هجیج؛ روستایی در قلب کوهستان

نادر نینوایی- برای انسان قرن بیست و یکمی که هر روزش را در ترافیک، ازدحام و آلودگی می‌گذراند، سفر به روستایی به دور از هیاهو و شلوغی زندگی شهری، فرصتی است مغتنم که اندکی از فشار زندگی ماشینی می‌کاهد.
روستای پلکانی هجیج که در شهرستان پاوه استان کردستان واقع شده به سبب محیط طبیعی و نوعی معماری‌ متفاوتش می‌تواند انتخابی مناسب برای آنهایی باشد که دل در گرو رسیدن به آرامش و تجربه سبک زندگی روستایی دارند.
خانه‌های روستای هجیج به هم چسبیده‌اند و دیوار هر خانه به دیوار خانه کناری تکیه داده است و نتیجه آن که خانه‌های کوچک روی شیب دامنه کوه و در توالی یکدیگر ردیف شده‌اند. روستا از هر سو در محاصره کوه‌ها قرار دارد و آب و هوای کوهستانی و به نسبت خنک آن در این فصل سال، هوش از سر آدمی می‌برد. از سوی دیگر مشرف بودن روستای هجیج به رودخانه و غارهای طبیعی، چشم‌اندازی زیبا به این روستای کمتر شناخته شده استان کردستان بخشیده است.
«هجیج» در زبان کردی به معنی دره سرسبز و عمیق است؛ نامی که به راستی با موقعیت و جغرافیای این روستا همخوانی کامل دارد. معماری منحصر‌به‌فرد، طبیعت کوهستانی و مناظر خیره‌کننده هجیج، فرصت تجربه‌ای متفاوت را برای گردشگرانی فراهم می‌کند که خواستار آشنایی با طبیعت، فرهنگ و مردمان منطقه‌ای روستایی و بکر هستند.
با سفر به هجیج می‌توانید دست به یک ماجراجویی زیر کالبد یکی از روستاهای کمتر شناخته شده کشور بزنید و در سفر خود ضمن آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم ریشه‌دار و سبک زندگی مردم محلی، نگاهی متفاوت به مفهوم و تجربه زیستن از نگاه یک هموطن روستایی داشته باشید.
معماری روستای هجیج
مهم‌ترین شاخصه روستای هجیج معماری پلکانی آن است. روستایی که شاید برای بسیاری به نوعی تداعی‌کننده روستای شناخته شده ماسوله در شمال کشور باشد. درست مثل روستای ماسوله در روستای هجیج هم پشت‌بام هر خانه حیاط خانه همسایه است. خانه‌ها به لحاظ شکل ظاهری اغلب مربع یا مستطیل‌شکل بوده و غالبا بین یک یا دو طبقه دارند. از جمله ابزار به کار رفته در ساخت این خانه‌های روستایی می‌توان به سنگ و چوب و ملات اشاره داشت. سقف خانه‌ها نیز چوبی بوده و شکل شیروانی دارد. پنجره‌های خانه‌ها به سبب آنکه اجازه ورود سرما را ندهند غالبا کوچک ساخته شده‌اند. درواقع باید اذعان داشت که معماری روستای هجیج با اقلیم، تاریخ و فرهنگ این خطه سازگاری کامل دارد و با توجه به این ملاحظات ساخته شده است.
جاذبه‌های طبیعی اطراف هجیج
جدای از جاذبه‌های خودِ روستا، طبیعت اطراف هجیج نیز از هر نظر زیبا و شگفت‌انگیز است. یکی از جاذبه‌های طبیعی هجیج کوه شاهو است. این کوه یکی از شناخته‌شده‌ترین کوه‌های کشور است که در بخش شمال غربی استان کرمانشاه و جنوب استان کردستان واقع شده است. شاهو یکی از کوه‌های رشته‌کوه‌های زاگرس است و ارتفاع بلندترین قله آن که «حویژخانی» نام دارد به سه‌هزار و ۳۹۰ متر می‌رسد. جنگل‌های بلوط و زالزالک و درختچه‌های کوهستانی سطح کوه شاهو را پوشانده و منظر‌ه‌ای زیبا به آن بخشیده‌اند. یکی از نکات جالب شاهو وجود چشمه‌های بسیار در دامنه‌های این کوه است. چشمه بل یکی از این چشمه‌ها است که از پرآب‌ترین چشمه‌های غرب ایران شمرده می‌شود و تقریبا در دو‌کیلومتری روستای هجیج واقع شده است.
آب چشمه پس از خارج شدن از دل کوه آبشاری بلند را شکل داده که حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد و تماشای ریزش قطرات آب از فراز این آبشار هر بیننده‌ای را مبهوت و خیره می‌کند. برای رسیدن به چشمه بل کافی است از روستای هجیج به سمت رودخانه سیروان رهسپار شوید تا پس از گذشتن از مسافتی کوتاه، چشمه بل را ببینید.
گردشگرانی که به این روستا سفر می‌کنند غالبا از سد داریان نیز دیدن می‌کنند. ارتفاع این سد که روی رودخانه سیروان ساخته شده به ۱۶۹‌متر می‌رسد و یکی از بزرگ‌ترین سدهای خاکی کشور است. دریاچه وسیع پشت سد همواره یکی از انتخاب‌های بازدیدکنندگان است. در سفر به هجیج حتما باید سری هم به رودخانه سیروان بزنید. این رودخانه که از رشته‌کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد مسیر پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و در نهایت از میان کوهستان‌های ایران وارد کشور عراق می‌شود. از دیگر جاذبه‌های طبیعی هجیج می‌توان به دریاچه «زریوار» اشاره داشت که از گذشته‌های دور پیرامون آن محل سکونت انسان‌ها بوده و امروز نیز به سبب تبدیل شدن به زیستگاه گیاهان و جانوران، مناظری بکر و تماشایی دارد.
جاذبه‌های تاریخی روستا
یکی از جاذبه‌های روستای هجیج مسجد آن است که قدمت آن به دوره صفوی می‌رسد. معماری منحصر‌به‌فرد و قرار‌گیری مسجد در مرکز روستا به آن جلوه‌ای ویژه بخشیده است. این مسجد یک شبستان بزرگ و یک ایوان کوچک نیز در خود جای داده است که تماشای آن خالی از لطف نیست.
دیوارهای مسجد با سنگ و خشت بنا شده‌اند و تزئینات ساده آن به خوبی با روح ساده و بی‌آلایش روستا سازگار است.
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی این روستا آرامگاه سیدعبیدالله فرزند امام موسی کاظم است که مردم محلی به آن کوسه هجیج می‌گویند. برخی این‌طور روایت می‌کنند که او در زمان ‌هارون‌الرشید و برای تبلیغ اسلام به این روستای دور‌افتاده آمده است. این آرامگاه ساختمانی سنگی داشته که مزار سیدعبیدالله و برادرش اسماعیل در آن قرار گرفته است.
یکی دیگر از بناهای تاریخی هجیج اما «چله خانه» است که در زیرزمین مسجد جامع روستا قرار گرفته و قدمت آن به قرن دوم هجری می‌رسد. برخی از منابع این‌طور ذکر کرده‌اند که فضای کوچک چله‌خانه در گذشته محلی برای ریاضت کشیدن صوفیان بوده است.
درنهایت در سفر به هجیج در نظر داشته باشید آنچه شاید بیش از سر زدن به جاذبه‌ها و بازدید از آنها اهمیت داشته باشد، آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم محلی است. مردمی که تولیدکننده انواع محصولات لبنی و نیز گردو، انار و انگور هستند و ساخت گیوه‌های سنتی که به آنها کلاش می‌گویند از قدیم در بین آنها رایج بوده است.
پوشش مردم نیز در نوع خود جالب توجه است. مردان کلاه، شلوار کردی، قبا و گیوه می‌پوشند و زنان پیراهن، کلنجه(نوعی پوشش با تزئینات بسیار)، قبا و جافی(نوعی شلوار) بر تن می‌کنند.
مردمان روستای هجیج با ساز و آواز نیز رابطه خوبی دارند و نوعی ساز محلی به نام «شمشال» که نوای سوزناکی دارد، در این منطقه نواخته می‌شود.‌سازی که در ردیف سازهای بادی قرار گرفته و بی‌شباهت به نی نیست.
در نهایت در سفر به روستای هجیج نباید فرصت امتحان کردن غذاهای محلی را نیز از دست بدهید. کوفته هجیجانه، خورشت قسقوان و ترخینه از جمله غذاهای محلی این روستا به شمار می‌آیند.