مزایای عرضه خودرو در بورس

سید‌جواد درواری*
صنعت خودروسازی در کشور باوجود بهره‌مندی از انواع حمایت‌های دولتی در طول سال‌های متمادی، هنوز توانایی رقابت با خودروسازان متوسط دنیا را ندارد. تحلیل چالش‌های دولت در کارآمد‌سازی سیاست‌های حمایتی یا همان مدیریت رانت در صنعت خودروسازی، یکی از مسائل اصلی این صنعت است. تغییرات سیاسی و بی‌ثباتی اقتصاد کلان هم بر مشکلات این صنعت افزوده است. در سطح صنعت نیز توانمندی پایین ‌فناوری و سازمانی، مانع جذب فناوری‌های مختلف می‌شود. همچنین ساختار مالکیتی، زمینه دخالت دولت در صنعت را فراهم کرده و از طرف دیگر، بخش زیادی از سرمایه خودروسازان را در پدیده‌ای به نام سهامداری چرخه‌ای بلوکه کرده است. در تحلیل مدیریت رانت صنعت خودروسازی می‌توان گفت مراحل اولیه رشد و توسعه صنعت خودرو با کمک و هدایت دولت اتفاق افتاده ولی برای ارتقای کمی و کیفی صنعت خودروسازی و حرکت به سمت فعالیت‌های پیچیده‌تر، مکانیزم‌های مدیریت رانت در سه سطح سیاست، سیاستگذاری و صنعت نیازمند تحولات جدی است. در این‌ بین قیمت‌گذاری دستوری نیز آسیب جدی به این صنعت وارد کرده است. در حال حاضر، صنعت خودرو دچار چالش‌هایی اعم از عدم وجود برنامه‌ای جامع و استراتژیک و بلندمدت در صنعت خودرو، افزایش قیمت ارز و مواد اولیه این صنعت که موجب افزایش بهای تمام‌شده می‌شود، وجود مشکلات ناشی از نقدینگی و عدم استقبال و حمایت بانک‌ها و موسسات اعتباری از ارائه تسهیلات به صنعت خودرو، حمایت‌های غیراصولی دولت، قیمت‌گذاری دستوری و دخالت مستقیم دولت در مدیریت شرکت، عدم توجه به منافع سهامداران شرکت‌های گروه خودرویی توسط سیاستگذاران و تصمیم‌گیران کشور، هزینه تحقیق و توسعه بسیار پایین و صرف آن در زمینه‌های غیرضروری و عدم به‌کارگیری نیروهای جوان خلاق و توانمند و… است.
به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر عواملی مانند تحریم، افزایش نرخ ارز و قیمت‌گذاری دستوری بیشترین آسیب را به این صنعت وارد کرده است. افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی این صنعت که موجب افزایش بهای تمام‌شده و کاهش سود می‌شود، افزایش قیمت فلزاتی مانند فولاد و آلومینیوم در این صنعت همیشه به‌ عنوان یکی از چالش‌های سخت خودروسازان بوده به‌طوری ‌که افزایش نرخ قطعات به این مجموعه‌ها آسیب شدیدی وارد کرده است. حمایت‌های غیراصولی دولت از این صنعت، قیمت‌گذاری دستوری محصولات و دخالت مستقیم دولت در مدیریت شرکت باعث شده که خودروسازان از روند بهبود خود خارج شوند و زیان انباشته این مجموعه بیش‌ازپیش افزایش یابد. واگذاری سهام این شرکت‌ها همیشه موردبحث واقع‌شده اما تاکنون این مهم رخ نداده است و موانع زیادی وجود دارد و شاید موانع زیادی توسط مخالفان این موضوع به وجود می‌آید. واگذاری خودروسازان به بخش‌خصوصی و شرکت‌های توانمند قطعا به این صنعت کمک شایانی خواهد کرد زیرا مشکل اساسی در مدیریت دولتی و سیاسی صنایع خودرویی قرار دارد.
هرچند که تقریبا در هیچ کشوری خودرو در بورس عرضه نمی‌شود ولی در شرایط فعلی کشور عرضه خودرو در بورس مزایایی مانند شفافیت معاملاتی و مشخص بودن خریداران، عدم دپوی تولیدات توسط دلالان و قطع دست رانت داران از سودهای بدون ریسک هزاران میلیاردی، فروش خودرو به قیمتی پایین‌تر از بازار و بالاتر از قیمت مصوب که موجب سودآوری کارخانه‌های تولیدی می‌شود (باید به این نکته توجه داشت که بهای تمام‌شده برخی محصولات تولیدی بالاتر از قیمت کارخانه است) و افزایش منافع سهامداران را به دنبال دارد، قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد برای مصرف‌کننده واقعی و کنترل قیمت محصولات در بازار آزاد و‌… دارد. همچنین با عرضه‌های بیشتر و با توجه به سیستم عرضه و تقاضا به‌مرور زمان قیمت‌های معاملاتی تعدیل می‌شوند و به نقطه تعادل و کشف قیمت واقعی خودرو (‌در شرایط فعلی اقتصادی و سیاسی کشور‌) خواهیم رسید.
قبل از هر گفته باید به این نکته توجه داشت که سهام شرکت‌های خودروساز عرضه عمومی شده و این بدان معناست که تعداد زیادی از افراد جامعه به‌واسطه اقدام شخصی یا دریافت سهام عدالت سهامدار این شرکت‌ها هستند و باید منافع آنان را در نظر گرفت زیرا سهامداران در مالکیت این شرکت‌ها سهیم‌اند اما سخنان و تصمیمات برخی مسوولان نشان می‌دهد که منافع سهامداران برایشان اهمیتی ندارد. با برطرف شدن شرایط سیاسی و ورود سرمایه‌گذار خارجی به صنعت خودرو می‌توان امید داشت که برخی چالش‌های صنعت برطرف شده و خودروسازان کشور بتوانند به جایگاه اصلی خود بازگردند. صنعت خودرو کشور نیازمند تغییر نگرش و برنامه‌ریزی بلندمدت است. مردم کشورمان شایسته استفاده از خودروهای باکیفیت هستند. با توجه به مطالب عنوان‌شده فوق به نظر می‌رسد مسیر درست و اساسی این است که دولت منافع آتی و عموم کشور را در نظر بگیرد و در این راستا سیاست‌ها و تصمیمات خود را اتخاذ کند، مالکیت خودروسازان از دولت به شرکت‌های توانمند واگذار شود و سهامداران شرکت‌ها برای مدیریت آن تصمیم‌گیری کنند، واردات خودرو آزاد شود تا شرایط رقابت در بازار خودرو فراهم و از دیگر سو قیمت‌گذاری دستوری حذف شود.
*مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان آمیتیس