نه پول داریم، نه تکنولوژی

گروه انرژی- دبیر کل فدراسیون صنعت نفت می‌گوید: اکنون ضریب برداشت ما از میادین نفتی کمتر از ۲۰ درصد است و در واقع هر یک درصد که ضریب برداشت از میادین نفتی افزایش پیدا کند، تقریبا یک‌میلیارد بشکه اضافه‌برداشت خواهیم داشت.
طبیعت میادین نفتی به‌گونه‌ای است که پس از مدتی دچار افت فشار می‌شوند و در نتیجه‌ میزان برداشت نفت از آنها به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. میادین نفتی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیستند و با رسیدن به نیمه عمر خود‌ نیاز به استفاده از روش‌های نوین ازدیاد برداشت احساس می‌شود.
کارشناسان می‌گویند، ‌مدت زمان افزایش ضریب بازیافت‌ به فناوری‌های به کار گرفته شده و نوع میدان نفتی بستگی دارد ولی با استفاده از روش‌های چاه‌‌محور که متداول‌ترین و کوتاه‌ترین روش ازدیاد برداشت است، این کار معمولا به دو تا سه سال زمان نیاز دارد.
در برنامه ششم توسعه قرار بود ضریب بازیافت مخازن کشور به میزان یک درصد افزایش یابد، اما نه‌تنها این امر میسر نشد، بلکه ضریب بازیافت مخازن نفت بین سال‌های ۱۳۹۵ الی ۱۳۹۸ با کاهش ۴ درصدی مواجه شد.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که میانگین ضریب برداشت از میادین هیدروکربوری در جهان حدود ۳۵ درصد است، این در حالی است که در ایران این ضریب حدود ۱۰ درصد از میانگین جهانی پایین‌تر است.
عرفان افاضلی در این رابطه به ایلنا گفته‌‌: ما به دو منظور تزریق گاز انجام می‌دهیم؛ یا در کف گازی بالای مخزن و جهت فشارافزایی انجام می‌شود که بتوانیم برداشت نفت را حفظ کنیم و افزایش دهیم یا مستقیم در خود لایه نفتی تزریق می‌کنیم که به منظور فرآیندهای ازدیاد برداشت انجام می‌شود و همراه با برخی مواد و متریال به صورت فوم در می‌آید. در هر حال اگر نتوانیم گاز به میادین نفتی تزریق کنیم خسارت بزرگی را در پی خواهد داشت. اکنون ضریب برداشت ما از میادین نفتی کمتر از ۲۰ درصد است و در واقع هر یک درصد که ضریب برداشت از میادین نفتی افزایش پیدا کند تقریبا یک میلیارد بشکه اضافه‌برداشت خواهیم داشت. بنابراین در صورت عدم تزریق گاز رقم خسارت قابل پیش‌بینی نیست.
دبیر کل فدراسیون صنعت نفت درباره دلیل عدم‌اجرایی شدن پروژه‌های ازدیاد برداشت گفت: ابتدا اینکه تکنولوژی لازم برای ازدیاد برداشت را نداریم و دوم اینکه سرمایه نداریم که این موضوع مهم‌تر است. اکنون دانشگاه‌ها تحقیقات خوبی انجام داده‌اند و به تکنولوژی‌هایی هم در این زمینه رسیده‌اند و پیشنهادات خود را در طرح توسعه میدان ارائه داده‌اند، اما سرمایه‌گذاری نداریم و بخش عمده گاز تولیدی نیز در بخش خانگی هدر می‌رود زیرا بهینه‌سازی مصرف نداریم.
به گفته وی، اکنون میادینی مثل پارس‌شمالی این قابلیت را دارند که گاز از آنها برداشت و تزریق شود، اما سرمایه‌گذاری لازم برای این منظور وجود ندارد در صورتی که با ۴ میلیارد دلار می‌توان پارس‌شمالی را وارد مدار و گاز را برداشت و تزریق کرد، اما این عدد سرمایه‌گذاری وجود ندارد و این در حالی است که اگر تزریق گاز و فشار افزایی را در چند سال آینده نداشته باشیم، روزانه تقریبا ۲۰ تا ۲۵ میلیون مترمکعب در سال افت تولید گاز را خواهیم داشت.
افاضلی درباره رقم مورد نیاز گاز برای تزریق به میادین نفتی توضیح داد: نیاز به تزریق گاز در هر میدان متفاوت است ولی همین میزان گازی که اکنون ناترازی داریم یعنی حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب را به میادین نفتی و گازی برای حفظ فشار و نگهداشت تولید تزریق کنیم، مشکل ازدیاد برداشت را حل خواهیم کرد.
او گفت: واقعیت اینکه می‌توانیم اروپا را در داستان عملیات نظامی روسیه و اوکراین بنچ‌مارک کنیم. کشورهای اروپایی مشکل قطعی گاز دارند هرچند به صورت ال‌ان‌جی از قطر و آمریکا واردات دارند، اما به جای اینکه گاز را به‌طور کامل از دیگر نقاط دنیا تامین کنند، روی بحث مصرف کار کرده‌اند. امروز نهایت راهکار ما برای رفع ناترازی نیز کنترل مصرف خصوصا در بخش خانگی است. به یک منبع بی‌پایان دسترسی داریم و قدر آن را نمی‌دانیم و زمانی که سرد می‌شود به جای اینکه از راهکارهای بهینه‌سازی استفاده کنیم پیچ گاز را بالا می‌بریم که منزل‌مان گرم‌تر شود.
به گفته وی، طبق آمار شرکت گاز، سالانه ۲ تا ۳ درصد به مصرف‌کنندگان گاز اضافه شده و مصرف نیز ۵ تا ۶ درصد بیشتر می‌شود؛ بنابراین راهکار نهایی از نظر کلان و حاکمیتی بهینه‌سازی مصرف است. البته اقداماتی که باید برای مخازن انجام شود غیر‌قابل انکار است، چراکه کمک می‌کند سهم‌مان را در بازار جهانی و تولید حفظ کنیم و ضریب برداشت از میادین را افزایش دهیم. اکنون از پارس‌جنوبی ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز تولید و برداشت داریم، اما از چند سال آینده DECLINE قطعی است، حال آنکه برای فشارافزایی در میادین نفتی و گازی به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم که این سرمایه منوط به تعامل با خارج از ایران است.