مرگ خاموش طبقه متوسط

در سالی که مزین به شعار مهار تورم شده است بسیاری نسبت به سیاست‌های دولت سیزدهم در این زمینه ابراز نگرانی می‌کنند. کسری بالای بودجه از یک سو و رکوردشکنی خلق پول مسائلی هستند که از نگاه کارشناسان می‌توانند زمینه‌ساز افزایش تورم در سال جاری باشند. در این میان نیز برخی نسبت به وقوع ابرتورم در کشور هشدار داده‌اند، آن هم در شرایطی که گزارش‌های اخیر رسمی از رکوردشکنی تورم در کشور خبر می‌دهند. برای مثال بانک مرکزی در گزارش اخیر خود نرخ تورم نقطه به نقطه در اسفند ۱۴۰۱ را ۶۴ درصد اعلام کرده است. همچنین نرخ تورم در ۱۲ ماه منتهی به اسفندماه سال گذشته ۵/۴۶ درصد اعلام شده است. در همین حال حجم نقدینگی در اقتصاد کشور در دی ماه به ۶۰۳۶ هزار میلیارد تومان رسیده که از این مقدار سهم پول ۱۴۸۹ هزار میلیارد تومان بوده است. یعنی سهم پول از نقدینگی در این ماه ۶۷/۲۴ درصد بوده که طی حداقل ۱۰ سال اخیر بی‌سابقه است. همچنین با توجه به گزارش گزیده آمارهای اقتصادی مربوط به دی‌ماه که از سوی بانک مرکزی منتشر شده است، پایه پولی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان دی‌ماه ۱۴۰۱ معادل ۲/۳۸ درصد افزایش یافته که نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۵/۳۵ درصد)، ۷/۲ واحد درصد افزایش دارد. این آمارها بسیاری را نسبت به ادامه‌دار بودن وضعیت تورمی در کشور نگران کرده است.
در همین رابطه یک کارشناس اقتصادی به خبرآنلاین گفت: تورم بالا مرگ خاموش طبقه متوسط را رقم زده است و اگر این تورم بالا ادامه یابد، تا چند سال آینده نشانی از طبقه متوسط در ایران باقی نمی‌ماند.
هادی حق‌شناس نسبت به عوارض تورم بالا در اقتصاد ایران هشدار داد و تاکید کرد قدرت خرید جامعه ایرانی به شدت کاهش یافته و عوارض اجتماعی ناشی از ماندگاری تورم بالاتر از چهل درصد در سال‌های آینده اجتماعی ایران را درگیر خود خواهد کرد.
وی با اشاره به اینکه نرخ تورم در چند سال پیاپی بالاتر از چهل درصد است، گفت: جامعه ایران با جمعیت ۵/۲ میلیون نفری کارمندان دولت و جمعیت ۱۵ میلیونی کارگران روبه‌رو است که به جرات می‌توان گفت از این جمعیت تنها حدود ۱۰ درصد بالاتر از نرخ فقر قرار دارند.
استاندار سابق گلستان در توضیح این مطلب افزود: به عبارت دیگر اگر خط فقر را در محدوده هجده میلیون تومان در نظر بگیریم، می‌بینیم که واقعا کمتر از ۱۰ درصد از حقوق‌بگیران، اعم از شاغل و بازنشسته و مستمری‌بگیر چنین درآمدی دارند و در نتیجه فقر بین کسانی که کار می‌کنند در حال گسترش است.
وی به رشد عجیب قیمت مسکن و خودرو و حتی غذا اشاره کرد و گفت: انبوهی از افراد از مناطق میانی شهر تهران یا کلانشهرها به حاشیه کوچ کرده‌اند. طبیعی است عوارض اجتماعی این پدیده در قالب افزایش نرخ طلاق، افزایش نرخ بزه، افزایش اعتیاد و همچنین رشد ناهنجاری اجتماعی نمود پیدا خواهد کرد.
حق‌شناس گفت: نرخ بالای تورم در همین دو سال طبقه متوسط در ایران را به شدت لاغر کرده است و تداوم این روند بی‌تردید سبب می‌شود جامعه ایران در سال‌های آتی به جامعه‌ای با طبقه کوچک برخوردار و جمعیت وسیع فقیر روبه‌رو شود. این در حالی است که طبقه متوسط پایه و بن یک جامعه است و متاسفانه این طبقه به رفاه نزدیک نشده و در حال از دست دادن موقعیتی است که برای ساختنش سال‌ها تلاش کرده است.
تورم کاهش می‌یابد؟
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا نرخ تورم با توجه به سیاست‌های اعلامی دولت، چشم‌انداز کاهشی دارد یا خیر؟ گفت: برای اینکه نرخ تورم کاهش بیابد باید ببینیم که تورم چرا بالا رفته است. بهتر است مقامات دولت سیزدهم به ایت سوال پاسخ دهند که چرا در سال گذشته تورم در محدوده ۵۰ درصد قرار گرفت. این اتفاق در حالی رخ داد که برنامه دولت کاهش نرخ تورم بود.
وی تاکید کرد: اولین دلیل رشد تورم، تداوم تحریم بود. آمارها نشان می‌دهد نرخ تورم در سال‌های ۱۳۹۴ تا نیمه اول سال ۱۳۹۷ کاهشی بود اما با خروج ترامپ از برجام، نرخ تورم دستخوش افزایش شد چرا که تحریم هم مراودات صادراتی ما و هم مراودات وارداتی ما را دستخوش تغییر کرد.
حق‌شناس اضافه کرد: وضعیت تجارت ما عادی نیست. بنا بر اعلام مقامات دولتی خودمان نفت را با حدود پانزده درصد تخفیف می‌فروشیم از سوی دیگر هزینه واردات کالا برای ما بسیار بالاتر از دیگر کشورهاست چون هزینه بیمه و حمل‌و‌نقل برای کالایی که متعلق به ایران است، بالاست.
وی گفت: هزینه بیمه برای برخی کالاهای وارداتی ایران بعضا تا دو برابر افزایش یافته و این خود عامل افزایش نرخ تورم است. از سوی دیگر سیاست‌های پولی و مالی نیز در خدمت تولید تورم است. شما ببینید در سال گذشته بانک مرکزی چه سیاستی را در قبال نرخ سود بانکی اتخاذ کرد. نرخ سود کوتاه‌مدت را نصف کردند و از ۱۰ به ۵ درصد کاهش دادند و نرخ سود یک‌ساله و میان‌مدت را بالا بردند. وقتی جامعه درگیر تامین هزینه روزانه و روزمرگی است، طبیعتا افتتاح حساب یک‌ساله برایش جذابیتی ندارد و در نتیجه پول‌ها سرازیر بازارهای ارز و سکه و… می‌شوند و در نتیجه افزایش تورم به وجود می‌آید.
حق‌شناس مساله سوم را کسری بودجه دانست و گفت: می‌دانیم کسری بزرگی این وسط وجود دارد و در نتیجه تورم بیشتر در راه است. در عین حال بخش مهمی از شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ با بهره‌وری بسیار پایین و هزینه‌های کلان دولتی هستند و خود عامل تولید تورم در اقتصاد هستند.
راهی جز اصلاح روابط خارجی نیست
نماینده اسبق مجلس گفت: دولت امسال باید به هر ترتیب نسبت به اصلاح روابط خارجی کشور اقدام کند. همان‌طور که روابط ایران با همسایگان خود اصلاح شد، باید با سایر کشورها نیز اصلاح شود. دولت سیزدهم باید انفعال را کنار گذاشته و تمرکز خود را روی این مساله بگذارد که مذاکرات به نتیجه برسد. وی گفت: بی‌تردید شوک مثبت به اقتصاد عامل کاهش نرخ تورم و بیکاری می‌شود و دولت باید مذاکرات را به نتیجه مطلوب برساند.