نگهبانان شفافیت و سلامت مالی

«جهان‌صنعت»- این هفته، به نام حسابداران گره خورده است؛ کسانی که در پس اعداد و گزارش‌ها، ستون‌های شفافیت و انضباط مالی را بنا می‌کنند. حسابداری، تنها یک مهارت فنی نیست بلکه هنری است که به مدیریت مالی، اعتمادسازی و پایش سلامت اقتصادی معنا می‌بخشد. این روز فرصتی است تا از نقش کلیدی این حرفه در اقتصاد، به‌ویژه در بازارهای مالی و بورس، یاد کنیم.
حسابداری، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین حرفه‌های بشری، با تاریخ تمدن انسان گره خورده است. نخستین نشانه‌های حسابداری را می‌توان در تمدن‌های باستانی مانند سومر، بابل و مصر یافت. در آن دوران، حسابداری ابزاری برای ثبت معاملات تجاری، جمع‌آوری مالیات و مدیریت منابع دولتی بود. برای مثال، لوح‌های گلی سومری که به خط میخی نوشته شده‌اند، نمونه‌هایی ابتدایی از گزارش‌های مالی محسوب می‌شوند. این اسناد نشان‌دهنده اهمیت حسابداری در مدیریت اموال و نظم اقتصادی جوامع نخستین هستند.
تحولی بزرگ در تاریخ حسابداری با ظهور سیستم دفترداری دوطرفه در قرن پانزدهم رخ داد. این سیستم که به لوکا پاچیولی، ریاضی‌دان ایتالیایی، نسبت داده می‌شود، پایه‌گذار حسابداری مدرن بود. پاچیولی در سال 1494 میلادی در کتاب خود، Summa de Arithmetica, اصول این سیستم را تشریح کرد. دفترداری دوطرفه به شرکت‌ها اجازه می‌داد تا درآمدها و هزینه‌ها را با دقت بیشتری ردیابی کنند و راه را برای رشد تجارت جهانی هموار کرد.
در ایران، تاریخ حسابداری با ساختارهای اداری و دیوانی عهد هخامنشی آغاز شد. لوح‌های گلی یافت‌شده در تخت جمشید، یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی حسابداری کشور هستند. این لوح‌ها شامل اطلاعاتی درباره پرداخت‌ها، ذخایر و مدیریت مالی دربار هخامنشیان است. با گذشت زمان و گسترش تجارت، حسابداری نیز در ایران توسعه یافت و در دوران صفویه، به‌ویژه با گسترش تجارت جهانی، اهمیت بیشتری پیدا کرد.
در دوران معاصر، حسابداری با تاسیس نهادهای حرفه‌ای و انتشار استانداردهای بین‌المللی وارد مرحله‌ای جدید شد. در ایران، با تصویب قانون تجارت در سال 1311 شمسی و تاسیس سازمان حسابرسی در دهه 1360، حرفه حسابداری مدرن پایه‌گذاری شد. این تحولات، راه را برای توسعه بازار سرمایه، افزایش شفافیت مالی و رشد اقتصادی هموار کرد.
امروز، حسابداری نه‌تنها یک ابزار مدیریتی، بلکه یک رکن اساسی برای شفافیت اقتصادی است. نقش حسابداران و حسابرسان داخلی در ایران و جهان، از ثبت و گزارش‌گری ساده فراتر رفته و به مشاوره‌های استراتژیک و تحلیل‌های ریسک گسترش یافته است. این حرفه، همواره در مسیر تکامل قرار دارد و با تغییرات سریع اقتصادی و فناوری، نقشی کلیدی در مدیریت چالش‌های نوظهور ایفا می‌کند.
در ساختار اقتصادی مدرن، بازار سرمایه یکی از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین عرصه‌هاست. بورس، با تمام پیچیدگی‌هایش، محلی است که منافع میلیون‌ها نفر، از سهامداران خرد گرفته تا سرمایه‌گذاران کلان، باهم تلاقی پیدا می‌کند. در این میان، حسابرسان داخلی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. آنها مانند نگهبانانی بی‌ادعا، با دقت و وسواس، فرآیندها و گزارش‌های مالی شرکت‌ها را بررسی می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که شفافیت، انضباط و صداقت مالی حفظ می‌شود.
حضور حسابرس داخلی در شرکت‌های بورسی تنها یک الزام قانونی نیست بلکه ضرورتی برای بقای اعتماد در بازارهای مالی است. آنها با شناسایی ریسک‌ها، تحلیل نقاط ضعف و ارائه پیشنهادهای اصلاحی، نه‌تنها از بروز بحران‌های مالی جلوگیری می‌کنند، بلکه به توسعه پایدار بازار سرمایه نیز کمک می‌کنند. حسابرسان داخلی، تضمین‌کنندگان این اصل هستند که هر عدد در گزارش‌های مالی، پشتوانه‌ای از صحت و صداقت دارد و هر تصمیم مالی بر پایه اطلاعات شفاف و دقیق گرفته می‌شود.
روز حسابدار، فرصتی است برای تجلیل از این تلاش‌ها و یادآوری اینکه اقتصاد کشور، بدون حضور این متخصصان، نمی‌تواند به سلامت و شفافیت دست یابد. حسابداران و حسابرسان داخلی، قهرمانان گمنامی هستند که در پس گزارش‌ها و اعداد، از انضباط مالی و اعتماد عمومی دفاع می‌کنند.
باشد که قدردان این تلاش‌های بی‌وقفه باشیم و با حمایت از نقش کلیدی حسابداران و حسابرسان داخلی، به ساختن آینده‌ای شفاف‌تر و پایدارتر برای اقتصاد کشور کمک کنیم.
گزارشگری مالی باید سودمندتر باشد
حجت‌اله صیدی در همایش آیین نکوداشت روز حسابدار که در دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد، با مروری بر سیر تحولات تاریخی حسابداری در دنیا، تغییرات رخ‌داده در این حوزه را در راستای رسیدن به شفافیت بیشتر در گزارشگری برشمرد.
وی اظهار داشت: حسابداری با تمام پیشرفت‌هایی که داشته و البته ارزشمند هم هست، هنوز هم در بسیاری از موضوعات با مشکلاتی مواجه است و هنوز هم هنگام ثبت برخی اقلام، این سوالات مطرح می‌شود که این قلم، دارایی است یا نه، دارایی جاری است یا ثابت؟ پیشرفت‌های دنیای امروز هم مرتب پرسش‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، هنوز در حوزه رمزارزها بحث زیادی وجود دارد. در حوزه کریپتو هنوز شفاف نمی‌دانیم چگونه باید دارایی‌های دیجیتال را ارزشگذاری کنیم یا اینکه آنها را در چه طبقه‌ای قرار دهیم. در خصوص ارزشیابی و نحوه ثبت برندها نیز بحث‌های جدی مطرح است. به‌طور کلی در مورد مقوله «ارزش» هنوز در رشته ما بحث‌های جدی وجود دارد. روی این موضوعات زیاد کار شده اما همچنان حسابداران با چالش‌هایی در این زمینه‌ها مواجه هستند.
صیدی با اشاره به اینکه سودمندی اطلاعات حسابداری موضوع مهمی است، گفت: به عنوان کسی که چندین سال است در بازارهای پول و سرمایه فعالیت می‌کنم، سودمندی گزارش‌های مالی را در حد مطلوب نمی‌بینم. فرآیند گزارشگری مالی ما نهایتا به گزارش سودمند در حدی که لازم است، منجر نمی‌شود.
وی ادامه داد: وقتی گزارش حسابرس منتشر می‌شود و دارای بندهای متعدد مشروط است، نمی‌دانیم بالاخره باید چه کار کنیم. مجامع هم نمی‌دانند با این گزارش‌ها و بندهای مشروط چه کنند. ثبت یا تجدید طبقه‌بندی خاصی را تجویز کنند یا نه. این موضوع، امکان تصمیم‌گیری را سلب می‌کند. البته این مشکل فقط مربوط به حسابرس نیست. حسابرسی بخشی از فرآیند است. تک‌تک اجزای فرآیند گزارشگری نیاز به اصلاح دارد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: در دنیا بندهای عدم توافق وجود دارد اما خیلی محدود است و در نهایت توافق می‌کنند و شاید یک بند باقی بماند، آن‌هم به ندرت. در بازار پول و سرمایه که اطلاعات مبنای تصمیم‌گیری و قیمت‌گذاری است، این موارد بسیار مهم است. کجای دنیا گزارشی در بانک‌ها و بورس داریم که ۲۵ بند مشروط داشته باشد؟ اصلاح اینها برعهده حسابداران و حسابرسان است. از اساتید، دانشجویان و پژوهشگران می‌خواهم روی این موارد کار کنند. هیچ‌کس دوست ندارد محصولی که تولید می‌کند، سودمند نباشد. محصول نهایی حسابداری، گزارش مالی است و بنابراین این سودمندی گزارشگری
مهم است.