نقش بورس کالا در تقویت اقتصاد رقابتی

پیمان مولوی تحلیلگر اقتصادی با بیان اینکه تبادل اطلاعات در بورس کالا به ‌صورت شفاف‌تر و کشف قیمت نیز براساس عملکرد مکانیسم بازار و در فضایی رقابتی انجام می‌شود، گفت: انجام مبادلات در این بازار به دلیل حذف واسطه‌ها، شفافیت و قانونمندی به‌ شدت در کاهش هزینه معاملات اثرگذار است.
به گفته این کارشناس اقتصادی قبل از اصلاح اصل ۴۴ قانون اساسی، تصور غالب در کشور این بود که در اقتصاد ایران بسترهای لازم برای شکل‌گیری اقتصاد رقابتی وجود ندارد. با رویکردهایی که در اقتصاد کشور پس از پایان جنگ تحمیلی اتخاذ شد تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در کشور به‌ گونه‌ای انجام شد که نقش دولت در اقتصاد کمرنگ شود که این رویکرد در قوانین برنامه‌های توسعه مورد توجه قرار گرفت. پس‌ از آن نیز تلاش شد تا با حذف یک سلسله امتیازات و انحصارات، فضا برای ورود بخش خصوصی به عرصه رقابت‌های اقتصادی بیشتر شود تا اقتصاد رقابتی شکل بگیرد و در سایه آن کارایی افزایش یابد. مولوی در این باره افزود: بر این اساس، سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی تصویب و ابلاغ و متعاقب آن قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ تصویب شد.
ماموریت بورس کالا
این تحلیلگر اقتصادی گفت: با حرکت کشور به سمت رقابتی کردن اقتصاد، تشکیل برخی از زیرساخت‌ها که بسترساز اقتصاد رقابتی است مورد توجه قرار گرفت که تشکیل بورس‌های کالا از جمله آنهاست. مولوی اظهار کرد: بدون شک تشکیل هرکدام از بورس‌ها نظیر بورس کالا، انرژی و… به وجود بسترها و مکانیسم خاص خود نیاز دارد که در این سال‌ها و با وجود فراز‌ونشیب‌های خاص اقتصاد ایران، شاهد توسعه بورس‌های کالایی و به تبع آن رشد رقابت در میان صنایع هستیم. وی در ادامه افزود: شاید بتوان یکی از کارکردهای اصلی بورس‌های کالایی در کنار کشف نرخ‌های شفاف و عادلانه و همچنین ارائه ابزارهای مناسب برای مدیریت ریسک ناشی از نوسان قیمت را تسهیل فرآیند عرضه محصولات و کالاهای تولیدی بخش‌های مختلف اقتصاد دانست.
مدیریت ریسک با ابزار بورس
کارشناس اقتصادی گفت: بورس‌های کالایی نقش مهمی در مدیریت و کنترل ریسک، فراهم کردن منابع مالی برای تولیدکنندگان و کمک به برنامه‌ریزی و مدیریت شرکت‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده کالاها ایفا می‌کنند. این بورس‌ها عمدتاً، فضایی رقابتی و آزاد برای قیمت‌گذاری منصفانه کالاها فراهم می‌کنند و رانت‌های موجود در بازارهای غیررسمی و غیرشفاف را از بین می‌برند. مولوی عنوان کرد: بررسی روند پیدایش و تکامل بورس‌های کالا در جهان حکایت از آن دارد که ظهور و گسترش فعالیت این ‌گونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به بعد به دنبال پاسخگویی به برخی از نیازهای اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار کالاها بوده است. به ‌عبارت ‌دیگر، وجود برخی مشکلات در بازار کالا و به‌تبع آن نوسان قیمت کالاها در کنار برخی از نارسایی‌ها و ناکارآمدی‌های بازار سنتی، از مهم‌ترین عواملی بوده که موجب پدیدار شدن بورس‌های کالا در صحنه اقتصاد کشورهای مختلف شده است. او خاطرنشان کرد: بورس‌های کالای دنیا از جمله بورس تجاری شیکاگو با بیش از ۱۷۰ سال سابقه، بورس لندن با ۱۳۰ سال سابقه و در ادامه بورس کالای نیویورک، بورس کالای توکیو، بورس کالای شانگهای و بورس کالای هند راه‌اندازی شده‌اند و هر یک خدمات متنوعی را به فعالان اقتصادی و صنایع ارائه می‌دهند.
قانونمندی و نظارت مستمر
مولوی تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی بورس‌های کالا، سازمان‌یافته بودن، قانونمندی و امکان نظارت مستمر بر روند معاملات آن است. به گفته او در ایران نیز برای بهره‌مندی از کارکردهای بورس‌های کالایی پس از تصویب قانون برنامه سوم توسعه، ایجاد این بورس‌ها در دستور کار دولت قرار گرفت.
بازار شفاف و قانونمند
مولوی بیان کرد: اولین بورس کالایی کشورمان در شهریور ۱۳۸۲ تحت عنوان سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران تشکیل شد. همان‌طور که از نام این بورس مشخص است در این بورس انواع کالای پایه نظیر فولاد، آلومینیوم و مس در قالب قراردادهای نقد، سلف و نسیه معامله می‌شد. هدف این بورس همانند سایر بورس‌های مشابه، ایجاد بازاری شفاف، قانونمند، رقابتی و منصفانه بود که قیمت کالاها در آن بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود که روند توسعه این صنایع و تقویت بخش تولید بیانگر تحقق بخش عمده‌ای از اهداف اولیه بورس کالا است. وی در ادامه گفت: دومین بورس کالایی در شهریور ۱۳۸۳ با نام سازمان کارگزاری بورس کالای کشاورزی ایران تشکیل شد. این بورس با ساختاری مشابه بورس فلزات اقدام به پذیرش کالاهای کشاورزی از قبیل گندم، جو، ذرت، کنجاله، خرما و… در قاب قراردادهای نقد، سلف و نسیه می‌کرد. مولوی توضیح داد: با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادر در سال ۱۳۸۴ و تصمیم شورای عالی بورس، سرانجام بورس‌های فلزات و کشاورزی در یکدیگر ادغام و بورس واحدی با عنوان بورس کالای ایران تشکیل شد. این کارشناس اقتصادی در گفت و گو با کالاخبر بیان کرد: امروز پس از گذشت حدود ۱۸ سال از راه‌اندازی نخستین بورس کالایی کشور، این بورس از بعد کمی و کیفی توسعه یافته و یک بستر رقابتی و شفاف برای فعالان اقتصادی و تولید و همچنین سرمایه‌گذاران فراهم آمده تا آنها بتوانند نیازهای خود برای فروش و خرید مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای، سرمایه‌گذاری در بازار کالاها به شکل اوراق بهادار مبتنی بر کالا و حتی به زودی ورود به بازار مسکن و احتمالا خودرو را نیز از بستر بورس کالا آن هم با کاهش شدید هزینه‌های معاملاتی که در خارج از بورس به دلیل عدم شفافیت و قانونمندی لازم و حضور واسطه‌ها بالاست، تجربه کنند.