مرگ تدریجی ارتباطات

علی حسینی- اینترنت، پنجره‌ای که دنیا را به خانه‌های ما آورده بود، حالا خودش زندانی شده است. کیفیتش، سرعتش و آزادی‌اش، هر روز بیشتر در سایه سنگین فیلترینگ و محدودیت‌ها رنگ می‌بازد. زمانی اینترنت تنها یک ابزار نبود بلکه پلی بود میان ما و جهانی که می‌خواستیم با آن همگام شویم، بیاموزیم و ارتباط برقرار کنیم اما امروز این پل به دیواری بلند بدل شده است؛ دیواری که پشت آن ناامیدی و خشم موج می‌زند. کاربران در ایران دیگر از اینترنت برای رشد استفاده نمی‌کنند بلکه درگیر مبارزه‌ای روزمره‌ برای دسترسی به ابتدایی‌ترین نیازشان هستند. اینترنت امروز به جاده‌ای شبیه است که پر از سنگلاخ شده و راه را بر هر کسی که بخواهد از آن عبور کند، دشوار کرده است. از دانش‌آموزی که برای درس خواندن بهVPN پناه می‌برد تا کارآفرینی که دست‌وپایش در باتلاق محدودیت‌ها گرفتار شده است. فیلترینگ، تنها یک مانع نیست بلکه دزد آرزوهاست. از آن بدتر، کیفیت اینترنتی است که حالا حتی در زمان‌هایی که ظاهرا «آزاد» است، دیگر رمقی برای دویدن ندارد. سرعتی که ما را از حرکت بازمی‌دارد و قطعی‌هایی که صبرمان را لبریز کرده است. اینجا ایران است، جایی که اینترنتی که در سراسر دنیا ابزاری برای پیشرفت است، برای ما به منبع خشم و ناامیدی بدل شده است.
براساس گزارش‌های رسمی و غیررسمی، سرعت اینترنت در ایران نه‌تنها در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته بلکه حتی در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه نیز در سطحی بسیار پایین‌تر قرار دارد. به عنوان مثال براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی سایت «اسپیدتست»، امارات‌متحده عربی از جمله کشورهایی است که در زمینه اینترنت همراه در صدر لیست قرار دارد بنابراین کاهش کیفیت و سرعت اینترنت در ایران تا حد زیادی به ضعف زیرساخت‌های مخابراتی کشور مربوط می‌شود.
اینترنت ایران در جاده خاکی
سعید امینیان، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات درخصوص کاهش کیفیت و سرعت اینترنت در ایران به «جهان‌صنعت» گفت: «سرعت و کیفیت اینترنت در ایران همیشه یکی از مسائل پراهمیت و مورد انتقاد کاربران بوده است. باوجود وعده‌های مکرر مسوولان برای بهبود زیرساخت‌های ارتباطی و افزایش سرعت، ایران همچنان در میان ضعیف‌ترین کشورها در زمینه اینترنت قرار دارد.» او در ادامه گفت: « براساس گزارش اسپیدتست در اکتبر‌2024، ایران با متوسط سرعت اینترنت ثابت ایران 66/15 مگابیت بر ثانیه در رتبه 140 از 158‌کشور قرار دارد. این در حالی است که کشورهایی مانند امارات و قطر در همین منطقه، سرعت‌هایی به ترتیب 300 و 200مگابیت بر ثانیه را ارائه می‌دهند. در بخش اینترنت همراه نیز با سرعت متوسط 88/37 مگابیت بر ثانیه، ایران در رتبه73 از 111کشور قرار گرفته است. این اختلاف فاحش نشان‌دهنده عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های ارتباطی است. در بسیاری از کشورهای پیشرو، اینترنت نه‌تنها پرسرعت‌تر بلکه ارزان‌تر و با دسترسی آزادتر ارائه می‌شود. برای مثال، سنگاپور که سریع‌ترین اینترنت ثابت جهان را دارد، با سرعت 99/316‌ مگابیت بر ثانیه توانسته است زیرساخت‌های خود را برای ارائه خدمات باکیفیت توسعه دهد.
او درخصوص قیمت اینترنت در ایران افزود: «یکی از موضوعات مهم در بحث اینترنت در ایران، هزینه‌های بالا در مقایسه با کیفیت خدمات است. کاربران ایرانی در حالی برای خدمات اینترنت هزینه‌های بالایی پرداخت می‌کنند که از سرعت و کیفیت پایین رنج می‌برند. این مساله در تضاد با تجربه کاربران در کشورهای پیشرفته است که خدمات باکیفیت‌تر را با قیمت‌های پایین‌تر دریافت می‌کنند. در ماه‌های اخیر، کاربران ایرانی بارها شاهد اختلالات گسترده در شبکه اینترنت بوده‌اند. به گزارش مقامات، قطعی‌های مسیرهای بین‌المللی از جمله در اروپا باعث کاهش ظرفیت ارتباطات ایران تا سه ترابیت بر ثانیه شده است. این مشکلات نشان می‌دهد که تنوع مسیرهای ارتباطی و بهبود مدیریت شبکه از نیازهای ضروری است.»
این کارشناس در ادامه خاطرنشان کرد: « فیلترینگ به یکی از چالش‌های بزرگ کاربران اینترنت در ایران تبدیل شده است. محدودیت‌های گسترده بر بسیاری از پلتفرم‌ها، کاربران را به استفاده از فیلترشکن‌ها سوق داده که خود باعث کاهش بیشتر کیفیت و سرعت اینترنت و افزایش هزینه‌های آن شده است. به گفته وزیر ارتباطات، طرحی برای بررسی رفع فیلترینگ به شورای سران ارسال شده اما هنوز تغییری محسوس در این زمینه دیده نمی‌شود. در آخرین اظهار‌نظرها نیز اعلام شده است که با توجه به مخالفت اکثریت اعضای شورای‌عالی فضای مجازی، رفع فیلترینگ که وعده دولت پزشکیان بود، قابل انجام نیست.» او افزود: «‌در دنیای مدرن امروز، اینترنت تنها یک خدمت جانبی نیست بلکه زیرساختی حیاتی برای آموزش، کسب‌وکار، ارتباطات و حتی زندگی روزمره است. کاربران ایرانی با وجود هزینه‌های بالای خدمات، انتظارات بحقی در زمینه سرعت، کیفیت و دسترسی دارند که تاکنون برآورده نشده است. با گسترش استفاده از سرویس‌هایی مانند استریمینگ ویدئو، تماس‌های آنلاین و خدمات ابری، نیاز به اینترنت پرسرعت بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در حالی که میانگین سرعت اینترنت ثابت در جهان به حدود 80‌مگابیت بر ثانیه رسیده، کاربران ایرانی همچنان با سرعت‌هایی مواجه‌اند که حتی در استفاده از سرویس‌های اولیه مانند آپلود فایل یا تماشای ویدئوهای HD چالش ایجاد می‌کند.»
این کارشناس ادامه داد: «‌یکی از اصلی‌ترین شکایات کاربران، ناپایداری شبکه و قطعی‌های مکرر است. بسیاری از کسب‌وکارها که به اینترنت وابسته‌اند، به دلیل اختلالات دچار ضررهای مالی می‌شوند. کاربران انتظار دارند شبکه‌ای پایدار و قابل اعتماد داشته باشند تا بتوانند با خیالی آسوده از خدمات اینترنت بهره‌مند شوند. همچنین فیلترینگ گسترده نه تنها دسترسی کاربران به بسیاری از منابع اطلاعاتی و خدمات جهانی را محدود کرده، بلکه استفاده از ابزارهای عبور از فیلتر نیز به افت کیفیت خدمات اینترنت منجر شده است. کاربران خواهان اینترنتی باز و آزاد هستند که بتوانند به سرویس‌های جهانی بدون محدودیت دسترسی داشته باشند.»
امینیان افزود: «‌یکی از نکات کلیدی در انتظارات کاربران، هزینه خدمات است. بسیاری از کاربران معتقدند که هزینه‌های اینترنت در ایران با کیفیت ارائه‌شده تناسب ندارد و نیاز به اصلاحات جدی در ساختار قیمت‌گذاری وجود دارد. بسیاری از مناطق ایران، به‌ویژه مناطق روستایی و محروم، همچنان از اینترنت با کیفیت بسیار پایین یا حتی بدون دسترسی برخوردارند. کاربران انتظار دارند که توسعه زیرساخت‌ها به‌ طور متوازن در سراسر کشور انجام شود تا همه شهروندان از حقوق برابر در استفاده از اینترنت بهره‌مند شوند.» او در پایان گفت: « ایران، به‌عنوان کشوری با نیروی انسانی متخصص و بازار پویا باید به این انتظارات توجه ویژه‌ای داشته باشد. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال نه‌تنها نیاز کاربران داخلی را برآورده می‌کند بلکه به ایجاد فرصت‌های اقتصادی، علمی، و فرهنگی بیشتری در سطح ملی و بین‌المللی کمک خواهد کرد. ایران برای تبدیل‌شدن به یکی از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری اطلاعات، نیازمند یک استراتژی جامع و تعهد جدی به تغییرات ساختاری است. بدون اقدام موثر، نه‌تنها وضعیت فعلی بهبود نخواهد یافت بلکه فاصله ایران با جهان پیشرفته بیشتر خواهد شد.»
سخن پایانی
وضعیت اینترنت در ایران، بیش از آنکه نشان‌دهنده یک چالش فنی باشد، بازتابی از نگاهی محدودکننده و ناکارآمد در مدیریت فضای دیجیتال است. فیلترینگ گسترده، ضعف زیرساخت‌ها و کاهش کیفیت خدمات اینترنتی به وضوح نشان می‌دهد که سیاست‌های اتخاذشده، نه‌تنها همسو با روند جهانی نیست بلکه مسیر توسعه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال کشور را مختل کرده است. از منظر تخصصی، رویکرد فعلی به اینترنت نشان‌دهنده نبود یک چشم‌انداز بلندمدت و جامع است. در حالی که کشورهای پیشرو از اینترنت به عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی استفاده می‌کنند، ایران با سیاست‌های محدودکننده و غیرشفاف، این ابزار حیاتی را به عاملی برای سرخوردگی کاربران و اختلال در نوآوری و کسب‌وکارها تبدیل کرده است. انتقاد اصلی به مدیریت فعلی اینترنت در ایران این است که رویکردهای کنترلی، بدون در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اتخاذ می‌شوند. فیلترینگ گسترده و غیرهدفمند که به نظر می‌رسد بیشتر با هدف کنترل اجتماعی اعمال می‌شود، تنها به افزایش نارضایتی عمومی، کاهش اعتماد کاربران و مهاجرت نیروهای متخصص منجر شده است. این در حالی است که تجربه جهانی نشان می‌دهد سیاست‌هایی که بر پایه آموزش دیجیتال، تنظیم‌گری هوشمند و ارتقای سواد رسانه‌ای بنا شده‌اند، نتایج بهتری در کنترل فضای مجازی و بهره‌وری اقتصادی به همراه داشته‌اند. علاوه بر این، ضعف زیرساخت‌های ارتباطی و کاهش کیفیت اینترنت، نشان‌دهنده ناتوانی در تطبیق با تقاضای روزافزون کاربران است. اختلالات مکرر و سرعت پایین اینترنت نه‌تنها کاربران عادی بلکه بخش‌های کلیدی مانند آموزش، پژوهش و تجارت را نیز تحت فشار قرار داده است. این وضعیت در نهایت باعث افزایش شکاف فناوری میان ایران و جهان خواهد شد و فرصت‌های رشد اقتصادی را از بین می‌برد. در نتیجه اگر اصلاحات بنیادین در سیاستگذاری اینترنت در ایران صورت نگیرد، این کشور در عرصه فناوری و اقتصاد دیجیتال به حاشیه رانده خواهد شد. رویکردهای فعلی باید جای خود را به سیاست‌های هوشمند، شفاف و همسو با استانداردهای جهانی بدهند. بدون تغییرات اساسی، اینترنت که باید ابزاری برای پیشرفت باشد، به سدی در برابر توسعه ایران تبدیل خواهد شد.