نقش سیاست‌های پولی بر نوسانات بازار سرمایه

علی حسن‌زاده*
تاثیر سیاست‌های پولی بر وضعیت بازار سرمایه از دو بعد تاثیر بر کارایی و بازدهی بازار سرمایه و همچنین بی‌ثباتی بازار سرمایه قابل تحلیل است. برای رسیدگی به این مبحث باید به تعریف سیاست‌های پولی و ابزارهای آن پرداخت. در یک تعریف جامع و ساده سیاست پولی عبارت است از مجموعه اقدامات و تصمیماتی که مقامات پولی یک کشور به منظور تحقق اهداف کلان اقتصادی از پیش تعیین‌شده اتخاذ می‌کنند.
این مجموع اقدامات از طریق استفاده از ابزارهای پولی خاصی، شامل حجم پول و نرخ‌های بهره امکان‌پذیر است.
به بیان دقیق‌تر این تغییرات در پایه پولی، نسبت سپرده قانونی بانکی، تغییرات در میزان بدهی به بانک مرکزی و نهایتا تغییر در نرخ‌های سود بانکی می‌تواند از جمله ابزارهای پولی باشد که بر بازار سرمایه کشور چه از بعد کارایی و چه از بعد ثبات یا بی‌ثباتی تاثیر قابل‌توجهی داشته باشد.
بازار سرمایه یا به‌طور خاص بازار سهام، در اقتصاد امروز نقش مهم و قابل‌توجهی را در تجهیز و تخصیص منابع مالی بازی می‌کند. وضعیت این بازار معمولا بیانگر چگونگی وضعیت اقتصادی است. این موضوع در اقتصادهای پیشرفته از اهمیت دو چندانی برخوردار است چراکه وسعت و عمق این بازار به دلیل توسعه ابزارها و نهادهای مالی در وضعیت اقتصادی بنگاه‌ها، خانواده‌ها و واسطه‌های مالی نقشی کلیدی ایفا می‌کند که نهایتا وضعیت آن بر دسترسی جوامع به اهداف تعیین‌شده تاثیر قابل‌توجهی دارد.
در قدم بعدی باید گفت بازدهی، ثبات و بی‌ثباتی این بازار تحت تاثیر نقدینگی خواهد بود. با توجه به تجربیات گذشته در رابطه با عملکرد این بازارها، یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار سیاست‌های پولی است چراکه به دلیل ماهیت آن، قابلیت اثرپذیری بازار از ابزارهای پولی در اقتصاد بسیار بالاست.
همانطور که اقدام به اجرای یک سیاست پولی متناسب با شرایط اقتصادی یک جامعه می‌تواند زمینه‌های رشد، گسترش و ارتقای سودآوری در بازار سرمایه را فراهم کند، در مقابل اتخاذ یک سیاست پولی نامناسب می‌تواند زمینه‌ساز هدایت فعالان اقتصادی به سمت فعالیت‌های پرریسک و ایجاد بی‌ثباتی‌های شدید در بازار سرمایه شود. این موضوع از این بحث نشأت می‌گیرد که کانال اصلی تاثیرگذاری سیاست‌های پولی در بازار سرمایه کانال قیمت دارایی‌ها از جمله قیمت سهام است بنابراین اگر آثار این سیاست‌ها منجر به ایجاد نوسانات شدید در قیمت دارایی‌ها شود، زمینه‌های بی‌ثباتی در بازار‌های مالی را فراهم می‌کند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین هدف یک سیاست پولی کارآمد، ایجاد ثبات قیمت‌ها، تثبیت رشد اقتصادی و ایجاد ثبات مالی است.
بی‌ثباتی قیمت‌ها می‌تواند به استنباط غلط در مورد بازارهای واقعی سرمایه‌گذاری در آینده، ایجاد مشکل در تصمیم‌گیری‌های مالی برای بنگاه‌ها و فعال‌های اقتصادی، افزایش ریسک‌های اعتباری و حتی ورشکستگی بنگاه‌ها و همچنین واسطه‌های مالی منجر شود. با توجه به ادبیات اقتصادی اشاره شده باید گفت بی‌ثباتی شدید در بازارهای مالی و پولی خصوصا رشد شدید نقدینگی که پیامدهایی همچون نوسان و بی‌ثباتی در قیمت و بازدهی سهام را در پی خواهد داشت، باعث افزایش نا‌اطمینانی در بین سهامداران خواهد شد. برای مثال، در اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته با چنین پدیده‌ای روبه‌رو بوده‌ایم. رشد در پایه پولی به‌عنوان ابزاری برای سیاست پولی یکی از عوامل اصلی ایجاد بی‌نظمی پولی و تورم افسارگسیخته بوده که نقشی اساسی در نوسانی شدن بازدهی‌های بازار سهام داشته است.
* کارشناس اقتصادی