نقاط قوت و ضعف بودجه 1404 از نگاه رییس مرکز پژوهش‌های مجلس

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگویی تلویزیونی به بررسی نقاط قوت و ضعف بودجه ‌1404 پرداخت. هشتم آبان سال‌جاری بود که با حضور رییس‌جمهور در صحن علنی مجلس، بودجه سال 1404 به تصویب رسید. قالیباف‌ در آن جلسه از شفافیت این لایحه از دولت تشکر کرد. البته در آن میان همچنان نمایندگان موافق و مخالفی وجود داشت.
اما نظر مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد بودجه سال ‌1404 چیست؟ این مرکز ضمن تشریح کلیات بودجه به زبان ساده به بررسی تخصصی تبصره‌های مختلف لایحه بودجه در گزارش‌هایی جداگانه هم پرداخته است. اما بابک نگاهداری، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی شب گذشته 18آبان ‌1403 در گفت‌وگوی تلویزیونی به بررسی لایحه بودجه سال آینده پرداخت که مهم‌ترین اظهارنظرهای او در ادامه آمده است:
اگر بخواهیم یک مقایسه کلی انجام بدهیم نسبت به بودجه از نظر مصارف، از نظر منابع یک تغییراتی رخ داده در بودجه‌ 1404 نسبت به 1403. بخش درآمد‌های مالیاتی و گمرکی و نظایر اینها حدودا 42درصد افزایش پیدا کرده در بودجه 1404 نسبت به 1403و بخش سرمایه‌ای که فروش نفت و گاز و اینهاست افزایش 17درصدی دارند.
علت اینکه این کمتر رشد کرده این است که اولا سهم دولت از نفت کمتر شده. این یک عاملی بوده که تاثیر گذاشته و از طرف دیگر برآوردی که دولت نسبت به فروش اموال خودش داشت تحت عنوان مولد‌سازی دارایی دولت آنچنان که لازم بوده طبق آن برآورد‌ها پیش نرفته. دولت در این قسمت که با احتیاط منابع را برآورد کرده، 17درصد شده منابع سرمایه‌ای.
در بخش اوراق یا همان دارایی‌های مالی، اوراق مالی که منتشر می‌شود تقریبا یک رشد صد درصدی را داریم نسبت به بودجه 1403 در بودجه 1404. منابع هدفمندی یارانه‌ها حدودا 20‌درصد افزایش پیدا کرده نسبت به سال قبل و اینها در نهایت یک برداشت از صندوق توسعه ملی هم داشتند که 49‌درصد نسبت به سال گذشته افزایش برداشت داشتیم.
نقاط قوت بودجه 1404
نقاط قوتی که به نظر می‌رسد لایحه 1404 دارد و دولت هم اهتمام داشته بحث تجمیع و یکپارچه‌سازی بودجه است. قبلا بالاخره تا سال گذشته برخی از منابع و مصارف در جداول بودجه وارد نمی‌شده و معمولا در بخش تبصره‌ها تکلیف آن را روشن می‌کردند و این اعداد و ارقام در سقف جداول بودجه ورود پیدا نمی‌کرد. امسال دولت همتی کرد همه منابع و مصارف را در داخل سقف جداول بودجه گذاشته است.
قوت دومی که به نظر می‌رسد لایحه بودجه دولت دارد این حرکت و تدبیر تدریجی امور است و پرهیز از شوک‌درمانی‌ها. یعنی یک‌دفعه اقدامات خلق‌الساعه‌ای انجام نشود که شوک به جامعه وارد کند، اعتراضات شکل بگیرد و یا نظایر آن.
به نظر می‌رسد دولت دارد تدبیر می‌کند در لایحه بودجه کاملا با یک رویکرد تدریجی هرگونه تغییری را دنبال ‌کند. این رویکرد را در مورد ناترازی بودجه که یکی از ام‌الخبائث است اعمال می‌کند. همان کسری بودجه‌هایی که ایجاد می‌شود ما در بودجه ستاد تراز داریم؛ تراز عملیاتی، تراز سرمایه‌ای و تراز مالی.
اختلاف‌نظر دولت و مجلس بر سر لایحه بودجه
ارزیابی ما از لایحه‌ای که دولت فرستاده است این است که در برخی از جا‌ها باید توجه و تمرکز بیشتری روی برنامه‌محوری صورت بگیرد. به‌عنوان مثال، بحث پزشک خانواده و سیستم ارجاع در برنامه هفتم دیده شده است، ریاست‌جمهور هم خودشان تاکید بر این قضیه دارند. ولی هنوز حداقل در این بخش اول بودجه که ارسال شده است و جداول کلی، ما خیلی ردوپایی از این پزشک خانواده نمی‌بینیم. یا مثلا می‌روید در بخش کشاورزی، در بخش محیط‌زیست، در بخش حمل‌و‌نقل، در بخش آب، خیلی بررسی می‌کنیم. آن بحث‌هایی که در اولویت‌های برنامه هفتم دیده شده است ما فعلا در این بخش اول بودجه ردپای آن را کمتر می‌بینیم. در بخش مسکن کمی بهتر است. در بخش مسکن یکسری از بحث‌هایی که در برنامه هفتم دیده شده است اینجا مطرح شده است. در آموزش‌وپرورش در برنامه هفتم گفته شده است عدالت، بحث ارتقای آموزشی، کیفیت و عدالت آموزشی، تاکید شده است.
در معادن برنامه هفتم تاکید می‌کند به رویکرد‌های توسعه‌ای، درحالی که در بودجه چیزی که ما فهمیدیم بیشتر برنامه‌محور همچنان دارد به معادن نگاه می‌شود. یا بحث‌هایی که در ارتباط با صنایع وجود دارد اینکه تسهیلات مؤدی چقدر با اولویت‌های سندی که در برنامه هفتم دیده شده باشد تناسب دارد یا ندارد.
حمایت‌هایی که از سازمان‌های توسعه‌ای در حوزه سند در برنامه هفتم مورد تاکید قرار گرفته است، خیلی ردپای آن را در این بودجه نمی‌بینیم. مطالب دیگری که بین مجلس مطرح است بحث احکام دائمی است. یک تعداد احکام دائمی می‌بینیم که اصلا ربطی به ارقام بودجه ندارد، مثل یک قانون دائمی لابه‌لای احکام بودجه گذاشته شده است که باید پیگیری کنیم تا این احکام دائمی از بودجه حذف شود.
یکی از بحث‌هایی که بین مجلس و دولت وجود دارد بحث محرومیت‌زدایی است. ما احساس می‌کنیم اینکه در برنامه هفتم هم دیده شده است که فقر مطلق را به صفر برسانیم، این در بودجه کمتر دیده می‌شود، فعلا بحث محرومیت‌زدایی در حد مسوولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها در کنار مسائل دیگری مثل حاشیه‌نشین‌ها مطرح شده است که به نظر من دولت باید بیشتر نسبت به حمایت از اقشار آسیب‌پذیر توجه جدی‌تری داشته باشد.