نقد مکانیسم‌ انتخاب رییس سازمان بورس

«جهان‌صنعت»- با تعیین‌تکلیف شدن کابینه دولت چهاردهم و مشخص شدن وزیر اقتصاد حالا چشم‌ها به انتخاب رییس جدید سازمان بورس است؛ تغییری که به نظر می‌رسد قطعی باشد و در روزها و هفته‌های آینده اتفاق بیفتد. در ادوار گذشته با تغییر دولت‌ها و آمدن وزیر اقتصاد جدید معمولا جلسه‌ای از سوی شورای‌عالی بورس برگزار می‌شده و با پیشنهاد وزیر اقتصاد رییس سازمان تعیین می‌شده است. به نظر می‌رسد حالا در همین دوره نیز باردیگر این اتفاق تکرار شود. البته انتقادی که برخی کارشناسان به این رویه وارد می‌کنند غیر‌انتخابی و غیر‌شورایی بودن تعیین ریاست سازمان بورس است یعنی اینکه همواره نظر وزیر اقتصاد به عنوان رییس شورای‌عالی بورس غالب بوده است. «جهان‌صنعت» در گفت‌وگو با دو کارشناس به نقد و ارزیابی این مکانیسم‌ها در شورای‌عالی بورس پرداخته است.
مکانیسم‌های نادرست در شورای‌عالی بورس
مهدی سوری، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: مسائلی که الان در بازار سرمایه وجود دارد خیلی کلان‌تر از این است که تغییر یک رییس سازمان بخواهد اتفاق جدی را ایجاد کند. به صورت سنتی اتفاقی که رخ می‌دهد این است هر وزیر اقتصادی جدیدی که انتخاب می‌شده یک رییس سازمانی را در شورای‌عالی بورس مطرح می‌کرده و همان فرد هم رای می‌آورده است. در واقع خود این مکانیسم انتخاب رییس سازمان یک مکانیسم انتخابی و شورایی نبوده است. انگار که یک فردی از طرف وزیر اقتصاد منصوب شده است یعنی قبل از اینکه بخواهیم روی اشخاص صحبت کنیم باید روی مکانیسم‌ها بحث کنیم. او افزود: مکانیسم شورای‌عالی بورس به نوعی است که خیلی از اعضای شورا نزدیکی و قرابتی با بازار سرمایه نداشته‌اند و تصمیماتی که گرفته می‌شده به شکلی بوده که نظر وزیر اقتصاد خیلی غالب می‌شده ولی مسائلی که در بازار سرمایه مطرح است خیلی کلان‌تر از این است که مربوط به تصمیمات خود بازار سرمایه باشد. سوری تصریح کرد: موضوع این است که ما با دولت‌هایی طرف بوده‌ایم که با وجود شعارهای سال هیچ اهمیتی به تولید نمی‌دادند و همیشه شعار سال حمایت از تولید بوده ولی شعار دولت تامین مالی حداکثری و به تعویق انداختن تورم بوده است. در این شرایط هر کسی که رییس سازمان بورس بشود چالش‌های جدی دارد. مثلا یک رییس سازمان بورسی خودش را کنار می‌کشد و برای حقوق سهامداران مطالبه‌گری نمی‌کند اما یک رییس سازمان بورسی دیگر مطالبه‌گری و در رسانه‌ها آن را منعکس می‌کند، همچنین یک رییس سازمانی مطالبه‌گری می‌کند ولی خیلی در رسانه‌ها گزارش نمی‌کند. فرق عملکرد روسای مختلف در چنین مواردی بوده است، وگرنه اختیارات رییس سازمان محدود است و بازار سرمایه برخلاف بازار پول خیلی قدرتی در تصمیمات کلان اقتصادی ندارد. خیلی از تصمیماتی که گرفته می‌شود باید در آنها رییس سازمان بورس هم حضور داشته باشد ولی عملا آنچه باعث می‌شود همه از رییس سازمان رضایت یا گلایه داشته باشند موکول به این است که آیا در رسانه‌ها می‌خوانند که او از حقوق‌شان دفاع کرده است یا نه یعنی انگار رییس سازمان بورس را به عنوان کسی می‌خواهیم که اعتراض سهامداران و بخش تولید را به سایر بخش‌ها برساند.
معیارهای انتخاب رییس جدید سازمان بورس
مریم محبی، دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: حضور آقای مجید عشقی به عنوان رییس سازمان بورس به دو بخش قبل از 17 اردیبهشت 1402 و بعد از آن تقسیم می‌شود. قبل از سال 1402 رفتار بسیار منفعلانه‌ای را از آقای عشقی شاهد بودیم یعنی رفتاری که حمایتی نبود و بیشتر تلاش داشتند که با روش‌های آرام اهالی بازار سرمایه و اقتصاد را از خودشان راضی کنند اما بعد از تاریخ 17 اردیبهشت 1402 چهره ایشان در میان فعالان بازار سرمایه به کلی تغییر کرد یعنی به نظر می‌رسد که رفتار آقای عشقی بعد از آن تاریخ به هیچ‌وجه مطلوب بازار سرمایه نبوده است و خودشان هم تلاشی برای رضایت‌مندی اهالی بازار انجام ندادند. او افزود: بنابراین آن مشکلی که همواره اقتصاد ایران با آن مواجه است و اعلام می‌شود که بیشتر از آنکه از سیاست‌های خارجی بخواهیم تاثیر منفی بگیریم از مدیریت داخلی تاثیر می‌گیریم به طور کامل در بازار بورس مشاهده کردیم. بخش مهمی از اتفاقاتی که در بازار سرمایه می‌افتد به باور اهالی بازار به دلیل عدم توان ریاست سازمان بورس بوده است. از این‌رو فعالان بازار اعتقاد دارند که ایشان نماینده خوبی برای آنها نبوده است. محبی گفت: بنابراین به نظر می‌رسد که تغییر آقای عشقی بتواند تاثیر مهمی داشته باشد و اتفاق خوبی برای سازمان بورس باشد. فردی که انتخاب می‌شود باید سبقه حداقل 15ساله در بازار سرمایه داشته باشد و دو دوره رکود و رونق و ثبات و تورم را در بازار سرمایه دیده باشد و راهکارهایی را برای خروج بازار از شرایط فعلی داشته باشد. فردی باشد که ذی‌نفع نهادهای مالی نباشد و فردی باشد که خوشنام و باسواد باشد و تجربه علمی داشته باشد و همینطور فردی باشد که اهالی بازار سرمایه از او به خوشنامی یاد کنند.