مسکن در دولت پزشکیان

علی نوذرپور*
شاید مهم‌ترین ویژگی دولت پزشکیان توجه به مدیریت امور محلی در شهرداری‌ها و دهیاری‌ها باشد به این معنی که وظایفی از جنس امور محلی از دولت منتزع شده و به مدیریت امور محلی واگذار خواهد شد. امری که از برنامه پنج ساله دوم توسعه تا برنامه
پنج ساله ششم و نیز در سایر قوانین موضوعه به تکرار مورد تاکید قرار گرفته و گام‌هایی در دولت‌های مختلف در این راستا برداشته شده است. مهم‌ترین اقدام دولت‌ها برای اولین‌بار در دولت خاتمی و ریاست دکتر عارف بر سازمان برنامه‌وبودجه … صورت پذیرفت و طی تفاهمنامه‌ای با وزارت کشور مقرر شد. 23وظیفه از دولت به شهرداری‌ها واگذار شده و بعدها در دولت اول روحانی که پیش‌نویس لایحه مدیریت شهری توسط وزارت کشور تهیه و به دولت ارائه شد اما هیچ‌گاه وظیفه‌ای از دولت منتزع نشد حتی در زمان ریاست شهردارانی به قوه مجریه و مقننه نیز اتفاقی صورت نپذیرفت (دکتر احمدی‌نژاد و دکتر قالیباف).
چرا باید به دولت پزشکیان باور داشت؟ اولین بارقه امید در صدور دو بیانیه مهم انتخاباتی ایشان در ایام انتخاباتی صورت پذیرفت. بیانیه‌های مهم برای شهرداران، دهیاران و شوراهای اسلامی کشوری که به امضای رییس ستاد انتخاباتی با امید (مقیمی) صادر شد. در این بیانیه‌ها بر تمرکززدایی از دولت و واگذاری‌ امور به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تحت نظارت شوراها اشاره شد. از جمله این وظایف قابل واگذاری چند مورد اساسی ذیل است که تاثیر جدی بر حوزه مسکن خواهد داشت.
1-واگذاری امور زمین شهری به شهرداری‌ها موجب خواهد شد که طرح‌های توسعه شهری (طرح‌های جامع، هادی و تفصیلی) اجرایی شده و به سرانه‌های خدمات عمومی چون سرانه‌های آموزشی، بهداشتی، تفریحی و مانند اینها محقق شوند و مهم‌تر اینکه شهرداری‌ها با در اختیار داشتن اراضی شهری به تولید مسکن اجتماعی و مسکن استیجاری پرداخته و با توجه به سایر ابزارهای قانونی، مادی و اداری در اختیار موجبات رونق مسکن را فراهم آورند.
2-واگذاری تهیه طرح‌های توسعه شهری، شهرداری‌ها را قادر خواهد ساخت که این طرح‌ها را متناسب با مقتضیات محلی تهیه کرده و مسکن به عنوان کالای محلی در طرح‌های توسعه شهری مورد مطالعه و برنامه‌ریزی قرار گیرد و امکان تحقق سرانه‌های مسکونی با توجه به دو ابزار مهم زمین شهری و طرح‌های توسعه شهری فراهم آید.
3-واگذاری تولید مسکن اجتماعی و مسکن استیجاری به شهرداری‌ها با توجه به واگذاری دو بند اول یادشده این امکان و فرصت را برای مدیریت امور محلی فراهم خواهد آورد که اولا مسکن به عنوان کالای محلی متناسب با مقتضیات محلی (اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) تولید شود، ثانیا با توجه به حضور شوراها به عنوان منتخبان محلی در ارکان مدیریت شهری، مشارکت مردم و نظارت آنها بر این امر فراهم آید. ضمنا پاسخگویی حاکمیت در امر مسکن را به لایه‌های اول و پایین حاکمیت برده و از بروز نارضایتی‌ها در سطح ملی جلوگیری کند. به این ترتیب شوراها در امر مسکن پاسخگوی مردم خواهند شد.
با واگذاری امور یادشده دولت از بار وظایف تصدی‌گری در حوزه‌های مسکن و شهرسازی خلاصی می‌یابد و راه برای واگذاری امور دیگر به ویژه در حوزه‌های زیربنایی چون توزیع آب، فاضلاب و برق باز می‌شود و مسیر حرکت دولت برای انجام وظایف صرف حاکمیتی فراهم می‌شود.در چنین وضعیتی دولت به امور حاکمیتی، کاهش تورم و رونق تولید پرداخته و بستر را برای رشد اقتصادی کشور فراهم می‌آورد. رشد اقتصادی برای آحاد جامعه رشد درآمد و توانمندی مالی را ایجاد می‌کند و امکان ابتیاع مسکن را برای شهروندان فراهم می‌آورد.و اما اقداماتی که شهرداری‌ها باید در تولید مسکن و رونق آن انجام دهند، عبارت است از:
1- برای املاک فاقد سند مالکیت، پروانه ساختمانی نیر صادر شود. البته این پروانه به نام اشخاص صادر نمی‌شود بلکه به نام ملک با مشخصات ثبتی معین صادر شد و در صورت هرگونه معارض برای زمین، مشکلی برای مسکن تولید شده ایجاد نمی‌شود.
2- ساماندهی سکونتگاه‌های مردم تحت عنوان سکونتگاه‌های غیررسمی در اولویت شهرداری‌ها قرار گیرد و در راستای سیاست‌های عدالت‌محور رییس‌جمهور پزشکیان، سنددار شدن آنها در دستور کار حاکمیت قرار گیرد و با اعمال چند سیاست محوری ذیل، اسکان جمعیت مهاجر به کلانشهرها و شهرهای بزرگ یا اقتصادی رسمیت و قانونیت یابد:
الف- پیشگیری و تحدید
ب- بهبود امکانات و خدمات زیربنایی
3- احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری – که مساحت قابل‌توجهی از شهرها را به خود اختصاص داده است- . در اولویت بعدی شهرداری‌‌ها قرار گیرد و از توان و ظرفیت توسعه درونی شهرها برای تولید مسکن استفاده شود. امری که قرار بود در اجرای سیاست‌های کلی نظام طی دو برنامه پنج‌ساله توسعه چهارم و پنجم محقق شده که به دلیل عدم همراهی دولت‌ها در این سال‌ها صرفا بخشی از اهداف مقرر توسط شهرداری‌ها محقق شده است که در صورت توجه وزارتخانه‌های کشور و راه‌وشهرسازی و بانک‌ها، شهرداری‌ها خواهند توانست نوسازی شهرها را محقق سازند و هم بخشی از نیازهای جوامع شهری به مسکن را برآورده کنند.
* معاون اسبق سازمان شهرداری‌ها
و دهیاری‌های وزارت کشور