میانه؛ گزینه ایده‌آل ایرانگردی در فصول گرم

گروه فرهنگ و گردشگری- شهر میانه را در گذشته دروازه آذربایجان می‌دانستند و قدمت آن به پیش از تاسیس سلسله هخامنشیان و پادشاهی مادها یعنی چیزی حدود ۳هزار و ۲۰۰سال پیش می‌رسد.
این شهر با توجه به سبقه بلند تاریخی‌اش، آثار کهن بسیاری را در خود جای داده است و البته اقلیم مناسب نیز موجب شده که در عین حال از جاذبه‌های طبیعی درخوری هم بهره‌مند باشد.
مسجد سنگی ترک، پل دختر، پل میانه، قلعه دختر، شهر سوخته کاغذکنان، پل پردلیس، پل بقرآباد، کاروانسرای جمال‌آباد و بقعه امامزاده اسماعیل و قلعه نجفقلی از جمله آثار تاریخی این شهر هستند.
در مورد جاذبه‌های طبیعی میانه هم می‌توان به منطقه حفاظت شده کاغذکنان، آبشار بلوکان و آبشار سد آیدوغموش اشاره داشت.
باتوجه به نزدیک شدن به فصول گرم سال، سفر به میانه می‌تواند انتخاب خوبی برای مسافران باشد؛ گشت‌وگذار در این شهر استان آذربایجان‌شرقی این فرصت را به گردشگر می‌دهد که در کنار لذت از اقلیم و آب‌وهوایی مناسب، جاذبه‌های متعدد تاریخی و طبیعی شهر را نیز از نزدیک ببیند.
قلعه‌ای بر بلندای قافلانکوه
قلعه دختر یا قیز قالاسی یکی از جاذبه‌های تاریخی زیبای میانه و استان آذربایجان‌شرقی که برخی مورخان قدمت آن را به زمان اردشیر درازدست، پسر خشایارشا هخامنشی نسبت داده و برخی دیگر معتقدند مربوط به قرن هفتم هجری است.
درباره وجه تسمیه قلعه دختر میانه، روایات و داستان‌های مختلفی نقل شده است؛ به‌عنوان مثال، در سیاحت‌نامه شارون آمده است: «قلعه دختر که اردشیر آن را بنا کرده، قلعه مخروبه‌ای در قله کوهستان است که ایرانیان آن‌ را قلعه دختر می‌نامند و حکایت می‌کنند که اردشیر این دژ را برای بازداشت شاهزاده خانم اصیل و عالی‌تباری بنا کرده است.»
از آنجایی که این اثر ثبت ملی‌شده بر بالای قافلانکوه واقع شده است، با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از راهنمای زبده می‌توانید هم فرصت بهره‌مندی از لذت کوهنوردی را داشته باشید و هم از این اثر تاریخی بازدید کنید.
برخی باستان‌شناسان معتقدند که این قلعه مانند قلعه دخترهای دیگر برای ایزدبانو ناهید (آناهیتا) ساخته شده‌ است.
پرستشگاه‌های این ایزدبانو را اغلب در بلندی‌ها می‌ساختند و حاکمان و بازرگانان و کشاورزان هر سال با هدایای نفیس عازم این پرستشگاه‌ها می‌شدند.
در گویش محلی نام این قلعه «قیز قالاسی» به‌معنای قلعه دختر است. با توجه به آثار به‌جامانده ظاهرا قلعه دختر در سه‌طبقه ساخته شده که در اثر گذشت زمان، سقف‌های چوبی به‌خصوص در قسمت کناری ورودی اصلی به داخل قلعه فروریخته‌اند. این قلعه نه‌تنها وسایل ایمنی و آب‌انبار داشته، بلکه در آن تمامی تدابیر لازم برای زندگی طولانی مهیا بوده است. ارتفاع باروی این قلعه به ۱۴متر می‌رسد که ۲۴برج دیده‌بانی مخروبه دارد. در میان قلعه دومنبع آب وجود دارد که مانند آبگیر یا سد ساخته شده بودند و آب مورد نیاز ساکنان قلعه را تامین می‌کردند.
مسجدی از جنس سنگ و تاریخ
در ۲۹کیلومتری شمال‌شرق میانه و در روستای ترک، مسجدی سنگی و قدیمی به جای مانده است که یک شاهکار معماری محسوب می‌شود.
شیوه معماری و مصالح ساختمانی به‌کار رفته در بنای مسجد ترک، نشان از تاریخ درخشان هنر و معماری در قرون گذشته ایران دارد. بنای مسجد و نمای بیرونی آن، یکپارچه از سنگ ساخته شده ‌است. کنده‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های آن‌ که با خط نستعلیق تزیین‌ شده‌، حکایت از دقت، نبوغ و ظریف‌کاری معماران ایرانی آن دارد. افزون بر این محراب و ستون‌های این مسجد، به‌گونه‌ای شگفت‌آور با سنگ‌های یکدست و قرمز، آذین شده‌اند و جلوه‌ای خیره‌کننده دارند.
یکی از ستون‌های این مسجد، ظاهری متفاوت با سایر ستون‌ها داشته و به نظر می‌رسد در زمان مرمت به‌جای ستون اصلی کار گذاشته شده است. این مسجد ۱۰قسمت متمایز دارد. ساختمان اصلی آن تماما از سنگ ساخته شده است و شبستان‌های آن را بعدها با آجر پی ریخته‌اند. در ضلع جنوب‌غربی مسجد نیز آرامگاهی وجود دارد که به بانی یا معمار مسجد منتسب است.
به احتمال زیاد قدمت بنای مسجد به قرن ششم می‌رسد اما برخی نیز معتقدند که این مسجد در قرن هشتم و در دوران حکومت مغول‌ها، به دست سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) ساخته شده است.
روی دیوارهای سنگی این مسجد تاریخ‌های ۱۰۱۶ و ۱۲۸۲قمری دیده می‌شود که نشان از مرمت این مسجد در زمان شاه‌عباس صفوی و ناصرالدین‌‌شاه قاجار دارد. در کتیبه دیگری که روی سنگ‌های میان دوپنجره قرار گرفته است، اسامی کارفرما، بانی، کنده‌کار و معمار یا بنای مسجد مشاهده می‌شود. این اثر تاریخی به سبب اهمیتی که به لحاظ تاریخ و معماری دارد، در سال ۱۳۴۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منطقه حفاظت‌شده کاغذکنان
یکی از مقاصد ویژه طبیعت‌گردی میانه، منطقه حفاظت‌‌شده کاغذکنان است که ۵۰۶۲۴هکتار مساحت دارد.
این منطقه حفاظت‌شده، در جنوب شهرستان میانه واقع شده است. منطقه حفاظت‌‌شده کاغذکنان به لحاظ زمین‌ریخت‌شناسی دارای سه‌واحد کوهستانی، تپه‌ای و دشتی است.
یکی از دیدنی‌های این بخش رودخانه قزل‌اوزن است که نه‌تنها منبع آب جانوران منطقه است، بلکه یک خرد زیستگاه نیز شمرده می‌شود.
منطقه محافظت‌شده کاغذکنان به شکل دشتی بوده و با تپه ماهورهای کم‌ارتفاع، یکی از زیستگاه‌های آهو در ایران به حساب می‌آید. در بخش‌های شمال‌شرق این منطقه سطح ارتفاع بالاتر است. پوشش جانوری این بخش شامل حیواناتی همچون کل و بز، پلنگ، خرگوش، سنجاب زمینی و خفاش است.
پوشش گیاهی این محدوده نیز در نوع خود جالب توجه است و از مهم‌ترین گیاهان این بخش می‌توان به علف پشمکی، ازگیل، بید، دوشان آلماسی، گلابی وحشی، بلوط و زبان گنجشک اشاره داشت.
بازار سنتی و سوغاتی‌های میانه
یکی از جاذبه‌های ویژه اکثر شهرهای ایران بازار سنتی و سوغات و صنایع‌دستی است که در این بازارها عرضه می‌شود.
«بازار بزرگ میانه» یکی از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین بازارهای این شهر است که در آن می‌توانید سوغاتی‌ها و صنایع‌دستی این شهر را تهیه کرده و با خود به یادگار ببرید. سوغاتی‌های خوراکی میانه شامل ایشلی فطیر، کمبوزه، سیب، برنج، لبنیات، عسل و گیاهان دارویی است.
از جمله صنایع‌دستی و ساخته‌های مبتنی بر هنرهای سنتی این شهرستان نیز می‌توان به جارو، گلیم و قالی‌های میانه اشاره داشت.
در سفر به میانه فرصت امتحان غذاهای سنتی این شهر خصوصا «آبگوشت بامیه» را از دست ندهید.
در نظر داشته باشید که آشنایی با خوراک و صنایع‌دستی منطقه‌ای که به آن سفر کرده‌اید، می‌تواند اطلاعات زیادی را درخصوص مردمان شهر مقصد برایتان آشکار کرده و لذت گردشگری را برای شما دوچندان کند.