هوای نفس نیست

مهدیه بهارمست- آسمان برخی از شهرها در روزهای اخیر خاکستری بود. کافی است کمی از این شهرها فاصله گرفت تا حلقه‌ دود و آلودگی که منطقه را محاصره کرده به وضوح دیده شود. دیروز هم هوای اصفهان و اهواز مانند روزهای گذشته آلوده بود. در روزهای گذشته کار برخی از شهروندان در این شهرها هم به مراکز درمانی کشیده شد. البته هوای پایتخت هم دست‌کمی از این شهرها ندارد. این در حالی است که چند وقت پیش وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه به هیچ عنوان در هیچ شرایطی رای به غیرحضوری شدن مدارس نمی‌دهیم، گفت: «‌بخشنامه‌ای در این هفته ابلاغ می‌شود تا اگر به دلیل آلودگی هوا مدارس غیر‌حضوری شد، کلاس‌ها تعطیل نشوند.» دیروز و امروز کلاس‌ها غیرحضوری شد، چرا که براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و تا لحظه نگارش این گزارش، شاخص آلودگی هوا ۱۵۲ بوده که برای گروه‌های حساس ناسالم است. به عبارتی افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، سالمندان و کودکان باید فعالیت طولانی‌مدت یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند. به همین دلیل براساس مصوبه اولین جلسه کارگروه مواقع اضطرار آلودگی هوا، همه مدارس مقطع ابتدایی شهرستان‌های استان تهران به جز فیروزکوه، دماوند و رودهن ۲۴ آبان ماه غیرحضوری و مجازی برگزار شد. تعطیلی مدارس شهرهای آلوده چالشی است که امسال هم مانند سالیان گذشته در حال تکرار است. دوباره نفس مردم تهران به دلیل تشدید آلودگی هوا به شماره افتاده و هرچند معضل آلودگی هوا سال‌هاست گریبانگیر تهران و بسیاری از شهرها در کشور است، اما هنوز راهکار مؤثری به غیر از تعطیلی مدارس اندیشیده نشده و باز هم راهکار موقتی به جای راهکار اساسی انتخاب شد. همچنین مقرر شد یک‌سوم از کارکنان کلیه دستگاه‌های اجرایی با اولویت افراد دارای بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های زمینه‌ای، تنفسی و خودایمنی و زنان باردار و مادرانی که فرزند زیر ۷ سال دارند، در روز چهارشنبه از دورکاری استفاده ‌کنند. البته کلیه مهدهای کودک در روز چهارشنبه تعطیل اعلام می‌شوند. براساس مصوبات کارگروه مواقع اضطرار آلودگی هوا مجوزهای روزانه طرح ترافیک توسط شهرداری تهران در روز چهارشنبه صادر نمی‌شود. همچنین از هرگونه فعالیت ورزشی اعم از انفرادی‌، همگانی در محیط باز خودداری شود. براساس مصوبات این جلسه مقرر شد: «پلیس راهور تهران بزرگ و پلیس راه فاتب از تردد شبانه خودروهای گازوئیلی سنگین که آلایندگی قابل رویت دارند نیز جلوگیری کند. پایگاه‌های سیار فوریت‌های پزشکی اعم از اورژانس و
هلال احمر در مناطق پرتردد شهر جانمایی می‌کنند. شهرداری‌ها و اداره کل راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای استان نیز باید نسبت به جلوگیری از روشن ماندن اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها در پایانه‌های مسافربری اقدام کند. همچنین سازمان صدا‌و‌سیما، رسانه‌ها و روابط عمومی کلیه دستگاه‌های اجرایی، نسبت به اطلاع‌رسانی لازم، توصیه‌ها و جلب همکاری و مشارکت عمومی درخصوص پرهیز از اقدامات منجر به آلودگی هوا‌، رعایت نکات بهداشتی ویژه شرایط اضطرار آلودگی هوا و کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و پرهیز از سفرهای غیرضروری و نظایر آن اقدام کنند. استفاده از ماسک‌های مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط آحاد مردم به‌ویژه گروه‌های حساس مانند کودکان، افراد سالمند، بیماران قلبی و تنفسی، زنان باردار و‌…‌، شاغلان پلیس راهور و شهرداری‌ها و‌… که بیشترین مواجهه با آلودگی هوا و حضور در فضای باز دارند، ضرورت دارد. براساس مصوبات این کارگروه پلیس راهور تهران بزرگ نسبت به جلوگیری از تردد کلیه موتورسیکلت‌ها‌، خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی و وسایل نقلیه دودزای دارای معاینه فنی اقدامات لازم را به عمل آورد. ممنوعیت مصرف نفت کوره و مازوت در کلیه واحدهای نیروگاهی، صنعتی‌، تولیدی‌، معدنی و خدماتی استان کماکان ادامه یابد. شرکت گاز استان نسبت به تداوم تامین سوخت گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها و سایر واحدهای متصل به شبکه گازرسانی که فعالیت آنها در این شرایط ضروری است، اقدام کند. شهرداران استان، جهت جلوگیری از پسماند‌سوزی و سوزاندن شاخ و برگ درختان نظارت ویژه اعمال کنند. اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان نسبت به تشدید نظارت بر فعالیت واحدهای آلاینده همچنین سوخت مصرفی نیروگاه‌ها و واحدهای تولیدی و صنعتی اقدام کند.» این در حالی است که تهران در مدت مشابه سال پیش ۲ روز هوای پاک، ۱۳۵ روز هوای قابل قبول، ۸۹ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۸ روز هوای ناسالم برای همه افراد، ۲ روز هوای بسیار ناسالم و ۲ روز هوای خطرناک داشته است.
ذرات معلق در ایران ۶ برابر استاندارد جهانی
مرکز پژوهشی مجلس درباره وضعیت ذرات معلق pm2.5 در ایران و جهان نوشت که مطابق آمار و اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، در حال حاضر ۹۹ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که در آن سطح آلودگی هوا pm2.5 بالاتر از استاندارد سازمان بهداشت جهانی است.
در ادامه این گزارش آمده که در کشورهای با سطح درآمد متوسط یا پایین خطر بیشتری از این نظر وجود دارد و مردم این کشورها با خطر سطوح خطرناک آلودگی مواجه‌اند، اما در ایران وضعیت چگونه است؟ مرکز پژوهش‌ها در این مورد نوشت: در سال ۱۴۰۰ میانگین سالانه غلظت ذرات معلق pm2.5 در ۲۷ شهر مورد مطالعه در ایران بیش از ۶ برابر استاندارد سازمان جهانی بهداشت و بیش از ۵/۲ برابر استاندارد ملی بود. شهرهای مورد مطالعه برای سنجش میزان ذرات معلقpm2.5، تهران، اهواز، شیراز، اصفهان، مشهد، تبریز، خرم‌آباد، ایلام، سنندج، همدان، اراک، کرمانشاه، کرج، شهرکرد، یزد، ارومیه، آبادان، بیرجند، قزوین، کرمان، زابل، قم، بجنورد، زنجان، بوشهر، زاهدان و اردبیل بودند.
مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته که در سال ۱۴۰۰ شهرهای تهران، مشهد، اهواز، اصفهان و کرج کمتر از ۱۰ روز هوای خوب داشتند. بیشترین تعداد روزهای هوای خطرناک سال ۱۴۰۰ مربوط به شهر زابل (۱۵ روز) بود. به طور کلی برآورد می‌شود با احتساب پدیده ریزگردها، جمعیتی بالغ بر ۳۵ میلیون نفر از جمعیت ایران در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار دارند.
مسوولان دغدغه لازم برای آلودگی هوا را ندارند
«مهدی پیرهادی» رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه مسوولان دغدغه‌ای که باید درخصوص آلودگی هوا داشته باشند را ندارند، به «جهان‌صنعت» گفت: هر ساله پیش از آغاز آلودگی هوا تذکرات خود را مطرح می‌کنم. بسیاری از مسوولان دغدغه‌ای که باید درخصوص آلودگی هوا داشته باشند را ندارند. رییس شورای شهر در این زمینه دغدغه داشت و سیاستگذاری خود را بر این موضوع گذاشت و شهردار تهران نیز مساله را پیگیری کرد و نتایج اولیه خوبی داشت.
وی با بیان اینکه چند سال است که قرار است طرح کهاب اجرایی شود، افزود: سوال من این است که آیا وزارت نفت پول اجرای این طرح را ندارد؟ مگر سلامت مردم شوخی است؟ چرا قوه قضاییه موضوع را پیگیری نمی‌کند؟
رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران تاکید کرد: ذرات آلاینده کمتر از ۵/۲ میکرون دلیل آلایندگی بوده که ناشی از تردد وسایل نقلیه سنگین و فرسوده در شهر تهران است. وقتی خودروهای فرسوده از شهر تهران خارج نمی‌شوند حتما آلودگی هوا پابرجا خواهد ماند. تا وقتی تردد خودروهای فاقد معاینه فنی و عدم استفاده از فیلترهای جاذب دوده را شاهد هستیم، این آلودگی ادامه خواهد داشت.
پیرهادی با طرح این پرسش که وضعیت صنایع و کارخانجات سیمان امروز چگونه است، گفت: آیا وزارت صمت به وظایف خود عمل کرده است؟ از سازمان استاندارد انتظار داریم روشی را اتخاذ و سطح مجاز آلایندگی را تعیین‌تکلیف کند. از شهردار تهران نیز می‌خواهیم موضوع را در هیات دولت پیگیری کند.
این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه برخی می‌گویند چرا این موضوع را مطرح می‌کنید که امیدوار نیستید؟ افزود: شورا و شهرداری وظایف خود را انجام داده‌اند، اما مسوول وزارتخانه‌ها و دیگر نهادها نیستند. وزارتخانه‌ها باید وظایف خود را انجام دهند.
رییس شورای شهر تهران با بیان اینکه وزارتخانه‌ها اذعان دارند که مجلس بودجه‌ای برای خروج خودروهای فرسوده در نظر گرفته است، گفت: نماینده‌های مجلس باید هوای «هوای تهران» را داشته باشند. از سازمان استاندارد انتظار داریم سطح مجاز آلایندگی را تعیین‌تکلیف کند.
استنشاق چنین هوایی معادل ۳ تا ۷ نخ سیگار است
دکتر «عباس شاهسونی» رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در نشست خبری با اشاره به اینکه استنشاق چنین هوایی معادل استعمال ۳ تا ۷ نخ سیگار برای همه جمعیت مواجهه یافته با آلودگی از جمله کودکان است، تاکید کرد: کودکان نسبت به بزرگسالان در مواجهه با آلودگی هوا حساس‌تر هستند. ریه‌های کودکان به اندازه بزرگسالان کامل نشده و سیستم‌ دفاعی و سوخت‌و‌ساز بدن‌شان نیز هنوز در حال تکمیل است، بنابراین عفونت‌های تنفسی در آنها با شدت بالاتری رخ می‌دهد. در شرایط آلودگی هوا توصیه می‌شود بیماران تنفسی، افرادی که مشکل ریوی، قلبی و عروقی دارند و زنان باردار، کودکان، به‌ویژه کودکانی که مبتلا به بیماری‌های تنفسی و‌… هستند و کسانی که مشکل نقص ایمنی دارند، سالمندان و‌… که جزو گروه‌های حساس هستند در هوای آزاد حضور پیدا نکنند.
وی افزود: مردم باید خودشان هم همکاری کنند و در شرایطی که غلظت آلاینده‌ها بالا می‌رود، در استفاده از وسایل نقلیه شخصی تا حد امکان خودداری کنند و فعالیت‌هایی که منجر به آلودگی هوا می‌شود را کاهش دهند.
به گفته شاهسونی، گروه‌های حساس باید تا حد امکان فعالیت‌های ورزشی را در فضای باز انجام ندهند و این کار را به فضای بسته منتقل کنند. گاهی اوقات شاهدیم که برخی افراد در کنار بزرگراه‌ها و جاهایی که در نزدیکی منابع آلاینده است، ‌برخی فعالیت‌های ورزشی را انجام می‌دهند که توصیه می‌کنیم فعالیت‌های ورزشی را در این روزها در فضای بسته انجام دهند، زیرا فعالیت ورزشی باعث می‌شود هوای بیشتری تنفس کنیم و نهایتا آلودگی بیشتری وارد بدن‌مان می‌شود.
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به اینکه سالمندان هم در معرض خطر آلودگی هوا هستند، تصریح کرد: این افراد سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و در عین حال از آنجایی که ممکن است به بیماری‌های زمینه‌ای هم مبتلا باشند، بدن آنها کمتر قادر به مقابله با ذرات معلق و آلودگی هوا است و ذرات معلق می‌تواند باعث بدتر شدن بیماری‌های قلبی و حتی منجر به بروز سکته‌های مغزی و قلبی در آنها شود و همچنین علائم آسم را تشدید کند.
وی افزود: اگر افراد مبتلا به آسم و بیماری مزمن ریوی حالاتی همچون تنگی‌نفس، ‌ خس‌خس سینه، ‌ سرفه و… داشتند باید اقدامات درمانی که از قبل دنبال می‌کردند را ادامه دهند، اما در صورتی که در علائم خود بهبودی احساس نکردند باید به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان قرار گیرند.
شاهسونی با اشاره به اینکه در حین تنفس ذرات معلق سمی هوا وارد بدن می‌شوند و به سطح ریه‌ها می‌چسبند، ادامه داد: این ذرات به این وسیله التهاب را در بدن تحریک می‌کنند و باعث کاهش آنتی اکسیدان‌های بدن به خصوص آنتی‌اکسیدان‌های مایع پوششی ریه می‌شوند که به دنبال آن سلول‌های مختلف تخریب می‌شوند و خطر ابتلا به سرطان به خصوص ریه افزایش پیدا می‌کند، بنابراین‌ دریافت غذاها و مواد مغذی‌ای که التهاب را کاهش می‌دهند در کنار دریافت مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان‌های غذایی می‌توانند به کاهش اثرات مخرب ناشی از استنشاق ریزگردها کمک کنند.
به گفته وی، مصرف بالای هویج، کدو حلوایی، گوجه‌فرنگی، زردآلو، آلو، طالبی، موز و انبه اکیدا توصیه می‌شود، زیرا این میوه‌ها و سبزی‌ها دارای بتاکاروتن بالا (که در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود) هستند که به بدن کمک می‌کنند تا اثرات مضر ناشی از ریزگردها کاهش یابد.
وی افزود: میوه و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال، لیمو‌ترش، نارنج، نارنگی، توت‌فرنگی، سیب، خربزه، طالبی، انار و سبزیجات سبز تیره همچون اسفناج و سبزی خوردن، انواع فلفل از جمله فلفل دلمه‌ای، شلغم، لبو و پیاز را نیز در روزهای آلودگی هوا مصرف کنید.
او با اشاره به نقش مصرف جوانه‌ها و آجیل‌های گیاهی در کاهش عوارض آلودگی هوا‌ تصریح کرد: انواع جوانه‌ها، مغزهای آجیلی و تخمه آفتابگردان حاوی ویتامین E بالایی هستند که می‌توانند به کاهش التهاب در بدن و مقابله با اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت کمک کنند.
وی با اشاره به عوارض آلودگی هوا بر سلامت افراد‌ اظهار کرد: مواجهه با آلودگی هوا در کشورهای توسعه‌یافته چهارمین عامل مرگ در جهان پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی و دود سیگار است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، آلودگی هوا سومین ریسک فاکتور مرگ است. در واقع مطالعات جهانی نشان داده که آلودگی هوای آزاد و داخل در مناطق شهری و روستایی سالانه منجر به بیش از هفت میلیون مرگ زودرس می‌شود.
حرکت به سمت بحران جدی‌تر
«محمد درویش» کارشناس محیط‌زیست درباره تداوم هوای آلوده در ایران به «جهان‌صنعت» گفت: بررسی شاخص کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که از چهارشنبه ۱۷ آبان‌ تا ۲۳ آبان، ذرات معلق pm2.5 در تهران بالاتر از حد معین برای سلامت بوده است. تهرانی‌ها ۷ روز پیاپی تنفس در هوای مرگ‌آفرین را تجربه کردند. آلودگی هوا به هیچ عنوان موضوع جدیدی نیست، اما در این راستا اقدامات دولت برای کاهش آلودگی تقریبا در حد هیچ است. این در حالی است که آلودگی هوا همواره مساله بسیار خطرناکی برای سلامت جامعه بوده‌، اما متاسفانه از حالت بحران خارج شده و مساله بحران هم برای مردم عادی شده است.
وی افزود: نه تنها تهران در وضعیت بحرانی است بلکه در اصفهان هم طرح‌های انتقال آب اجرا می‌کنند تا کارخانه‌ها را توسعه دهند، یعنی وضعیت در اصفهان می‌تواند خیلی بدتر شود. با این وضعیت به سمت بحران جدی‌تر حرکت می‌کنیم، بنابراین تنفس در کلانشهرها تنگ شده اما هنوز راه‌حل جدی برای آن در نظر گرفته نشده است.