نقد رویکردها به جای نقد افراد

بنیامین نجفی – این روزها بحث پیرامون کابینه پیشنهادی به شدت داغ است و موافقان و مخالفان هرکدام به ارائه استدلال‌های خود درباره لیست وزرای پیشنهادی می‌پردازند. فارغ از اینکه کدام گروه درست می‌گوید و دلایل هر یک چقدر متقن و دقیق است، یک چیز در اغلب تحلیل‌ها و ارزیابی‌هایی که در روزهای اخیر مطرح شده مشترک بوده است. اینکه کانون همه نقدها و تحلیل‌ها‌- چه موافق و چه مخالف‌- اشخاص هستند و نه رویکردها. کمتر کسی از ناظران سیاسی بوده است که در نوشتارها و گفتارهای خود درباره کابینه پیشنهادی به مداقه پیرامون نگاه افراد حاضر در لیست به مسائل کلان پرداخته باشد. بیشتر بحث بر سر این است که چرا فلان شخص معرفی شده اما فلان فرد دیگر معرفی نشده است. غالب مخالفت‌ها و موافقت‌ها با وزرای پیشنهادی هم بیشتر به سلیقه‌های سیاسی این افراد و برچسب‌های کلیشه‌ای که با آنها شناخته می‌شوند برمی‌گردد. به نظر می‌رسد دست‌کم بخشی از منشأ اصلی این آفت تا حدودی به فرهنگ سیاسی رایج در ایران مرتبط است که ریشه‌هایی تاریخی دارد. اینکه اساسا جامعه ایران جامعه‌ای سیستم‌گریز و در مقابل فرد‌محور است. همچنان این تفکر در میان ایرانیان قوی است که افراد دارای محوریت هستند و کمتر به رویکردهای سیاستی سیاستمداران و سیاستگذاران توجه می‌شود. از این‌رو غالب نقدها هم متوجه افراد می‌شود و جنبه شخصی پیدا می‌کند. غافل از آنکه در ساحت سیاست این راهبردها، رویکردها و سیاست‌ها هستند که نقش اصلی را ایفا می‌کنند. در واقع اگرچه هر سیاستمداری دارای شخصیت خاص خود است اما در نهایت آنچه مسیر حرکت او را تعیین می‌کند، نگاهش به مسائل است. چالش‌های جامعه ایران در بخش‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و محیط‌زیستی و‌… ریشه در سیاست‌های غلطی داشته که طی چند دهه بر پارادایم‌های ذهنی سیاستمداران ما حاکم بوده است. طبیعی است تا زمانی که این پارادایم‌ها تغییر نکند و صرفا افراد جابه‌جا شوند، چالش‌ها و ابرچالش‌های کشور هم سر جای خود باقی خواهند ماند. به نظر می‌رسد که امروز بعد از تجربه چندین سال سیاستگذاری که مبتنی بر آزمون و خطا بوده، وقت آن رسیده است که فعالان سیاسی، ناظران و کارشناسان به جای بحث درباره افراد، کمی به نقد و ارزیابی رویکردها و دیدگاه‌های وزرای پیشنهادی بپردازند تا تصویر دقیق‌تری برای عامه مردم درخصوص ترکیب کابینه دولت جدید شکل بگیرد که قرار است به زودی کار خود را آغاز کند.