نگاهی به وضعیت اینترنت در سالی که گذشت

«جهان‌صنعت»- اینترنت و به دنبال آن پلتفرم‌های ارتباطی‌ای که این روزها به بخش مهمی از زندگی افراد تبدیل شده‌اند، سال گذشته روزهای پر فراز‌و‌نشیبی را در سراسر جهان پشت سر گذاشتند. شبکه اینترنت یا مجموعه‌ای بزرگ از شبکه‌های کامپیوتری که توسط خطوط تلفن به یکدیگر وصل می‌شوند و این امکان را برای شرکت‌ها، سازمان‌ها، دولت‌ها، مدارس و حتی اشخاص به وجود می‌آورند تا اطلاعات خود را با سایر کاربران و استفاده‌کنندگان مبادله و مورد بهره‌برداری قرار دهند، در سالی که گذشت در سراسر دنیا روزهای پرچالشی را پشت سر گذاشت و سبب شد کاربران چه در ایران و چه در سایر کشورها گاهی به دلیل اختلالات سراسری خود شبکه یا برخی پلتفرم‌های پر مخاطب با مشکلاتی روبه‌رو شوند. به‌طور مثال (اوایل سال) هزاران کاربر از مشکل دسترسی به یک پلتفرم خارجی (اینستاگرام) اشتراک‌گذاری عکس، خبر دادند و مِتا پلتفرمز – شرکت مادر اینستاگرام- اعلام کرد در تلاش برای احیای دسترسی به اینستاگرام هستند. شرکت مِتا پلتفرمز در بیانیه‌ای اعلام کرد از این که عده‌ای از کاربران مشکل دسترسی به اینستاگرام را دارند، مطلع هستند و تلاش کردند هر چه سریع‌تر اوضاع به حال عادی برگردد و بابت این مشکل، عذرخواهی کردند. در آبان ماه هم اختلال جهانی در واتساپ رخ داد و بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند قادر به دریافت یا ارسال پیام در واتساپ نیستند. در واقع پس از گشودن این اپلیکیشن پیام‌رسان، کاربران مکالمات‌شان را می‌توانند مشاهده کنند اما قادر به ارسال یا دریافت پیام نبودند و پیامی مکررا برای بسیاری از کاربران در بالای برنامه با این مضمون که واتساپ در حال اتصال به سرور است، نشان داده می‌شد اما اتصالی روی نمی‌داد. در نهایت شرکت متا پلتفرمز که مالک واتساپ است، اعلام کرد مشکلاتی که باعث اختلال گسترده در ارسال و دریافت پیام در این پیام‌رسان شده بود را برطرف کرده است. این شرکت درباره علت این اختلال، توضیحی نداد و تنها سخنگوی متا در بیانیه‌ای که ایمیل شد، اعلام کرد که مطلع هستیم مردم امروز برای ارسال پیام در واتساپ دچار مشکل شده‌اند؛ ما این مشکل را برطرف کرده و بابت مشکلات ایجاد‌شده، عذرخواهی می‌کنیم.
از سوی دیگر «کلود‌فلر» در سال ۲۰۲۲، انتشار گزارش‌هایی را آغاز کرد که ماحصل مشاهدات داخلی این شرکت درباره قطعی اینترنت دولتی و اختلالات قابل توجه در سراسر جهانی بود. کلود‌فلر به عنوان شبکه تحویل محتوا که خدمات انعطاف‌پذیری دیجیتالی را فراهم می‌کند، هنگامی که بخشی از اینترنت قطع می‌شود، آرایه‌هایی از سیگنال‌ها را مشاهده می‌کند. به عنوان مثال، کلود‌فلر می‌تواند درخواست‌های پروتکل اینترنت مانند درخواست‌ها برای روتینگ سیستم «پروتکل دروازه مرزی» یا کتاب آدرس اینترنتی «سیستم نام دامنه» را ارزیابی کند تا متوجه اجرای قطعی اینترنت توسط یک دولت یا محل اجرای انسداد دسترسی در زیرساخت اینترنت شود. بنابراین گزارش جدید شرکت زیرساخت وب و امنیت وب‌سایت کلود‌فلر، حاکی از آن بود که اختلال در ترافیک اینترنت در سطح جهانی به شکل مبهوت‌کننده‌ای، شایع شده است.
براساس گزارش وب‌سایت وایرد، «دیوید بلسون»، محقق باسابقه اختلالات اینترنت در کلود‌فلر می‌گوید، این گزارش جدید که وقایع سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۲ را بررسی کرده، به این نتیجه رسیده است که فعالیت مربوط به اختلالات اینترنت، در واقع پایین‌تر یا به نسبت سه ماهه‌های قبلی سال، کمتر بوده است. از تیرماه سال ۱۴۰۱ تاکنون چندین‌بار اینترنت کشور با کندی و اختلال روبه‌رو شد و در هر دوره زمانی دلایل گوناگونی برای آن اعلام شده است. به‌طور مثال در تاریخ ۱۶ خردادماه مصرف برق کشور در زمان اوج مصرف به مرز ۶۰ هزار مگاوات رسیده بود که عدد بسیار بزرگی به شمار می‌رفت و این رقم از آخرین زمان مصرف سال ۱۴۰۰، ۵۰۰۰ مگاوات بیشتر بود. هرچند از سوی مسوولان صنعت برق اعلام شده بود که شبکه برق کشور بدون مشکل و پایدار است و مشکلی برای تامین برق وجود ندارد، اما در برخی نقاط شاهد خاموشی‌هایی بودیم و همین مساله مانند سال‌های گذشته قطعی آنتن‌های موبایل و اینترنت و در نتیجه کندی اینترنت را به دنبال داشت. همچنین کاربران شبکه‌های اجتماعی در سوم مرداد امسال اعلام کردند که اینترنت خانگی و همراه اول در تهران با اختلال روبه‌رو شده بود؛ خبری که یکی از رسانه‌های کشور به نقل از شرکت مخابرات منتشر کرده بود اما بروز این اختلال در نقاط دیگری از کشور هم مشاهده می‌شد.
در همین رابطه اداره کل ارتباطات و امور بین‌الملل شرکت مخابرات اعلام کرد اختلال ایجاد شده باعث قطعی موقت اینترنت «در برخی نقاط کشور» شده است، اما در ساعاتی بعد شرکت مخابرات ایران اعلام کرد «قطعی اینترنت، ارتباطی به شرکت مخابرات ایران ندارد». همچنین برخی از فعالان این حوزه گفته بودند «اختلال در مرکز ارتباطات زیرساخت» سبب بروز این مشکل شده است. در نهایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به نقل از روابط عمومی شرکت ارتباطات زیرساخت گفت که اختلال مذکور بر اثر فرسودگی خطوط و تجهیزات انتقال برق در شبکه اینترنتی برخی از مناطق تهران ایجاد شده بود که با پیگیری و همکاری کارشناسان این شرکت و هماهنگی شرکت توانیر مشکل برطرف شد و تمامی ارتباطات به حالت پایدار درآمده است. اما زمستان سالی که گذشت برای چند بار اختلال در اینترنت کشور رخ داد؛ به گونه‌ای که ۲۶ دی ماه یک اختلال دو ساعته در ترافیک داخل کشور رخ داد که امیر محمدزاده‌لاجوردی- مدیر عامل شرکت ارتباطات زیر ساخت کشور – با انتشار پستی در فضای مجازی در این باره گفت: دقایقی پیش شاهد افت ترافیک یکی از مراکز IXP کشور بودیم که توسط همکارانم این مشکل مرتفع شد.
اما بررسی‌ها حاکی از ادامه‌دار شدن اختلال در اینترنت کشور بود و ارسال اطلاعات در برخی از سکوها و پیام‌رسان‌ها با اختلال همراه شده بود. در همین رابطه سهراب آغ‌بیات- معاون فنی شرکت ارتباطات زیرساخت کشور – در یک گفت‌وگوی تلویزیونی درباره دلیل اختلال رخ داده در اینترنت کشور اظهار کرد: با توجه به حجم ترافیک داخل کشور و توسعه‌ای که باید اتفاق بیفتد، موقتا شاهد افت ترافیکی هستیم که با تلاش شبانه‌روزی همکاران شرکت ارتباطات زیرساخت، انشاءالله این مشکل در حال حل شدن است و به زودی دیگر این مشکل پیش نخواهد آمد. همچنین در ۵ بهمن اینترنت ثابت و همراه در بازه زمانی ۱۱:۴۴ تا ۱۱:۵۷، کاملا قطع و دسترسی کاربران به اینترنت غیرممکن شد. در ابتدا دلیل این امر مشخص نبود و پیگیری از برخی از اپراتورها به این نتیجه رسید که ظاهرا مشکلی از سوی ارتباطات زیرساخت وجود داشت و شرکت ارتباطات زیرساخت کشور در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: از ساعت ۱۱:۴۳ به مدت ۱۰ دقیقه شاهد افت ترافیک بین‌الملل بودیم که به سرعت برطرف شد.
این شرکت از به دلیل این اتفاق از مردم عذرخواهی کرد و گفت که تیم‌های فنی در حال بررسی علت بروز این حادثه هستند. بار دیگر اختلال مشابهی در ۲۴ اسفند از حدود ساعد ۹:۵۶ رخ داد به گونه‌ای که در برخی شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت فقط سایت‌های داخلی باز می‌شد و در برخی موارد دسترسی به این سایت‌ها نیز با مشکل مواجه بود. طبق اعلام برخی کاربران، درگاه‌های پرداخت نیز با مشکل مواجه بودند. البته این اختلال از ساعت ۱۰:۲۰ برای بیشتر کاربران در آن روز برطرف شد. در این باره عیسی زارع‌پور – وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات – درباره علت اختلال پیش آمده در اینترنت با رد بروز حمله سایبری گفت: ۱۵ دقیقه در زیرساخت‌های یکی از اپراتورها مشکلی رخ داد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اما درباره اختلال‌هایی که در چند ماه اخیر در اینترنت کشور رخ داد به ایسنا اعلام کرد که در وزارت ارتباطات در تلاشیم بهترین سرویس را برای مردم عزیز فراهم کنیم البته همانگونه که می‌دانید بخشی از شبکه در اختیار ما است. بخشی که در اختیار ما قرار دارد، شرکت ارتباطات زیرساخت است و بخش قابل توجهی از شبکه در اختیار مخابرات، اپراتورهای همراه و ثابت هستند که وظیفه نظارت و تنظیم‌گری آنها را داریم. هدف ما این است که بهترین‌ها را فراهم کنیم. به گفته زارع‌پور در لایه زیرساخت در سال گذشته ۷۰ درصد به ظرفیت شبکه در مخابرات کشور و بین‌استانی اضافه کردیم، در تامین پهنای باند اینترنت مورد نیاز کشور هم تقریبا بیش از سه برابر پهنای باند داریم و در یک سال اخیر از منابع مختلف اینترنت را تامین کردیم. همچنین تنوع‌بخشی به منابع تامین اینترنت کشور یکی از هدف‌گذاری‌هایی بوده که به شرکت ارتباطات زیرساخت ابلاغ و اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است.