موضوع باغات محرمانه شد!

«جهان‌صنعت»- خیز دوباره شهرداری تهران برای ساخت‌وساز در باغات باقیمانده تهران خنثی نشد‌. در حالی که قانون و نهادهای نظارتی صدور پروانه برج‌باغ را ممنوع کرده‌اند، بخشنامه جدیدی از سوی معاونت امور مناطق شهرداری تهران صادر شده که بار دیگر این پروژه‌های مخرب را احیا می‌کند. در چنین شرایطی دیروز چمران، رییس شورای شهر تهران در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره اینکه چرا بخشنامه مجوز ساخت‌و‌ساز در املاکی که بخشی از عوارض خود را در گذشته پرداخت کرده و درخواست پروانه
بر اساس برج‌باغ داشتند باطل نشد و تنها متوقف شد، گفت: «‌مسائل داخلی خودمان است توضیح نمی‌دهم.» چنین سخنی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته چرا که مشخص نیست به چه دلیل موضوع باغات هم محرمانه شده است. این در حالی است که در اسفند‌۱۴۰۳ جلسه‌ای با حضور شهردار تهران، معاونان و مدیران شهری برگزار شد که در آن مصوبه‌ای مبنی بر صدور پروانه برج‌باغ برای املاکی که بخشی از عوارض خود را پرداخت کرده‌اند، ابلاغ شد. این در حالی است که در سال‌های اخیر بازرسی کل کشور، قوه قضاییه و وزارت راه‌و‌شهرسازی بارها مخالفت صریح خود را با این رویه اعلام کرده‌اند و حتی مصوبه شورای شهر تهران در سال۱۳۹۷ برای صدور پروانه ۶۲ باغ نیز ابطال شد. پیشتر، در سال گذشته، حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی بخشنامه‌ای مشابه را بر اساس تفسیری اشتباه از قوانین منسوخ صادر کرد که با واکنش جدی کارشناسان و فعالان اجتماعی روبه‌رو شد. در نهایت بازرسی کل کشور و سایر نهادهای مسوول دستور لغو این بخشنامه را صادر کردند اما اخیرا معاونت امور مناطق، اقدام به صدور دستورات جدیدی برای اجرای برج باغ کرده است. این اقدام در حالی صورت گرفته که قوانین بالادستی و نهادهای نظارتی صراحتا اجرای چنین طرح‌هایی را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. در بخشنامه جدید که به امضای مدیرکل دفتر تدوین ضوابط، نظارت و صدور پروانه شهرسازی رسیده، آمده است: «‌در راستای مساعدت به درخواست‌های صدور پروانه ساختمانی در املاک دارای سابقه باغ و با توجه به مصوبه جلسه مورخ 11/۱۲/۱۴۰۳ شهرداری تهران، مقرر گردید در صورت پرداخت بخشی از عوارض مربوطه، صدور پروانه ساختمانی مطابق ضوابط طرح تفصیلی بلامانع باشد.»
جلوی ساخت‌و‌ساز غیر‌قانونی در باغات را گرفتیم!
مهدی عباسی، عضو شورای شهر نیز در این‌باره گفته بود: «با ورود رییس شورا، جلوی ساخت‌وساز غیرقانونی در باغات گرفته شد. تصمیمات در این سطح نیازمند هماهنگی با شوراست و نباید بدون نظارت انجام شود،همچنین باید مراقب سوءاستفاده‌ها و حواشی بود چرا که برخی به دنبال منافع خاص در پرونده‌های باغات هستند. نظارت شورا مانع این اقدامات خواهد شد.» حالا اما خبر از محرمانگی آن می‌آید. این بدین معنی است که زور افراد خاص بر شورای شهر تهران نیز چربیده است.
این‌بار نا‌امید شدیم!
امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس شهری با اشاره به نابودی باغات تهران به «جهان‌صنعت» گفت: هنوز از اینکه رییس شورای شهر تهران درباره مصوبات باغات تهران سخنی نگفته و آن را محرمانه تلقی کرده دچار شوک هستیم. چنین سخنانی برای افکار عمومی نا‌امید‌کننده است. مگر می‌شود موضوعی به این مهمی برای جامعه اهمیت نداشته باشد!؟ به نظرم براي اينکه سيستماتيک جلو برويم و بگوييم که چرا باغ‌هاي تهران ويران مي‌شود و به راه‌حل براي آن برسيم، بايد کمي با غرب و مدرنيته غرب آشنا شويم. وقتي کليسا دچار انحطاط مالي شد و شروع کرد به فروش زمين‌ها، ادامه اين منجر شد به سقوط اخلاقي. اگر سرمايه‌داري را پازل 40قطعه بدانيم، حتما 10قطعه آن از کليسا مي‌آيد يعني چطور شد سود که حرام بود، حلال شد و سرمايه‌داري از آن نشات گرفت. اين پازل‌ها را که بشناسيم، سرمايه‌داري پديد مي‌آيد اما سرمايه‌داري چه تحولاتي داشته است؟ سرمايه‌داري تجاري، چطور سرمايه‌داري صنعتي شد؟ سرمايه‌داري صنعتي چطور سرمايه‌دار انحصاري شد؟ دولت ادغام مي‌شود در اقتصاد متشکل جهاني.
وی افزود: وقتي سرمايه‌داري مي‌آيد، ارزش‌ مبادله جاي ارزش ‌مصرف مي‌آيد و ميل به انباشت شکل مي‌گيرد. ما بايد از اين بحث‌ها تمثيل‌هايي بگيريم براي مسئله خودمان. قبل از اينها بايد ويژگي‌هاي کشور خودمان را بشناسيم. ما در شرايط جامعه لحظه‌اي هستيم؛ يک لحظه برق مي‌رود، آب نيست و تانکر مي‌آيد يعني شما نمي‌توانيد برنامه‌ريزي کنيد. اين شرايط که پيش مي‌آيد، مردم جدا مي‌شوند و سرمايه اجتماعي به صفر مي‌رسد و خبرگيري به خارج از کشور مي‌رود. اين بحث‌ها مي‌آيد و مي‌گوييم ارزش مبادله آمده است، جامعه قطبي مي‌شود و عده‌اي در بالا در دولت ادغام شدند درنتيجه هرکاري بخواهند مي‌کنند. کجا سود مي‌دهد؟ کندن درخت سود مي‌دهد، کجا سود مي‌دهد؟ ساختمان‌سازي سود مي‌دهد.
این جامعه‌شناس بیان کرد: من نمي‌گويم در نظام اداري، آدم باتجربه نيست اتفاقا مملو از آدم باتجربه است اما کاره‌اي نيستند. در شرايط روزمره‌شدن بايد تصميمات مشارکتي گرفت که مردم پاي کار بيايند. در شرايط حال‌حاضر ايران، توجهي به شرايط جامعه نمي‌شود. جامعه‌شناسان که بايد دماسنج باشند، کجا هستند؟ وقتي سرمايه اجتماعي نيست و فقر به‌حدي مي‌رسد که اکثريت جامعه، نزديک به جامعه هستند، مگر مي‌توانيد بخشنامه دهيد و مگر اصلا قانون اجرا مي‌شود؟
او ادامه داد: درواقع سرمايه‌داري نادان، باغ‌ها را تخريب کرده است. البته اين فقط ناداني نيست، بايد نکات ديگري هم به آن اضافه شود؛ سرمايه‌داري نادان باتوجه به سودجويي لحظه‌اي، به‌اضافه ندانم‌کاري بزرگ کساني که اين کار به‌عهده آنهاست. سرمايه‌داري اصلا اينطوري که آن را مي‌فهميم نيست. اولين مشکل ما اين است که سرمايه‌داري را درست نفهميديم. ما احساس با طبيعت را از دست داده‌ايم، ما از طبيعت جدا شده‌ايم، فرد دودوتا چهارتا مي‌کند، باغ را تخريب مي‌کند، ساختار را فاسد مي‌کند، بايد از سمت خرد بياييم و به ساختار برسيم. اين آوار فاجعه‌بار تحريم از مدرنيته سرمان آمده است. اينجاست که واژه سرمايه‌داري نادان طماع و زودبازده معنا مي‌دهد. وقتي به سود مي‌رسيد، 300 تا 400سال سود مي‌بريد. اين سرمايه‌داري قمارخانه‌اي، اروپا و آمريکا را هم نابود کرد. موضوع ديگر براي حفظ باغات از نظر من، مشارکت بيشتر زنان است. 40سال است که مي‌گويند رهايي و توسعه ايران دست زنان ايران است؛ زنان ايراني نه اينکه از ما جدا هستند اما چون محدود بودند مثل ما فاجعه‌بار تخريب نکردند و نمي‌کنند بنابراين در موضوع حفظ باغات تهران هم مي‌توانند تاثير بيشتري داشته باشند.
اهمیت باغ‌ها در تهران
امیرلطفی حقیقت، کارشناس شهری نیز درخصوص اهمیت باغات تهران به «جهان‌صنعت» گفت: در گذشته باغ در تهران به‌معناي امروزي نبود، بخشي از زندگي ما بود. افراد زيادي بودند که شغل‌شان باغداري بود. چهار نوع باغ داريم؛ باغ‌هاي مثمر، باغ با درختان غيرمثمر، باغ توامان و حياط‌هاي بزرگي که در آنها درخت کاشته مي‌شود. موضوع ساده نيست و عوامل اقتصادي زيادي در کار است. من موردي را به‌خاطر مي‌آورم؛ فردي 40سال‌پيش زميني داشت و در آن درخت کاشته بود، بعد از مدتي نمي‌توانست به باغش دست بزند و در آن ساخت‌وساز انجام دهد. درحالي‌که زمين کناري آن که متعلق به برادرش بود و زمين باير بود، به‌راحتي ساخت‌وساز کرد. درواقع به زبان ساده بايد بگويم، باغداري به‌صرفه نيست و گاهي زيان دارد. براي نگهداري باغات، چند موضوع اساسي وجود دارد؛ مثل مشکل تامين آب، وراثت و تعيين شغل. به ‌اين ‌معنا که وقتي به کسي مي‌گوييم باغ را حفظ کن به ‌اين ‌معناست که بايد شغلت را هم به باغداري تغيير دهي.
وی افزود: درحالي‌که براساس اصل 44 قانون اساسي، تعيين‌شغل برخلاف قانون است. درواقع باغداران دچار بي‌عدالتي بزرگي هستند. تاکنون راه‌حل‌هاي مختلفي براي حفظ باغ‌ها صورت گرفته که يکي از راه‌حل‌ها حفاظت خشک بود. به‌اين‌معنا که هيچ تغييري در اراضي صورت نمي‌داديم و مي‌گفتيم که باغ بايد در هرحالتي حفظ شود. با اين‌ نگاه اولين طرح جامع اراک هم نوشته شد. در آن ‌زمان اراک 3هزار باغ داشت و براي دومين‌بار وقتي به آن رجوع کرديم و خواستار اصلاح آن شديم، متوجه شديم که تنها 300باغ از آن ‌تعداد باقي مانده است چون افراد خودشان روي باغ‌ها آهک مي‌ريختند. راه‌حل بعدي، 30-70 بود. به‌اين‌معنا که 30درصد از فضا به باغدار داده مي‌شد تا در آن متناسب با زمين ساخت‌وساز کند و 70درصد باقيمانده به شهرداري واگذار مي‌شد به ‌اين ‌اميد که باغ نگهداري و حفظ شود اما اين راه‌حل هم جواب نداد چون با مشارکت در بخش باقيمانده ساخت‌وساز صورت مي‌گرفت.
این کارشناس شهری در ادامه بیان کرد: در طرح مکان‌يابي به ساختمان‌هاي بلند تهران فکر کرديم تا بتوانيم راه برد- برد پيدا کنيم. به ‌اين ‌معنا که باغداران در 15درصد زمين که درختي وجود ندارد در ارتفاعي که به عمق زمين مربوط است، ساخت‌وساز انجام دهند و 85درصد زمين باغ باقي بماند. من تصور مي‌کردم اين‌طرح، طرح خوب و جامعي باشد اما براي همين 15درصد هم مشخص نيست که 100درصد جواب داده باشد؛ نه حفاظت خشک، نه معامله‌کردن. به‌نظرمن فقط يک راه‌حل وجود دارد که منفعت عمومي را هم در نظر بگيرد و آن‌ هم اين است که شهرداري و وزارت کشور ازطريق اعطاي زمين معوض، باغ را حفظ و نگهداري کند.