نقشه راه تازه برای انرژی

هستی عبادی- از مجموع نزدیک به 74‌میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته، 49درصد از این رقم را صنایع پتروشیمی به خود اختصاص دادند؛ همین عدد کافیست که نشان دهد، بخش بزرگی از ارزآوری کشور مدیون صنایع پتروشیمی است که به جای آنکه حمایت شوند، با موانع بسیار هم به جهت توسعه و هم روابط مالی با دولت روبه‌رو هستند.
هرچند از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم، امیدواری‌ها برای اینکه بخشی از مشکلات این صنعت برطرف شود، بیشتر شده است، اما هنوز موانع توسعه این صنعت بسیار است؛ از نرخ خوراک گرفته تا فشار مالیاتی و مهم‌تر از همه اینها ناترازی گاز در زمستان.هنوز دوهفته از مهر نگذشته، اخطار کاهش مصرف گاز اعلام شده است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که زمستان پیش رو میزان ناترازی گاز به بیش از 300‌میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت. اولین پیامد این ناترازی متوجه صنایع خواهد بود، همانطور که در تابستان کمبود برق صنعت کشور را در تیررس گذاشت. بیشترین فشار ناشی از کسری گاز متوجه پتروشیمی‌هاست که خوراک اصلی آنها گاز است.
آنطور که احمد مهدوی‌ابهری، رییس کل انجمن کارفرمایی پتروشیمی گفته، سال گذشته قطع گاز زیان یک‌میلیارد دلاری را به صنعت پتروشیمی وارد کرد و به نظر می‌رسد با افزایش میزان ناترازی امسال قطعی گاز زیان پتروشیمی‌ها را نسبت به سال قبل افزایش خواهد داد به این دلیل که هیچ اقدام سازنده‌ای در زمینه افزایش تولید گاز در6ماهه گذشته صورت نگرفته است.
کمبود گاز در شرایطی مهم‌ترین معضل زمستانی کشور محسوب می‌شود که هدف‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید پتروشیمی‌ها به 120‌میلیون تن هم برنامه دیگری است که دولت دنبال می‌کند. در همین راستا برخی صنایع پتروشیمی نیز طرح‌های نیمه‌تمامی دارند که نیازمند منابع مالی برای تکمیل آن هستند.
روز گذشته احمد مهدوی‌ابهری از توافق با بانک مرکزی برای تامین تسهیلات مورد نیاز برخی از این طرح‌ها خبرداد. او همچنین گفت که پتروشیمی‌ها به‌ منظور تامین خوراک پایدار و رفع ناترازی گاز در کشور، ۱۰تفاهمنامه‌ توسعه میدان با شرکت ملی نفت ایران امضا کرده‌اند که با نهایی شدن این قراردادها، حدود ۸‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در میدان‌های گازی کشور انجام می‌شود که نزدیک به ۲۰۰‌میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده خواهد شد.
این دو خبر در نگاه اول «خبرخوب» برای صنعت پتروشیمی است، اما در عمل می‌تواند ملاحظات یا موانعی هم به همراه داشته باشد به این دلیل که اگر منابع بانک مرکزی به صورت ریالی هزینه شود، می‌تواند پیامدهای تورمی داشته باشد. البته سرمایه‌گذاری در میادین گازی از سوی پتروشیمی به دلیل کمبود منابع دولت می‌تواند یک امتیاز بزرگ برای صنعت نفت کشور محسوب شود.
تعیین شیوه جدید مدیریتی و نقشه راه درست
فرزین سوادکوهی، کارشناس انرژی درباره تصمیمات اخیر بانک مرکزی برای ارائه تسهیلات به پتروشیمی‌ها به «جهان‌صنعت» می‌گوید: طبیعی است که صنایع پتروشیمی با این درخواست با یک‌تیر دونشان زدند؛ هم طرح‌های نیمه‌تمام شان را تعیین‌تکلیف کردند و هم به دنبال راهی هستند که گاز پتروشیمی‌ها در زمستان قطع نشود و برای برون‌رفت از این وضعیت پیشنهاد شده که این شکل سرمایه‌گذاری صورت گیرد، ولی واقعیت امر این است که در آن زمینه هم خیلی نمی‌توانیم امیدوار باشیم. پتروشیمی‌ها به همین راحتی نمی‌توانند سرمایه‌گذاری کنند، خصوصا بخواهند طرح‌هایی مثل طرح بیدبلند یا هویزه را اجرایی کرده و نوفلرینگ یا زیروفلرینگ ایجاد یا تمام گازهای فلر را جمع و راهی پتروشیمی‌ها کنند.
او افزود: اجرای این مدل طرح‌ها نیاز به یک سرمایه‌گذاری و حرکت اساسی دارد که در وهله اول سرمایه‌گذار یا پتروشیمی باید احساس امنیت بکند در بازگشت آورده‌هایی که داشته و سودی که می‌خواهد از این سرمایه‌گذاری ببرد. پتروشیمی‌ها حق دارند که مطالبه‌گر باشند. در هیچ جای جهان چنین شیوه‌ای نمی‌بینیم که گاز صنایع را قطع کنند فقط به دلیل اینکه به بخش خانگی آسیبی وارد نشود که در دنیا دقیقا برعکس است و در کشورهای اروپایی اگر چنین اتفاقی بیفتد گاز خانگی قطع می‌شود تا گاز صنایع قطع نشود؛ چون صنایع هستند که اقتصاد کشور را می‌گردانند و طبعا باید مردم خود را با این شرایط وفق بدهند.
سوادکوهی با اشاره به اینکه اتفاق‌هایی از این دست در کشورهای دیگر از جمله در اروپا بسیار کم می‌افتد‌، گفت: آنها آنقدر از محل انرژی‌های حوزه برق و مخصوصا حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر بهره می‌برند که نیازی به این قطع گاز در زمستان نمی‌بینند و اساسا این استراتژی پر خطای ما را انجام ندادند که گازرسانی به تمام مناطق حتی مناطق سخت گذر را انجام بدهند.
او افزود: در دولت‌های گذشته برای این که رضایت مردمی را بالا ببرند و در دولت خود محبوبیتی ایجاد کنند مرتبا هدف‌گذاری و استراتژی گازرسانی به همه مناطق کشور را در دستور کار خود قرار داده‌اند بدون اینکه فکر کنند در سال‌های آینده چگونه می‌خواهند از پس تامین خوراک گاز این مناطق بر آیند.
او اضافه کرد: نتیجه این طرح که طی 30 ،40سال گذشته اجرا شده را امروز می‌بینیم و ضرروزیان‌هایش را صنایع کشور متحمل می‌شوند.
سوادکوهی با بیان اینکه دولت با یک بحران در حوزه انرژی مواجه است و برای اینکه بتواند همه جا را به لحاظ گازی تامین کند در وهله اول مجبور است گاز صنایع را قطع کند، گفت: توسعه‌نیافتگی میدان‌های گازی ما ضرروزیان‌های زیادی ایجاد می‌کنند و براساس گفته کارشناسان، تا چند سال آینده میزان گاز تولیدی در میادین گازی به‌خصوص میدان گازی پارس‌جنوبی به شکل حیرت‌آوری پایین می‌آید و ما به عنوان دومین دارنده منابع گازی جهان مجبوریم به واردکننده گاز تبدیل شویم؛ همانطور که داریم به واردکننده برق تبدیل می‌شویم.او افزود: اگر گاز را به نیروگاه‌های‌مان نرسانیم، برق نداریم و اگر برق زیاد مصرف کنیم، گاز نداریم که به نیروگاه‌های حرارتی برسانیم و همچنان در این چرخه باطل به‌سر خواهیم برد. راهکارهایی که آقای مهدوی می‌دهد راهکارهایی بوده که برای صنعت خودشان مناسب و ممکن است قطعه‌ای از جورچین ناترازی کشور به حساب آید، ولی به‌طور کلی باید یک ایده اساسی منطقی قوی برای نقشه راه حوزه انرژی‌مان داشته باشیم .
این کارشناس انرژی یادآور شد: این‌گونه طرح‌ها موقتی است و درمان درد ما نیست. درمانی هم صورت نمی‌گیرد و همچنان مصرف را به شکل فزاینده و افزایش‌یافته‌ای ادامه می‌دهیم و توقع داریم با تولید بیشتر مشکل‌مان حل شود. باید اصلاح الگوی مصرف در کشور جا بیفتد و یک بازنگری جدیدی در ایده‌های خودمان داشته باشیم.
او افزود: این‌گونه طرح‌ها درست مثل ماجرای پالایشگاه‌سازی است که مجبور هستیم فشار مصرف بیشتر را به خودمان تحمیل کنیم و بگوییم برای اینکه واردات بنزین نداشته باشیم و به جایش پالایشگاه بسازیم و نفت خام را به بنزین تبدیل کنیم، در حالی که این راهکار اصلا اقتصادی نیست. اگر پنجره‌های تعاملات‌مان با جهان پیرامون‌مان باز نشود و از این انزوا خارج نشویم و خودروهایی با تکنولوژی پیشرفته‌تر را وارد کشور نکنیم‌، از صنعت خودروسازی و پالایشگاه‌سازی سنتی خود بیرون نیاییم و نیروگاه‌های‌مان همچنان کم‌بازده باشند، کماکان گرفتار معضلات سابق مصرف بالا خواهیم بود. در نتیجه مرتبا تولید بیشتر مصرف بیشتر داریم.
سوادکوهی گفت: در صورت ادامه این روند، یک‌میلیارد دلار که سهل است، زیان‌ها باعث توقف صنایع خواهد شد؛ بنابراین مدیریت انرژی در کشور نیازمند یک استراتژی و یک نقشه راه درست است.