میراث فرهنگی کشور نیازمند برنامه راهبردی ۵۰‌ساله است

«جهان‌صنعت»- رییس گروه حفاظت و مرمت ایکوم گفت: در حوزه میراث فرهنگی و حفاظت باید برنامه راهبردی ۵۰ ساله داشت و مسوولان بر اساس آن عمل کنند.
دومین نشست از سلسله نشست‌های یک عمر تجربه با حضور دکتر رسول وطن‌دوست، چهره فاخر میراث فرهنگی سال ۱۴۰۲ و همزمان با زادروز وی در سالن کنفرانس مجموعه نیاوران برگزار شد. این نشست با حضور سیداحمد محیط‌طباطبایی، رییس ایکوم، بیژن مقدم مدیر مجموعه نیاوران و جمع دیگری از علاقه‌مندان برگزار و مباحثی پیرامون نیازهای کنونی میراث فرهنگی کشور جهت پیشرفت و رسیدن به آرمان‌ها در این حوزه مطرح شد. رسول وطن‌دوست در این نشست با بیان خلاصه‌ای از سرنوشت کاری خود گفت: راه‌اندازی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی و کمک جهت راه‌اندازی رشته مرمت در کشور از جمله کارهای برجسته و مهمی است که توانستم در طول دوران فعالیتم در حوزه‌های اجرایی انجام دهم.
وی توضیح داد: با راه‌اندازی رشته مرمت در دانشگاه‌های کشور توانستیم بیش از ۳ هزار فارغ‌التحصیل در این حوزه داشته باشیم و ساخت آزمایشگاه مرمت با عنوان پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی در ۸ هزار متر‌مربع و بر اساس معیارهای روز جهانی در زمان خود از قدم‌های موثر حوزه مرمت بود. این آزمایشگاه جزو ۵ مرکز بزرگ دنیا بود که در فضای کنونی پژوهشگاه میراث فرهنگی احداث شده و با یک تونل زیرزمینی به موزه ملی ایران متصل می‌شد.
رییس گروه حفاظت و مرمت ایکوم ادامه داد: متاسفانه این آزمایشگاه که طرح اولیه احداث آن از سال ۱۳۵۲ آغاز و پس از طی سالیان طولانی و با مشقت‌ها و بودجه‌های فراوانی در سال ۱۳۸۴ به بهره‌برداری رسید، پس از مدت کوتاهی در سال ۱۳۸۸ تغییر کاربری یافت و به یک فضای اداری با عنوان پژوهشگاه میراث فرهنگی تبدیل شد. وی خاطرنشان کرد: پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ثروت عظیمی از لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در کشور بود که متاسفانه با تعطیلی و تغییر کاربری آن، این سرمایه عظیم را از دست دادیم.
رییس گروه حفاظت و مرمت ایکوم با بیان اینکه یکی از آرزوها و دغدغه‌هایش ایجاد «مدرسه مرمت» در ایران است، اظهار کرد: مدرسه با دانشگاه متفاوت است و مباحثی که به صورت آکادمیک در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود، در این مدرسه به صورت کارآموزی و عملی در رشته‌های مختلف کاربردی خواهند شد. این مدرسه می‌تواند مباحث مربوط به حفاظت و معرفی بهتر میراث فرهنگی را برای همگان در ایران و جهان تسهیل کند.
وی گفت: ایران اگر مهم‌ترین سرزمین تاریخی و فرهنگی در دنیا نباشد یکی از ۴ سرزمین نخست است و شایستگی آن را دارد که هر نوع سرمایه‌گذاری جهت اعتلا و حفاظت از میراث فرهنگی در آن انجام شود.
وطن‌دوست با بیان اینکه مرمت نوین همچون بسیاری از رشته‌های دیگر در کشور وارداتی است، توضیح داد: آنچه به عنوان مرمت نوین از آن یاد می‌شود از دهه ۴۰ خورشیدی در ایران آغاز شد. با مطالعه کتاب‌های متعدد در ۱۵ سال اخیر دریافتم که بسیار از گذشته خود یعنی آنچه در ۳ هزار سال گذشته در کشور اتفاق افتاده غفلت کرده‌ایم.
وی ادامه داد: موضوع مرمت قبل از هخامنشیان و تاکنون در کشور وجود داشته، اما آنچه در ایران مطرح بوده صحبت از روان و جان داشته، در صورتی که در اروپا بیشتر موضوع جسم مطرح است و اگر به درستی به گذشته رجوع کنیم بخشی از رویکردهای ما نسبت به میراث فرهنگی دچار تغییر و تحول می‌شود. وطن‌دوست ایران را جزو کشورهای منحصربه‌فرد در رشته مرمت از لحاظ کمی دانست و افزود: از لحاظ کیفیت جای کار بسیاری داریم و باید با فعالیت‌های مفید و سازنده کیفیت را بالا ببریم. وی تصریح کرد: از لحاظ رویارویی با مشکلات حوزه حفاظت در موقعیت خوبی قرار داریم، اما هنوز نتوانسته‌ایم بخش خصوصی را آنقدر تقویت کنیم که وظیفه حفاظت از میراث فرهنگی را برعهده بگیرد. حفاظت از میراث فرهنگی وظیفه آحاد مردم و بخش خصوصی است و دولت تنها باید نقش نظارتی در این حوزه ایفا کند. این کارشناس مرمت درخصوص مرمت آثار و ابنیه توسط دولت یا بخش خصوصی اظهار کرد: یکی از نمونه‌های موفق حفاظت از میراث فرهنگی در دنیا کشور ایتالیا است که در این حوزه نسبتا موفق عمل کرده، بعد از جنگ جهانی دوم بحث حفاظت را رفته‌رفته به شهرداری‌ها، شرکت‌ها و موسسات واگذار کرد و بخش خصوصی در این حوزه تقویت شد و در زمان حاضر وزارت هنر و میراث فرهنگی ایتالیا تنها نقش نظارتی ایفا می‌کند.
وی توضیح داد: از سال ۱۳۰۱ تاکنون نگهداری میراث فرهنگی در ایران دولتی بوده است. از دهه ۱۳۸۰ درب‌های دولت تا حدودی گشوده و بخش خصوصی نیز کمی وارد این حوزه شد، اما آنچه انجام‌شده کفایت نمی‌کند و فرآیند سپردن کارها و تقسیم‌بندی و رتبه‌بندی آثار باید با دقت بالایی انجام شود.
این پژوهشگر میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه اشاعه فرهنگ حفاظت از میراث فرهنگی در کشور امر بسیار مهمی است، خاطرنشان کرد: نگهداری از میراث فرهنگی عظیم و گسترده ایران نیاز به ۱۰ لشکر دارد؛ از این رو در سطح کلان وزارت میراث فرهنگی باید افق ۵۰ یا صدساله ترسیم و با این نگاه که میراث فرهنگی ماندگار است، حفاظت و نگهداری از آن به بخش خصوصی واگذار شود. میراث فرهنگی یکی از بزرگ‌ترین ثروت‌های کشور و از نفت هم با ارزش‌تر است، چراکه نفت روزی تمام می‌شود، اما میراث فرهنگی روز‌به‌روز ارزشمندتر می‌شود.