مرگ را زندگی می‌کنیم

دکتر حسین کرمان‌پور: پایتخت را ترک کنید
دکتر عباس شاهسونی: هزینه 12‌میلیارد دلاری مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا

مهدیه بهارمست- داریم خفه می‌شویم! به معنای واقعی دیروز هنوز صبح نشده بود، شاخص آلودگی هوا به ۱۶۲ رسید. البته که تا لحظه نگارش این گزارش به 175 هم رسیده اما نکته جالب عادی‌سازی مسوولان مربوطه است که با وجود هشدارها، دیروز مدارس پایتخت را تعطیل نکردند ولی هنگامی که صدای سخنگوی دولت نیز در واکنش به آلودگی هوا در آمد و اعلام کرد که حاضر نیست، فرزنداش را در این هوا به مدرسه بفرستد، جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران در استانداری تشکیل شد و در ساعات پایانی دیروز با تصویب کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران تمام مقاطع تحصیلی و ادارات استان تهران به جز دماوند و فیروزکوه چهارشنبه و پنجشنبه تعطیل شدند. مدیریت بحران استان تهران نیز از پایتخت‌نشینان خواسته تا پایان هفته از تردد در فضای باز خودداری کنند. اگرچه شرکت‌های خصوصی، بانک‌ها و البته ما همچنان پابرجا هستیم و مانند برخی دیگر از اقشار جامعه آب شش داریم ولی به گفته عباس شاهسونی رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، استنشاق چنین هوایی معادل استعمال سه تا هفت نخ سیگار برای همه جمعیت مواجهه یافته با آلودگی از جمله کودکان است!
به همین خاطر در این مدت میزان مراجعه افراد جامعه به بیمارستان به دلیل تنگی نفس و سوزش چشم شدت گرفته است. در همین خصوص حسین کرمان‌پور، مسوول روابط‌عمومی وزارت بهداشت در حساب ایکس خود نوشت: «‌دقایقی است از یکی از پر ازدحام‌ترین بیمارستان‌های سطح شهر تهران بیرون آمده‌ام! هشداری از این بالاتر که بخش قابل‌توجهی از بیماران با حملات قلبی ریوی مراجعه کنند و جوان‌ترها با سردرد و سوزش چشمی که مجبورشان کرده بود بیایند دکتر! علت: هیچ چیز نیست جز آلودگی هوا. پس اگر اجباری به خروج از خانه ندارید، در خانه بمانید، پنجره‌ها بسته بماند، مایعات خصوصا شیر و لبنیات بخورید و در صورت خروج ماسک بزنید. میوه‌های فصلی هم نقش پیشگیری محدودی دارند.» این روند نمی‌تواند در طولانی‌مدت ادامه پیدا کند و آمار خسارات جانی و مالی آلودگی هوا هر روز بیشتر می‌شود و این در حالی است که مساله استفاده از سوخت‌های غیراستاندارد در صنایع و نیروگاه‌ها نیز مزید بر علت شده است. همانطور که استفاده از بنزین غیراستاندارد برای سوخت ماشین‌ها هم دلیل دیگری است بر افزایش آلودگی هوا. هر بار صحبت از اجرای قانون هوای پاک می‌شود، تمام سازمان‌ها و ارگان‌هایی که در این زمینه مسوولیت دارند توپ را به زمین دیگری می‌اندازند و اصلا معلوم نیست بودجه‌هایی که تاکنون به اجرای این قانون اختصاص یافته کجا مصرف شده‌اند که نه‌تنها هیچ نشانه‌ای از اجرای این قانون در کشور وجود ندارد که وضعیت هر روز بغرنج‌تر هم می‌شود. حتی وزیر بهداشت هم از مرگ سالانه 50‌هزار ایرانی خبر داده است. علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت و درمان نیز دوشنبه گذشته در نشست خبری خود با اشاره به این مساله که تعطیلی مدارس و ادارات نمی‌تواند تاثیری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد و قطعا کمکی به رفع این مشکل نمی‌کند، توضیح داد: «خسارت جانی و مالی آلودگی هوا در کشور ما نشان می‌دهد هیچ اراده‌ای برای اجرای قانون هوای پاک در کشور وجود ندارد؛ قانونی که از سال‌96 به تصویب رسیده و در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها می‌توان گفت 12‌درصد آن اجرایی شده است.» با این حال به گفته عباس شاهسونی رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، در سال گذشته حدود 12‌میلیارد دلار هزینه ناشی از خسارات آلودگی هوا در کشور داشتیم.
7 هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا
محمد‌هاشمی، کارشناس محیط‌زیست نیز درباره‌ آمارهای تکان‌دهنده آلودگی هوا در تهران و دیگر شهرها به «جهان‌صنعت» گفت: بنا بر اعلام وزارت بهداشت و درمان، در شهر تهران سالانه 7هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا داریم. در کشور ما ۱۴درصد مرگ‌ها ناشی از سکته‌ قلبی، ۱۴‌درصد سرطان ریه، ۱۵‌درصد مرگ مغزی و ۱۱‌درصد به دلیل بیماری‌های مزمن انسدادی ریه ناشی از آلودگی هواست. غلظت آلودگی سالانه در استان اصفهان ۳۵ بوده و 2هزار و ۲۹‌مورد مرگ ناشی از آلودگی داشته است، همچنین حدود 2میلیون و ۵۶۴هزار نفر در معرض آلودگی قرار داشتند و حدود ۷۹۶‌میلیون دلار صرف هزینه‌های ناشی از آلودگی در این استان شده است.
وی افزود: ذرات معلق همراه با خودشان آلاینده‌های متفاوتی را وارد بدن انسان می‌کنند. علاوه بر رسوب در رگ‌ها، بسیاری از این آلاینده‌های آلی نظیر بنزن و نفتالین و بنزو‌ای‌پیرین ضریب شیب سرطانی دارند یعنی به‌ عنوان عوامل سرطان‌زا شناسایی شده‌اند. گروهی از آلاینده‌های آلی در بروز بیماری‌هایی به‌جز سرطان نیز نقش دارند. گروهی دیگر از آلاینده‌های موجود در اتمسفر فلزات سنگین هستند؛ ذراتی نظیر سرب، کادمیوم، کروم، نیکل و آرسنیک. اینها می‌توانند از منابع مختلفی در اتمسفر منتشر شوند. برای مثال در شهر تهران این آلاینده‌‌ها بیشتر از وسایل حمل‌و‌نقل انتشار می‌یابد. موتور وسایل‌نقلیه از آلیاژهای مختلف فلزی ساخته شده‌اند و بر اثر فرسایش و ساییدگی ناشی از حرکت پیستون درون سیلندر، همراه با آلاینده‌های گازی از اگزوز خارج می‌شوند. به خاطر حذف سرب از بنزین‌ها غلظت این آلاینده کاهش یافته است اما به دلیل استفاده از این فلز در بدنه‌ موتور کماکان مقداری سرب وارد اتمسفر می‌شود. سرب می‌تواند در مغز استخوان تجمع یابد و در اتصالات بین سلول‌های عصبی اختلال ایجاد کند.
12میلیارد دلار هزینه ناشی از خسارات آلودگی هوا
عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درخصوص وضعیت آلودگی هوای پایتخت به «جهان‌صنعت» گفت: با توجه به اینکه چهارشنبه و پنجشنبه دارای شرایط پایداری جوی هستیم، شرایط پایدار جوی سبب افزایش آلاینده‌ها در کلانشهرها به‌ ویژه شهر تهران می‌شود. در چنین شرایطی، عمق اختلاط هوا کاهش می‌یابد، در نتیجه‌ آلاینده‌های هوا به‌ویژه ذرات معلق، امکان پراکنش و صعود به لایه‌های بالا را ندارند بنابراین انتظار می‌رود که شاخص کیفیت هوا برای تمامی گروه‌ها همچنان خیلی ناسالم باشد. هنگامی که آلاینده‌های هوا به‌ویژه ذرات معلق، امکان پراکنش و صعود به لایه‌های بالا را ندارند، تجمع می‌کنند و در نتیجه غلظت آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد. هنگامی که غلظت آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد، کیفیت هوا کاهش می‌یابد.
وی درباره آلوده‌ترین شهرهای ایران در سال گذشته گفت: زابل‌ آلوده‌ترین شهر ایران در سال گذشته بود و بیشترین غلظت آلاینده‌های کمتر از 5/2‌میکرون را داشت. غلظت آلاینده‌های شهر زابل، بیش از ۳۰برابر استاندارد سازمان بهداشت جهانی بوده است. همچنین شهرهایی مثل ایرانشهر نیز از میانگین غلظت بالایی برخوردار هستند. شهرهای اهواز، اصفهان و مشهد که از کلانشهرهای ایران هستند نیز شرایط نامناسب‌تری نسبت به پایتخت دارند. دکتر شاهسونی درخصوص خسارت‌های وارده آلودگی هوا به دولت تاکید کرد: در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۶‌هزار و ۴۰۰‌مرگ منتسب به آلودگی هوا در ۲۷‌شهر با ۳۸‌میلیون نفر جمعیت ثبت شد. در سال ۱۴۰۲ این آمار به ۳۰‌هزار و ۶۰۰‌مرگ در ۵۷‌شهر و با جمعیت ۴۸‌میلیون نفر رسیده البته در این بررسی‌ها تعداد شهر‌ها و جمعیت آنها افزایش داشته است. این در حالی است که درصد مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود 5/1‌درصد کاهش پیدا کرده است. هزینه اقتصادی مرگ‌ها 12‌میلیارد دلار یا 600‌همت در سال است. در چنین شرایطی مراجعه افراد به مراکز درمانی افزایش پیدا می‌کند.
او ادامه داد: هنگام افزایش آلاینده‌ها میزان مراجعه بیماران تنفسی و قلبی‌‌عروقی به مراکز درمانی افزایش می‌یابد. افزایش ماموریت‌های سازمان اورژانس کشور در زمان افزایش آلاینده‌ها موضوع جدیدی نیست و طی سال‌های گذشته نیز گزارش‌هایی در این زمینه نوشته شده است. این روزها تعداد افرادی که به خاطر فشار خون، سوزش چشم و تنگی‌نفس به بیمارستان مراجعه کردند، زیاد شده است.
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره تاثیر تعطیلات مدارس و ادارات بر کاهش آلودگی هوای تهران بیان کرد: به نظرم تعطیلی ادارات به دلیل کاهش ترافیک و تردد خودروهای تک سرنشین بر میزان غلظت آلاینده‌ها تاثیرگذار است. از سوی دیگر تعطیلی و مجازی‌شدن مدارس سبب مواجهه کمتر دانش‌آموزان به‌ویژه افراد کمتر از ۱۵‌سال با آلاینده‌ها می‌شود. ریه‌های افراد کمتر از ۱۵‌سال کامل نشده بنابراین ضرورت کاهش مواجهه با آلاینده‌ها در این گروه ضروری است البته این موضوع فقط برای کودکان نیست بلکه بیماران نیز باید در مواجهه کمتری با آلاینده‌ها باشند.
وی افزود: گزارش‌های پلیس راهور بیانگر این است که تعطیلی مدارس سبب کاهش ۳۰‌درصدی ترافیک می‌شود و در نتیجه میزان آلاینده‌ها افزایش نمی‌یابد. تجربه تعطیلی مدارس در روزهای آلوده سال گذشته بیانگر این است که ثابت‌ماندن میزان آلاینده‌های هوا، کمترین نتیجه این کار است. به طور قطع، تعطیلی مدارس در وهله نخست سبب مواجهه کمتر دانش‌آموزان با آلاینده‌ها و سپس کاهش ترافیک و آلاینده‌ها می‌شود. تعطیلات منجر به خانه‌نشینی برخی اقشار جامعه می‌شود، همین موضوع آنها را کمتر در معرض تنفس در هوای آلوده قرار می‌دهد.
شاهسونی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت بر رعایت نکات بهداشتی در روزهای آلوده تاکید دارد، گفت: کاهش مواجهه با آلاینده‌های هوا به‌ ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، کودکان، بیماران تنفسی، بیماران قلبی‌‌عروقی، زنان باردار و مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بسیار ضروری است. گروه‌های آسیب‌پذیر باید تا حد امکان از تردد در هوای آزاد خودداری کنند تا مواجهه کمتری با آلاینده‌ها داشته باشند. مردم باید حفظ سلامت خودشان باید در خانه بمانند.
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درخصوص تعطیلات تهرانی‌ها بیان کرد: به نظرم کاهش آلاینده‌های هوا و سلامت جامعه جزو اولویت‌های دولت چهاردهم است بنابراین مسوولان مربوطه در برابر اعلام تعطیلی مقاومت نکردند. از سوی دیگر وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند درخصوص تعطیلی شهر‌ها به دلیل آلودگی هوا اقدام کند. براساس قانون هوای پاک وظیفه وزارت بهداشت و درمان اعلام شرایط اضطرار است.
2 کشته تنها در یک اورژانس
دکتر حسین کرمان‌پور، سرپرست مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه تعداد مراجعه‌کنندگان به اورژانس بیمارستان‌ها با شدت گرفتن آلودگی هوا افزایش یافته است به «جهان‌صنعت» گفت: آلودگی هوا یکی از چالش‌های اصلی بهداشت عمومی در عصر حاضر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کیفیت هوای محیط می‌تواند تاثیرات جدی بر سلامت انسان‌ها داشته باشد. آلودگی هوا می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های تنفسی و روانی شود. به عنوان مثال، افرادی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، به ویژه زنان و کودکان، بیشتر در معرض خطر هستند. این وضعیت به‌خصوص در دوران بحران‌های تنفسی و شیوع بیماری‌هایی مانند آسم و آلرژی تشدید می‌شود.
وی افزود: افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند آسم، دیابت و سرطان، به شدت تحت‌تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرند. در این گروه‌ها، آلودگی هوا می‌تواند علائم بیماری را تشدید کرده و خطر بروز عوارض جدی‌تر را افزایش دهد. همچنین مادران باردار و نوزادان نیز از جمله افرادی هستند که باید از مواجهه با هوای آلوده پرهیز کنند.
دکتر حسین کرمان‌پور با اشاره به اینکه تنها در دوشنبه شب دو بیمار قلب و عروق به دلیل تنفس در هوای آلوده فوت کردند، بیان کرد: بر اساس آمارهای جمع‌آوری‌شده، در پنج روز هوای سالم در مقایسه با پنج روز هوای آلوده یکی از شهرهای کشور، موارد بیماری‌های قلبی و عروقی به طرز چشمگیری افزایش یافته است به گونه‌ای که بیش از 160‌برابر بیشتر شده است. این نتایج نشان‌دهنده ارتباط مستقیم میان کیفیت هوا و سلامت عمومی است. متاسفانه دوشنبه شب گذشته هنگامی که در اورژانس یکی از بیمارستان‌ها حضور داشتم دو بیمار قلبی و عروقی به‌خاطر تنفس در هوای آلوده جانشان را از دست دادند. به نظرم بهتر است در این شرایط افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند، پایتخت را ترک کنند.
او ادامه داد: متاسفانه افراد سالم نیز از این خطرات در امنیت نیستند. تنفس در این هوای آلوده بسیار خطرناک است. آسیب تنفس در این هوا طی سال‌های آینده بر فرد قابل تشخیص می‌شود. برای کاهش تاثیرات منفی آلودگی هوا، لازم است که اقدامات پیشگیرانه‌ای اتخاذ شود. به عنوان مثال، افراد باید از قرارگیری در معرض هوای آلوده خودداری کرده و در صورت امکان، در روزهای آلوده در خانه بمانند. همچنین دولت‌ها باید برنامه‌های موثری برای بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی اجرا کنند. به همین خاطر از مردم تمنا می‌کنیم در خانه‌های خود بمانند و حتی اگر پنجره‌های دو جداره دارند، حتما آن را ببندند و از مصرف مایعات، لبنیات، سبزیجات، ویتامین‌ها و… دریغ نکنند. سرپرست مرکز روابط‌عمومی وزارت بهداشت با تاکید بر ضرورت اقدامات پیشگیرانه گفت: آلودگی هوا یک مساله جدی بهداشتی است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. با افزایش آگاهی عمومی و اتخاذ تدابیر لازم، می‌توان از آثار منفی این معضل کاست و به سلامت جامعه کمک کرد. در نهایت، مسوولیت ما به عنوان شهروندان این است که به حفظ محیط‌زیست و سلامت خود و دیگران توجه کنیم.
وی افزود: به نظرم درخصوص مدیریت هوای آلوده با اینکه مردم وظایفی دارند اما بخش اعظم آن مورد توجه دولت است، همچنین هشدارهای وزارت بهداشت را جدی بگیرید و از ماسک برای جلوگیری از میزان ذرات معلق به ریه‌ها استفاده کنید. پس اگر مردم اجباری به خروج از خانه ندارند، ‎در خانه بمانند، پنجره‌ها بسته بماند، مایعات خصوصا شیر و لبنیات بخورید و در صورت خروج ماسک بزنید. میوه‌های فصل هم نقش پیشگیری محدودی دارند. حتی نوشیدن آب فراوان نیز به همگان کمک می‌کند چرا که نتایج آلودگی هوای نسل ما در سال‌های آتی قابل ارزیابی است اما از اینکه انواع بیماری‌های سرطانی و قلبی و عروقی افزایش داشته است، شکی در آن نیست. طبیعتا یکی از دلایل این افزایش آلودگی هواست بنابراین دولت باید در این‌باره پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهد. اینطور نباشد که پنج سال آینده جمعیت عظیمی از ایرانی‌ها دچار بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا باشند.