هارمونی ارزی

در حال حاضر چند نرخ ارز داریم؟

«جهان‌صنعت» – اقتصاددانان و فعالان اقتصادی بارها و بارها به دولت‌ها گفته‌اند سیاست ارزی و به ویژه راهبرد سیاست‌های تعیین نرخ ارز از بدترین سیاست‌های اقتصاد کلان در سال‌های تازه سپری شده است و در دولت‌های محمود احمدی‌نژاد و نیز دولت‌های روحانی و مرحوم رییسی این سیاست تعادل بازارها را به هم ریخته و نیز باعث رانت‌های شگفت‌انگیز و فسادهای گسترده در اقتصاد شده و می‌شود. درحالی که دانش اقتصاد و تجربه جهانی تصریح می‌کنند که نرخ ارز باید در بازار و از برخورد عرضه و تقاضای ارز تعیین شود اما دولت‌ها و ذی‌نفعان قدرتمند استفاده‌کننده از نرخ‌های متعدد برای ارز اجازه نداده‌اند این اتفاق در دولت سیزدهم بیفتد و همچنان سکان سیاست ارزی در دست رییس بانک مرکزی منصوب دولت سیزدهم است.به نظر می‌رسد دولت چهاردهم در این سیاست‌ها نقشی ندارد و نوعی آشفتگی در تعیین نرخ ارز وجود دارد و نشانه‌های مهمی هستند که این بی‌سروسامانی را آشکار می‌کنند. یکی از این نشانه‌ها تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی در همین شش‌ماه نخست امسال برای واردات انواع کالاهای وارد شده به کشور است‌. در خبری که بانک مرکزی از جزئیات تخصیص ارز برای واردات شش ماه نخست ارائه کرده است دست‌کم سه نرخ ارز نیمایی‌، ارز توافقی و ارز دولتی یعنی دلار 28500تومانی است. به گزارش بانک مرکزی، از اول فروردین‌ماه تا ۲۶ شهریور‌ماه امسال ۳۱‌میلیارد و ۸۲۲‌میلیون دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی، دارو، کالاهای تجاری و بازرگانی، واردات در مقابل صادرات و خدمات تامین کرده است.
تازه‌ترین آمار بانک مرکزی از تامین ارز واردات نشان می‌دهد از اول فروردین تا 26 شهریور برای کالاهای اساسی و دارو 6‌میلیارد و 854‌میلیون دلار، برای کالاهای تجاری و بازرگانی مبلغ 17‌میلیارد و 43‌میلیون دلار، برای خدمات 789‌میلیون دلار و برای واردات در مقابل صادرات 7‌میلیارد و 136میلیون دلار تامین ارز صورت گرفته است.
براساس این گزارش، بانک مرکزی برای واردات کالاهای اساسی و کشاورزی شامل گندم، دانه‌های روغنی و نهاده‌های دامی 5‌میلیارد و 339‌میلیون دلار و برای دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی یک میلیارد و 515‌میلیون دلار ارز تامین کرده است. شایان ذکر است بانک مرکزی در مجموع 6‌میلیارد و 854‌میلیون دلار برای کالاهای اساسی و کشاورزی و دارو و تجهیزات پزشکی را با نرخ 28500‌تومان و با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان و دسترسی اقشار جامعه به کالاهای ضروری با قیمت ارزان‌تر تامین کرده است. این گزارش حاکی از آن است که در این بازه زمانی برای کالاهای تجاری و بازرگانی مبلغ 17‌میلیارد و 43‌میلیون دلار و برای واردات در مقابل صادرات مبلغ 7‌میلیارد و 136‌میلیون دلار و در مجموع 24‌میلیارد و 179‌میلیون دلار تامین ارز صنایع صورت گرفته است. این گزارش حاکی از آن است تامین ارز نیمایی برای «صنایع حمل‌و‌نقل و خودرو» معادل 2‌‌میلیارد و 471‌میلیون دلار، «صنایع معدنی» یک میلیارد و 814‌میلیون دلار، «ماشین‌آلات و تجهیزات تولید» معادل یک میلیارد و 589‌میلیون دلار، «صنایع شیمیایی و پلیمری» یک میلیارد و 738‌میلیون دلار، «صنایع و تجهیزات برق و الکترونیک» معادل 2میلیارد و 70‌میلیون دلار، «منسوجات و پوشاک» معادل 867‌میلیون دلار صورت گرفته است. این گروه‌های صنایع همچنین به ترتیب یک میلیارد و 725‌میلیون دلار، یک میلیارد و 420‌میلیون دلار، یک میلیارد و 316‌میلیون دلار، 592‌میلیون دلار، 248 میلیون دلار، 48‌میلیون دلار ارز توافقی یا واردات در مقابل صادرات تا پایان روز 26 شهریور‌ماه سال جاری دریافت کرده‌اند.
تا تاریخ 26 شهریور‌ماه همچنین سایر صنایع 6میلیارد و 485‌‌میلیون دلار ارز نیمایی و یک میلیارد و 787‌میلیون دلار ارز توافقی یا واردات در مقابل صادرات دریافت کرده‌اند. براساس این گزارش، میانگین موزون نرخ ارز یک‌ماهه منتهی به 26 شهریور‌ماه، 43‌هزار و 406تومان برای دلار، 48‌هزار و 71‌تومان برای یورو، 11‌هزار و 819‌تومان برای درهم، 6‌هزار و 121‌تومان برای یوآن، 482‌تومان برای روبل، هزار و 277‌تومان برای لیر ترکیه محاسبه شده است. گفتنی است، در روز شنبه 26 شهریور‌ماه 1403 در تالار اسکناس ارز مرکز مبادله ایران، دلار با نرخ 49هزار و 436‌تومان، یورو با نرخ 54‌هزار و 748تومان و درهم با نرخ 13‌هزار و 461‌تومان مورد مبادله قرار گرفت. همچنین تالار حواله ارز، شاهد مبادله دلار با نرخ 46‌هزار و 72‌تومان، مبادله یورو با نرخ 51‌هزار و 23 تومان و مبادله درهم با نرخ 12هزار و 545‌تومان بود.
به هم ریختن بازار
با توجه به اینکه می‌توان در لابه‌لای نرخ ارز‌های متفاوتی که برای واردات انواع کالاهای این فهرست دیده می‌شود به این نتیجه رسید که در بازار‌های کالا به ویژه نهاده‌های دامی و خوراک طیور به دلیل اینکه میزان واردات به اندازه کافی نخواهد بود قیمت‌ها چند پاره خواهد شد. از سوی دیگر هیچ معلوم نیست توزیع واردات نهاده‌های دامی و خوراک طیور چگونه خواهد شد و این را می‌توان به دیگر کالاها نیز نسبت داد‌. به طور مثال وارد‌کنندگان خودروهای ساخته شده که دلار نیمایی گرفته‌اند نیز معلوم نیست چقدر برای کالاهایشان رانت می‌گیرند. در این وضعیت دریافت‌کنندگان دلار 28500‌تومانی به طور بالقوه می‌توانند در هر دلار رقمی بین 30‌هزار تومان رانت بگیرند.
دلار توافقی چیست
در ارز توافقی در این گزارش که معادل 7میلیارد دلار برای سایر صنایع است نیز ابهام وجود دارد. کدام‌یک از وارد‌کنندگان از این دلارها استفاده می‌کنند و کدام صادرکننده‌ها هستند که می‌توانند دلار خود را توافقی بفروشند. اگر کسی با این نرخ کالا وارد کند و فرد دیگر با دلار نیمایی همان کالا را وارد کند توزیع آنها چگونه خواهد شد.
سیاست ارزی دولت چهاردهم
حالا می‌توان از دولت چهاردهم پرسید چه وقت می‌خواهد به این آشفتگی‌ها در سیاست ارزی پایان دهد. دولت چهاردهم باید بگوید بانک مرکزی را با سیاست‌های خود هماهنگ کند یا اینکه این نهاد سیاستگذاری می‌خواهد در را بر همان پاشنه قبلی بچرخاند.