مرگ سیاسی نتانیاهو

گروه بین‌الملل- غافلگیری بزرگ اسرائیل در عملیات طوفان الاقصی و پیوند خوردن آن به کشتار بی‌سابقه غیرنظامیان در غزه وضعیتی را ایجاد کرده که بسیاری از تحلیلگران معتقدند با پایان یافتن جنگ نخستین قربانی سیاسی در داخل سرزمین‌های اشغالی دولت و شخص بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل خواهد بود.
در واقع عملیات حماس علیه اسرائیل در شرایطی صورت گرفت که یک شکاف سیاسی و دوقطبی شدید در داخل اسرائیل وجود داشت و اغلب مقامات دولتی و امنیتی رژیم صهیونیستی حالا انگشت اتهام خود را به سمت نتانیاهو به عنوان عامل اصلی ضربه از حماس عنوان کرده‌اند.
حتی کار به جایی رسیده که برخی از شبکه‌های اسرائیلی هفته گذشته گزارش دادند که یکسری مذاکرات میان اعضای حزب لیکود و نمایندگان پارلمان جهت برکناری نتانیاهو کلید خورده و گفته می‌شود که در داخل حزب نیز برخی معتقدند او باید از رهبری لیکود برکنار شود؛ امری که نه‌تنها نشان‌دهنده پایان عمر سیاسی نتانیاهو است، بلکه به بحران در داخل حزب حاکم نیز دامن خواهد زد، چراکه هر چند بر سر رفتن نتانیاهو توافقی کلی وجود دارد، اما برای جانشینی وی به طور قطع یک جنگ قدرت در داخل حزب رقم خواهد خورد، به طوری که گفته می‌شود میان نفتالی بنت نخست‌وزیر سابق و یوسی کوهن رییس سابق موساد رقابتی علنی بر سر جانشینی نتانیاهو در حزب لیکود وجود دارد.
افزایش نفرت عمومی از نتانیاهو
برخی دیگر از ناظران معتقدند که از یک منظر نتانیاهو به دنبال طولانی‌تر کردن دامنه جنگ است، حتی اگر این اقدام به تشدید بیشتر نفرت عمومی از اسرائیل در افکار عمومی بین‌المللی دامن بزند، چراکه وی و حامیانش به خوبی می‌دانند به محض تمام شدن درگیری‌ها او باید پاسخگوی شکست اطلاعاتی اسرائیل در ۷ اکتبر باشد. این موضوع از آنجا حائزاهمیت است که وی پیش از طوفان الاقصی نیز در داخل اسرائیل با چالش‌های عمده‌ای دست و پنجه نرم می‌کرد؛ چالش‌هایی نظیر سه پرونده فسادش در دادگاه و همچنین طرح جنجالی اصلاحات قضایی که نه‌تنها منجر به تظاهرات‌های اعتراض‌آمیز بی‌سابقه در سرزمین‌های اشغالی شد، بلکه به یک شکاف سیاسی در اسرائیل تبدیل شد.
در چنین شرایطی روزنامه اسرائیلی معاریو در تازه‌ترین نظرسنجی خود با بیان اینکه نفرت عمومی از نتانیاهو در حال افزایش است، آورده که نتایج نشان می‌دهد در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام تعداد کرسی‌های حزب لیکود که حزب حاکم است به ۱۷ کرسی رسیده و این در حالی است که کرسی‌های حزب مخالف یعنی بنی گانتش به ۴۲ کرسی افزایش پیدا می‌کند.
در شرایطی که حزب حاکم برای تشکیل دولت باید ۴۲ کرسی در پارلمان به دست آورد، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که احزاب اپوزیسیون اکنون کرسی‌هایشان به ۷۸ کرسی در میان ۱۲۰ کرسی پارلمان رسیده است. علاوه بر این ۱۳ درصد گفته‌اند که یوسی کوهن رییس پیشین موساد برای تصدی منصب ریاست حزب لیکود از نتانیاهو بهتر است و از سوی دیگر ۱۲ درصد نیز معتقدند که یو آو گالانت، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی، باید به جای نتانیاهو رهبری حزب لیکود را برعهده بگیرد.
محکومیت مضاعف برای حمله به بیمارستان الشفاء
لازم به ذکر است نتانیاهو به واسطه اقدامات و جنایت‌های صورت گرفته در نوار غزه در حالی با حجم مخالفت‌های بی‌سابقه در بعد بین‌المللی و منطقه‌ای مواجه شده که حمله روز چهارشنبه ارتش صهیونیستی به بیمارستان الشفاء غزه باعث شده تا وضعیت او در بعد بین‌المللی از قبل نیز چالش‌برانگیزتر شود. او روز پنجشنبه در مصاحبه با برخی رسانه‌های آمریکایی مدعی شد که ارتش اسرائیل پس از حمله به بیمارستان الشفاء به عنوان بزرگ‌ترین بیمارستان غزه هیچ اسیری را پیدا نکرده است. این صحبت‌ها از سوی نخست‌وزیر اسرائیل در شرایطی مطرح شده که یکی از بهانه‌های اصلی خود برای حمله به بیمارستان‌ها را وجود گروگان‌های اسرائیلی در این بیمارستان عنوان کرده بودند، با این حال نتانیاهو مدعی شده، ما نشانه‌های قوی داشتیم که زندانیان نزد حماس در مجتمع الشفاء هستند و این یکی از دلایلی بود که ما را وادار به ورود به بیمارستان کرد، اما به نظر می‌رسد اگر آنها آنجا بودند، از بیمارستان به جای دیگری منتقل شده‌اند! البته این موضوع از میزان محکومیت جهانی علیه نتانیاهو برای حمله به بیمارستان نکاسته است. در واقع در شرایطی که بمباران بیمارستان المعمدانی غزه در یک ماه قبل افکار عمومی بین‌المللی را در بهت فرو برده بود، حمله و اشغال بیمارستان الشفاء باعث شد کشورهای عربی به صورت علنی و با صدور بیانیه‌هایی چنین اقدامی را رسما محکوم کنند. به عنوان مثال وزارت خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه‌ای با این مضمون که ما یورش نیروهای رژیم اشغالگر به بیمارستان «الشفاء» در غزه و بمباران اطراف بیمارستان صحرایی اردن را به شدت محکوم می‌کنیم، تصریح کرده، عربستان خواستار فعالسازی مکانیسم‌های پاسخگویی بین‌المللی در قبال این نقض‌های پیاپی و اقدامات وحشیانه نیروهای رژیم صهیونیستی علیه کودکان، زنان و غیرنظامیان است.
در حالی که کویت نیز با عبارات شدیداللحنی یورش نیروهای رژیم اشغالگر به بیمارستان الشفاء را محکوم و اعلام کرده که هدف قرار دادن ملت فلسطین و بیمارستان‌ها توسط نیروهای رژیم صهیونیستی تنشی جدید به شمار می‌آید و ناقض قوانین بین‌المللی و قوانین بشردوستانه است، قطری‌ها حمله به این بیمارستان را جنایت جنگی و نقض آشکار قوانین و معاهده‌های بین‌المللی اعلام کرده‌اند.
بحران در حزب لیکود
همان‌طور که در ابتدای گزارش نیز اشاره شد، نه‌تنها بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اکنون پایان عمر سیاسی نتانیاهو فرا رسیده، بلکه براساس گزارشی که رسانه‌های صهیونیستی هفته گذشته منتشر کردند، مذاکراتی میان وزرا و اعضای پارلمان از حزب لیکود درباره برکناری بنیامین نتانیاهو از نخست‌وزیری از طریق سلب اعتماد از وی کلید خورده است. در همین رابطه شبکه ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی گزارش داد، مذاکرات میان وزرا و اعضای کنست (پارلمان رژیم صهیونیستی) از حزب لیکود درباره برکناری بنیامین نتانیاهو از نخست‌وزیری از طریق سلب اعتماد از وی در روزهای اخیر جدی‌تر شده است. تعداد این وزرا و اعضا رو به افزایش است و برخی رهبران احزاب اپوزیسیون نیز در این مذاکرات شرکت می‌کنند. در این راستا، برخی اعضای کنست معتقدند که بسیاری از اعضای لیکود در صورتی که با وجود نتانیاهو انتخابات برگزار شود جایگاه‌های سیاسی خود را از دست می‌دهند و احتمالا این حزب شکست بزرگی در انتخابات خواهد خورد. برای همین آنها به دنبال سلب اعتماد از نتانیاهو بعد از پایان عملیات نظامی هستند. در نتیجه اگر تلاش‌ آنها موفقیت‌آمیز باشد یکی از اعضای ارشد لیکود ریاست کابینه را برعهده خواهد گرفت و متعهد خواهد شد که در انتخابات بعدی نامزد نشود؛ اقدامی که به حمایت اعضای اپوزیسیون از جمله احزاب عربی نیاز دارد و ممکن است در صورت به نتیجه نرسیدن، شکاف سیاسی در اسرائیل را بیش از گذشته افزایش دهد.

نتانیاهو در محاصره بحران‌ها
عبدالرضا فرجی‌راد* – قبل از هفتم اکتبر یعنی عملیات طوفان الاقصی از سوی حماس، اسرائیل به بحران‌های چندگانه در داخل مواجه بود. این بحران‌ها از زمان روی کار آمدن نتانیاهو به عنوان نخست‌وزیر تشدید شد و به مواردی مانند طرح جنجالی اصلاحات قضایی و پرونده‌های فساد نتانیاهو در دادگاه پیوند خورد؛ امری که باعث شد نه‌تنها یک دوقطبی شدید در اسرائیل پدیدار شود، بلکه شاهد تظاهرات چند صد هزار نفری مخالفان علیه اقدامات نتانیاهو نیز بودیم، به طوری که گفته می‌شود چنین تظاهرات و مخالفت‌هایی از زمان ۱۹۴۸ تاکنون در اسرائیل بی‌سابقه بوده است. وقتی قانون اصلاحات قضایی تصویب شد، بحران شدت گرفت و بعد به حوادث هفتم اکتبر پیوند خورد که باعث شد در داخل و خارج از اسرائیل، نتانیاهو را مسوول بروز چنین بحران‌هایی قلمداد کنند. به ویژه زمانی که بسیاری از اعضای اطلاعاتی و نظامی اسرائیل نیز به سمت مخالفان وی رفتند و درگیر دوقطبی سیاسی و اجتماعی به‌وجود آمده شدند. از سوی دیگر هفتم اکتبر و طوفان الاقصی ضربه‌ای بی‌سابقه به موجودیت اسرائیل بود، زیرا تعداد تلفات اسرائیل که گفته می‌شود به بیش از ۱۴۰۰ نفر رسیده حتی در جنگ‌های بزرگ این رژیم نیز بی‌سابقه بوده است. به همین دلیل اضطراب و نگرانی در اسرائیل به واسطه عدم امنیت شدت گرفت، به طوری که شاهد هستیم بسیاری از شهرک‌های صهیونیست‌نشین به خصوص در مرز لبنان تخلیه شده‌اند و افراد آن به صورت آواره در مکان‌های دیگری اسکان می‌یابند.
تمامی این مسائل و انباشت چالش‌ها باعث شده تا تمامی تقصیرها متوجه نتانیاهو شود تا به شدت محبوبیت وی کاهش یابد. در واقع نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که او ۲۵ درصد در اسرائیل محبوبیت دارد و طبیعا با چنین وضعیتی پس از پایان یافتن درگیری‌ها از کار برکنار شده و ممکن است حتی پرونده قضایی برای محاکمه او تشکیل شود.
این نکته وجود دارد که پس از پایان یافتن درگیری‌ها که البته به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها خاتمه یابد، مسائل بین‌المللی نیز به واسطه کشتار غیرنظامیان در غزه گریبانگیر اسرائیل و شخص نتانیاهو خواهد شد، یعنی در داخل او از یک منظر تحت فشار قرار خواهد گرفت و در خارج نیز نفرت عمومی از نتانیاهو تشدید می‌شود، کمااینکه شواهد نشان می‌دهد دولت آمریکا و بخش اعظمی از دولت‌های اروپایی نیز از ابتدای روی کار آمدن نتانیاهو و دولت تندروی او مخالف وی بوده‌اند.
اکنون چون در قضیه طوفان الاقصی موجودیت اسرائیل به خطر افتاد، غربی‌ها به نوعی ناچار به حمایت از نتانیاهو شدند. این در حالی است که افکار عمومی غربی به خصوص در اروپا مخالف نتانیاهو، ادامه جنگ و خواهان آتش‌بس در غزه هستند، بنابراین نتانیاهو در شرایط کنونی حداقل برای طولانی‌مدت دیگر جایگاهی در صحنه سیاسی اسرائیل نخواهد داشت، یعنی در حالی که او ۷۵ سال دارد و اگر ۵ سال هم از کنار رفتن او بگذرد به صورت طبیعی در سال‌های آینده نقشی برای او در صحنه سیاسی اسرائیل وجود نخواهد داشت.
این موضوع از آنجا اهمیت دارد که بعد از طوفان الاقصی و پایان یافتن جنگ، نه‌تنها اسرائیل دیگر اسرائیل سابق نخواهد بود، بلکه منطقه خاورمیانه نیز دیگر به شرایط قبلی باز نخواهد گشت. در واقع در حالی اسرائیلی‌ها به دنبال عادی‌سازی روابط با اعراب بودند که کشتار صورت گرفته از سوی نتانیاهو و دولت وی در غزه باعث ایجاد نفرت در جوامع عربی و مسلمان شده و دولت‌های محافظه‌کار عربی ناچار می‌شوند از این به بعد در برابر اسرائیل دست به عصا حرکت کنند. در نتیجه از آنجا که اسرائیل از سه جنبه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی تحت فشار قرار دارد، به صورت طبیعی لازم است نتانیاهو کنار برود و فرد جدیدی جایگزین او شود تا بتواند اهداف اسرائیل را در بعد منطقه‌ای و بین‌المللی دنبال کند.
* دیپلمات پیشین و استاد ژئوپلیتیک دانشگاه