مسير خروج بورس از ركود

سهیلا نقی‌پور*
رکود در بازارهای مالی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فعالیت‌های اقتصادی به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابند. این کاهش فعالیت می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله تولید، مصرف و سرمایه‌گذاری مشاهده شود. در بازارهای مالی هم رکود معمولا با کاهش ارزش سهام، کاهش حجم معاملات و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران همراه است.سیاست‌های پولی و شوک‌های سیاسی مانند جنگ‌ها، بحران‌های مالی جهانی، تغییرات شدید در قیمت جهانی کامودیتی‌ها و پابرجا بودن تحریم‌ها می‌توانند باعث ایجاد شوک در اقتصاد و منجر به رکود شوند.در چنین مواقعی سرمایه‌گذاران تمایل دارند سرمایه‌گذاری‌های خود را کاهش دهند یا به طور کامل متوقف کنند.
مخصوصا در شرایط بحران‌های سیاسی سرمایه‌گذاری‌های با ریسک بالا مانند سهام آسیب بیشتری می‌بینند و رکود در این بازارها عمیق‌تر است و این کاهش سرمایه‌گذاری به رشد اقتصادی هم آسیب می‌رساند.به عنوان مثال بحران مالی سال ۲۰۰۸ یکی از بزرگ‌ترین شوک‌هایی بود که  اقتصاد جهانی به‌خصوص بازارهای مالی ایالات‌متحده تجربه کرد اما برای اینکه بازارهای مالی آمریکا بتوانند از بحران عبور کنند دولت آمریکا اقداماتی را انجام داد. دولت آمریکا با خرید اوراق قرضه دولتی و دارایی‌های با ریسک بالا از بانک‌ها نقدینگی زیادی را وارد سیستم بانکی کرد. این اقدام به بانک‌ها کمک کرد تا وام‌دهی خود را افزایش داده و از ورشکستگی جلوگیری کنند، همچنین فدرال‌رزرو با کاهش شدید نرخ بهره هزینه‌های وام‌گیری را کاهش داد و به این ترتیب به شرکت‌ها و خانواده‌ها کمک کرد تا بتوانند به راحتی به منابع مالی دسترسی پیدا کنند. از دیگر اقدامات مهم دولت آمریکا برای خروج از بحران مالی و رکود، کمک مالی به شرکت‌های خودروسازی بود و توانست از ورشکستگی این صنعت مهم جلوگیری کند. بعد از این اقدامات و دیگر کارهای موثر از این دست بود که شرایط اقتصادی بهبود و برنامه‌های اقتصادی دولت اجرا شد و اعتماد سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی از جمله سهام به دلیل بهبود اوضاع به تدریج افزایش یافت و این امر باعث رشد شاخص‌های بورسی شد. در کشور ما هم یکی از کارهای مهمی که می‌تواند بورس کشور را از رکود خارج کند، کاهش نرخ بهره است.بالا بودن نرخ بهره و نزدیک به نرخ تورم جذابیت سرمایه‌گذاری پر‌ریسک  مانند سهام را به شدت کاهش می‌دهد، همچنین ارائه راهکارهایی برای خارج شدن دو خودروساز بزرگ بورس از زیان از جمله ارائه محصولات این خودروسازان در بورس کالا می‌تواند به بهبود وضعیت بنیادی این دو شرکت کمک شایانی کند؛ دو شرکتی که به عنوان لیدرهای بازار سهام شناخته می‌شوند به گونه‌ای که طی سالیان گذشته هر زمان سهام این دو شرکت رشد می‌کردند، بازار سرمایه هم تکانی می‌خورد و از رکود خارج می‌شد و روند مثبتی را آغاز می‌کرد. در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شاهد عرضه محصولات ایران‌خودرو و سایپا در بورس کالا بودیم که گزارشات عملکرد آنها نشان از کاهش زیان این دو خودروساز می‌داد اما پس از خروج محصولات آنها از بورس کالا دوباره به چرخه زیان انباشته خود ادامه دادند و وضعیت اسفناک را رقم زدند.
از دیگر اقداماتی که دولت می‌تواند اعتماد را به بازار سهام برگرداند علاوه بر ورود نقدینگی جهت حمایت از سهام ، انتشار اوراق تبعی جهت بیمه کردن سهام است. با این اوراق سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال راحت‌تر اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.
کاهش تعداد نرخ‌های موجود در بازار ارز و کم کردن فاصله نرخ دلار بازار آزاد از دیگر اقدامات مهمی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت و هم در بلند‌مدت برای بورس موثر باشد البته تمامی این موارد در گرو بهبود شرایط اقتصادی کل صنایع و دولت است. تا زمانی که دولت بخواهد با سیاست‌هایی از جمله قیمت‌گذاری دستوری و صدور بخشنامه‌ها ضدبازار سرمایه به کار خود ادامه دهد، هیچ‌گونه تغییری در میزان رکود در بازار سهام رخ نخواهد داد.
* کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه