختلف انجام شود. از آنجا که متولی ساماندهی شبکه توزیع کالا وزارت صنعت، معدن و تجارت است، پیشنهاد می‌شود این مطالعه با مشارکت نمایندگان این وزارتخانه، ذی‌نفعان خرده‌فروشی مدرن (از جمله اعضای اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای) و کارشناسان خبره حوزه خرده‌فروشی انجام شود.
* استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی