هنر انتقام‌گیری از ترامپ

گروه بین‌الملل- دونالد ترامپ، همانطور که پیش از این وعده داده بود تعرفه‌هایی تجاری علیه کانادا، مکزیک و چین اعمال کرد که به گفته ناظران بسیار آسیب‌زننده‌تر از تعرفه‌های دوره اول ریاست‌جمهوری او هستند. در نتیجه پس از دهه‌ها حمایت آمریکا از بازارهای باز و آزاد اقدامات اخیر ترامپ به نظر می‌رسد که نشان‌دهنده آغاز عصر جدیدی از حمایت‌گرایی اقتصادی در عرصه دولتی است. در چنین شرایطی چین، کانادا و مکزیک می‌خواهند علاوه بر اینکه زمان خریده و آسیب‌های ناشی از تعرفه‌ها را کاهش دهند، توان مقابله خود را نیز حفظ کرده و راهکاری جهت کاهش تنش‌ها پیدا کنند. بنابراین هر چند آنها اهداف مشابهی را در این زمینه دارند اما استراتژی‌های متفاوتی را در پیش گرفته‌اند.
کانادا چه می‌کند؟
طبق گزارشی که مجله اکونومیست در این خصوص منتشر کرده، کانادا سعی کرده با اعلام سیاست مقابله به‌مثل در دو مرحله هم جایگاه خود را حفظ کرده و هم برای تعرفه‌ها اثر تدریجی ایجاد کند. در واقع در شرایطی که ترامپ برای محصولات کانادایی 25‌درصد و برای واردات نفت از این کشور نیز 10‌درصد تعرفه اعمال کرده، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا در یک سخنرانی گفته که ما خواهان چنین وضعیتی نبودیم اما در دفاع از منافع مردم کانادا کوتاه نخواهیم آمد. به گفته کارشناسان اقدامات متقابل کانادا ممکن است سختگیرانه به نظر برسد زیرا تعرفه ۲۵‌درصدی متقابل بر ۱۰۶‌میلیارد دلار از صادرات آمریکا به کانادا، معادل حدود یک‌سوم ارزش کالاهایی است که سالانه به این کشور صادر می‌شود. با این حال، جزئیات این اقدامات کمتر تنش‌زا هستند. بخش اول تعرفه‌های کانادا به ارزش ۳۰‌میلیارد دلار کانادا، محصولاتی را هدف قرار داده است که زنجیره تامین ساده‌ای دارند و تولید آنها از نظر جغرافیایی متمرکز است. مانند مرکبات، کره‌ بادام‌زمینی، نوشیدنی‌های الکلی و موتورسیکلت. هدف این است که آسیب به کانادا به حداقل برسد و آسیب متمرکزی به آمریکا وارد شود اما ترودو از اعمال فوری تعرفه بر کالاهای مهم تولیدی مانند خودرو و کامیون که بخشی از زنجیره تامین مرزی هستند، خودداری کرده است. اعمال تعرفه بر این کالاها ممکن است به کانادا بیشتر از آمریکا آسیب برساند. با این حال ممکن است این کالاها و موارد دیگر در بخش دوم تعرفه‌ها که ۱۲۵‌میلیارد دلار کانادا را پوشش می‌دهد اعمال شوند. در این میان در حالی که ترودو امکان اقدامات متقابل غیرتعرفه‌ای را باز گذاشته اما همچنان از قوی‌ترین سلاح کانادا یعنی قطع صادرات روزانه چهار‌میلیون بشکه نفت به آمریکا خودداری کرده است. این مساله می‌تواند پیامدهایی جدی در بازار انرژی ایالات متحده داشته باشد زیرا نفت کانادا نقش مهمی در اقتصاد غرب‌میانه آمریکا دارد.
راهکار مکزیک
علاوه بر کانادا، مکزیک نیز به عنوان همسایه و متحد تجاری بزرگ آمریکا با تعرفه‌های 25‌درصدی ترامپ مواجه شده است. کلودیا شاین‌بائوم، رییس‌جمهوری این کشور اتهام ترامپ مبنی بر حمایت از کارتل‌های موادمخدر را رده کرده و می‌گوید دولتش تمرکز زیادی بر روی مبارزه با قاچاق فنتانیل داشته و تنها طی چهار ماه گذشته 20‌میلیون دوز از این ماده را کشف و توقیف کرده است. مکزیکی‌ها همچنین از طرح خود برای مقابله به‌مثل با ترامپ سخن گفته‌اند؛ به طوری که گویا می‌‌خواهند روی تعرفه‌ محصولاتی متمرکز شوند که بر زندگی رای‌دهندگان ترامپ و ایالت‌های جمهوریخواه تاثیر می‌گذارند. مانند موتورسیکلت، برخی نوشابه‌های الکلی و پرتقال. با این حال در چنین شرایطی سوال مهم این است که آیا مکزیک واقعا قصد دارد تعرفه‌های متقابل بر زنجیره تامین تولیدی اعمال کند یا خیر، شواهد نشان می‌دهد که این کشور احتمالا از اعمال تعرفه بر ذرت خودداری می‌کند زیرا نگران است که دام‌ها در مزارعش گرسنه بمانند.
پاسخ محتاطانه چین
در همین راستا، چین نیز که مشمول اعمال تعرفه‌های جدید 10‌درصدی شده است، تاکنون پاسخ محتاطانه‌ای به این اقدام ترامپ داده است. تاکنون دولت چین تنها گفته است که اقدامات متقابل لازم را انجام خواهد داد و به سازمان تجارت جهانی نیز شکایت می‌کنند. امری که تهدیدی بیهوده به نظر می‌رسد زیرا پکن به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان ابزارهایی نظیر کنترل صادرات و کاهش ارزش یوآن را در اختیار دارد که می‌تواند از آنها برای راه‌اندازی یک جنگ تجاری تمام‌عیار علیه آمریکا استفاده کند. در چنین شرایطی با وجود تفاوت‌ها، پاسخ‌های این سه کشور دارای خطوط مشترکی هستند، به طوری که هر کشور به صورت کلامی اعتراض می‌کند، اقدامات تلافی‌جویانه فوری محدودی اعمال کرده، از آسیب به خود جلوگیری و اقدامات تنبیهی بیشتری را در حالت ذخیره نگه می‌دارد چراکه این کشورها امیدوارند واکنش‌های منفی در آمریکا ایجاد و فشارهای لازم جهت عقب‌نشینی ترامپ از داخل ایالات متحده فراهم شود. در این راستا به نظر می‌رسد واکنش‌های منفی در ایالت‌های جمهوریخواه محتمل باشد. به عنوان مثال، فلوریدا نقش مهمی در تجارت پرتقال دارد و مقر موتورسیکلت‌های ‌هارلی دیویدسون در ویسکانسین است.
در نتیجه در شرایطی که بازار سهام آمریکا توسط شرکت‌های خدماتی کنترل می‌شوند (نه کالاهای تجاری) تعرفه‌ها ممکن است سرمایه‌گذاران را نسبت به افزایش تورم نگران کرده و در نهایت موضع تهاجمی ترامپ را تعدیل کند.
هزینه و فایده تعرفه‌ها برای ترامپ
در حالی که ترامپ به صراحت عنوان کرده که هزینه تعرفه‌ها به سود حاصل از آن می‌ارزد، برخی کارشناسان معتقدند که کانادا، مکزیک و چین بیش از آمریکا در جنگ تجاری جدید آسیب خواهند دید. در این میان مکزیک، بیشترین آسیب را متحمل می‌شود، زیرا حدود ۴۰‌درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور از صادرات تامین و 80‌درصد صادرات آن نیز به ایالات متحده می‌رود. در نتیجه برآوردها نشان می‌دهد که تعرفه ۲۵‌درصدی اقتصاد مکزیک را در سال جاری میلادی دو تا چهار‌درصد کوچک‌تر می‌کند.
از سوی دیگر در شرایطی که 77‌درصد صادرات کانادا به آمریکا می‌رود و تنها 18‌درصد از محصولات آمریکایی به کانادا صادر می‌شوند، تخمین زده می‌شود که تعرفه‌های ترامپ علاوه بر کاهش دو تا سه‌‌درصدی تولید ناخاص داخلی کانادا، باعث از بین رفتن 4/2‌میلیون شغل نیز شود. در همین راستا طبق گزارش اکونومیست، یک ابزار هنوز به طور کامل از سوی این سه کشور مورد استفاده قرار نگرفته است. آن هم پیشنهادات صلح و تبعیت از ترامپ است. در این میان هر چند رییس‌جمهوری مکزیک گفته که برای همکاری در زمینه مبارزه با جرم و مواد مخدر با آمریکا آماده است و حتی اعلام کرده که قصد دارد نظارت بیشتری بر سرمایه‌گذاری‌های چین در کشورش اعمال کند، گزارش‌ها هم‌اکنون حاکی از آن است که اروپایی‌ها در حال بررسی خرید و واردات نفت بیشتر از ایالات‌متحده هستند. در نتیجه هر چند چنین توافق‌هایی که با هدف تعدیل عدم تعادل در تجارت دوجانبه با آمریکا انجام می‌شوند، ممکن است رایج‌تر شوند و راهی برای خروج از چرخه تعرفه‌های متقابل ارائه دهند اما واقعیت این است که وقتی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان مصمم به نابودی سیستم تجارت جهانی و زورگویی به مهم‌ترین شرکای اقتصادی خود است، راه‌حل آسانی برای عبور از این چالش وجود نخواهد داشت.