ناکامی اروپا در متقاعد کردن «شی»

گروه بین‌الملل- با پیچیده‌تر شدن جنگ در اوکراین و بن‌بستی که اکنون به منظور برون‌رفت از آن وجود دارد، مدتی است که برخی از مقامات غربی روی نقش چین به منظور متقاعد کردن روسیه برای پایان دادن به جنگ متمرکز شده‌اند. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که همزمان با عدم محکوم کردن مسکو توسط پکن به واسطه حمله به اوکراین، چینی‌ها علاوه بر حفظ مناسبات خود با روسیه، یک طرح ۱۲ ماده‌ای نیز برای خاتمه دادن به درگیری‌ها ارائه کردند.
در همین راستا بود که سفر مقامات اروپایی به پکن با فاصله‌ای کوتاه با یکدیگر رقم خورد. در اولین مورد اولاف شولتس صدراعظم آلمان نخستین رهبر اروپایی بود که در نوامبر ۲۰۲۲ و پس از پایان یافتن محدودیت‌های همه‌گیری کرونا در چین به این کشور سفر کرد. سپس پدرو سانچز نخست‌وزیر اسپانیا در تاریخ ۳۱ مارس به پکن رفت و در آخرین مورد نیز امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه و اورسولا فوندرلاین رییس کمیسیون اروپا به صورت همزمان برای سفری سه روزه وارد پکن شدند.
گفتنی است وقتی ماکرون وارد چین شد در دیدارش با شی جین پینگ گفت که امیدوارم شما بتوانید پوتین را سر عقل آورده و به پای میز مذاکره بنشانید. ادعای ماکرون از آن جهت اهمیت می‌یابد که چین علاوه بر ارائه طرح صلح خود، در حال ترویج یک استراتژی جهانی است که نشان می‌دهد موضع پکن در راستای حل و فصل تنش‌ها در اوکراین است. در همین رابطه و در حالی که شی و پوتین روابط نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند و اخیرا رییس‌جمهوری چین به مسکو سفر کرده است، ‌هانس مول دانشیار ارشد موسسه مطالعات چین در برلین طی گفت‌و‌گویی با سایت دیپلمات می‌گوید: چینی‌ها روابط نزدیکی با اروپایی‌ها دارند و امیدوار هستند که توافقنامه جامع سرمایه‌گذاری میان اتحادیه اروپا و چین را احیا کنند. پکن همچنین معتقد است که از طریق بهبود روابط با اروپایی‌ها، می‌تواند روابط فراآتلانتیک آنها را با ایالات‌متحده سست کند؛ امری که به یکی از نگرانی‌های اصلی دولت بایدن تبدیل و باعث شد تا پیش از سفر ماکرون به پکن، رییس‌جمهوری آمریکا در گفت‌و‌گویی با ماکرون استراتژی کشورش در قبال چین را تشریح کند.
این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که ماکرون اخیرا بارها ابراز امیدواری کرده که چین بتواند از نفوذ خود بر روسیه جهت خاتمه جنگ استفاده کند؛ موضوعی که به گفته‌ هانس مول هر چند دیدگاه تمام رهبران اروپایی نیست، اما در عین حال با آن مخالفتی هم نمی‌شود. با این حال این استاد ارشد موسسه مطالعات چین معتقد است که اروپایی‌ها قادر به تغییر موضع اصولی چین نخواهند بود، چراکه دیدار اخیر شی جین‌پینگ و پوتین در مسکو ثابت می‌کند که چینی‌ها سیاست خاص خود در قبال همکاری با روسیه را دنبال خواهند کرد. در واقع هر چند چینی‌ها تاکنون سعی کرده‌اند که نشان دهنده نقش یک صلح ساز بی‌طرف باشند، اما تاکنون اقدامی جدی برای توقف جنگ انجام نداده‌اند. با این حال چند روز دیگر جوزف بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز قرار است به پکن سفر کند تا به گفته خودش چین را برای وظیفه اخلاقی‌اش در کمک به صلحی عادلانه در اوکراین متقاعد کند. در واقع بورل اصرار دارد موضع چین در قبال جنگ اوکراین کیفیت روابط میان اروپا و پکن را تعیین کند. در نشست خبری‌ای که بورل چند روز قبل در بروکسل با وزیر خارجه آمریکا داشت، آنتونی بلینکن تاکید کرده که آمریکا و اروپا باید به همراه ائتلافی گسترده از متحدان خود در جهان، اوکراین را به منظور پیروزی در جنگ یاری کنند.
تیر ماکرون به سنگ خورد
در همین رابطه شاهد هستیم که اورسولا فوندرلاین رییس کمیسیون اروپا که به همراه ماکرون به پکن سفر کرده‌، با دیدگاه‌های آمریکا در خصوص چالش امنیتی چین همسو است. او پیش از سفر به چین در یک سخنرانی دولت پکن را بازیگری جهت تغییر سیستماتیک نظم بین‌المللی توصیف کرد. با این حال رییس کمیسیون اروپا نیز مانند بورل معتقد است نحوه کنش چین در جنگ اوکراین بر نوع روابط پکن با اتحادیه اروپا تاثیر جدی خواهد داشت.
او همچنین از شی به خاطر حفظ دوستی با پوتین انتقاد کرده و راه‌حل سیاسی پیشنهادی چین برای بحران اوکراین را رد کرده و گفته هر طرحی که روسیه را تقویت کند به سادگی قابل اجرا نیست. در همین راستاست که‌ هانس مول به سایت دیپلمات توضیح می‌دهد: فوندر لاین به دلیل موقعیت منحصربه‌فردش به عنوان رییس کمیسیون اروپا، می‌تواند صریح‌تر از سران دولت‌های اروپایی صحبت کند. با این حال حتی در داخل کمیسیون و نیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا صداهای متفاوتی وجود دارد. به همین دلیل است که وضعیت پیچیده می‌شود. به عنوان مثال ماکرون در دیدار با شی جین‌پینگ تاکید می‌کند که ما و پکن نباید خود را از یکدیگر جدا کنیم و فرانسه به طور فعال متعهد به ادامه روابط تجاری با چین است.
به همین دلیل شاهد بودیم ماکرون در سفر خود با هیاتی متشکل از ۶۰ نفر از مدیران ارشد شرکت‌های فرانسوی از جمله ایرباس به پکن وارد شد؛ شرکت‌هایی که بسیاری از آنها خواهان تقویت مناسبات اقتصادی با چین هستند. اما در این رابطه استیو تسانگ مدیر موسسه SOAS چین در لندن توضیح می‌دهد: علی‌رغم نفوذی که لابی‌های تجاری ایجاد می‌کنند، تسلط ماکرون بر شی در حوزه سیاسی محدود است. به همین دلیل بعید است که شی جین‌پینگ به درخواست اروپایی‌ها در خصوص جنگ اوکراین اهمیت خاصی بدهد یا در مقابل آنها ناچار به عقب‌نشینی شود. در واقع سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن پکن در خصوص روابط میان اروپا و آمریکا بیشتر مورد تاکید شی قرار دارد که آن نیز با توجه به عمق روابط فراآتلانتیکی میان آنها چندان توسط چین تحت‌الشعاع قرار نخواهد گرفت.